اسناد خزانه چیست؟
در بازار سرمایه ایران ابزارهای معاملاتی متنوعی وجود دارد که با استفاده از آن‌ها می‌توانیم ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهیم. یکی از بهترین روش‌ها برای کاهش ریسک سرمایه گذاری در بورس، استفاده از «اسناد خزانه اسلامی» است.
این اوراق که در بازار با نام «اخزا» شناخته می‌شوند، نوعی اوراق بدهی دولتی هستند. اسناد خزانه اسلامی اوراق با نامی هستند که به منظور تصفیه بدهی‌های دولت بابت طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای با قیمت اسمی و سررسید معین، مستقیماً به طلبکاران غیردولتی واگذار می‌شود؛ بنابراین انتشار این اوراق، یکی از روش‌های جبران کسری بودجه دولت‌ها است تا بتوانند از این طریق برای مدتی تسویه بدهی‌های خود را به تعویق اندازند.
ویدیوی اسناد خزانه چیست؟
ریسک اسناد خزانه چقدر است؟
به دلیل اینکه دولت به بدهی‌ها در زمان سررسید اوراق، اولویتی هم ردیف حقوق و مزایای کارکنان خود داده، این بدهی‌ها به عنوان بدهی‌های ممتاز دولت در نظر گرفته می‌شوند.
همچنین با توجه به اینکه ضامن اسناد خزانه وزارت اقتصاد است و خزانه‌داری کل کشور نیز در تاریخ سررسید بدهی دولت را پرداخت می‌کند، ریسک سرمایه‌گذاری در این اوراق کاهش قابل توجه خواهد داشت.
مزیت بزرگ اسناد خزانه اسلامی، نقدشوندگی بالای آن‌ها است که به‌واسطه داشتن بازارگردان این مساله محقق می‌شود. درنتیجه اسناد خزانه، جزء کم‌ریسک‌ترین و معتبرترین اوراق بهادار محسوب می‌شود.
تفاوت اسناد خزانه با سایر اوراق بهادار
تفاوت اسناد خزانه اسلامی با سایر اوراق بهادار در سررسید و پرداخت سود آن است. به طوری کلی سررسید اسناد خزانه اسلامی، یک تا سه سال است و این اوراق هیچ‌گونه پرداخت سود دوره‌ای هم ندارند؛ بنابراین بازده اخزا از اختلاف قیمت خرید(قیمت بازاری) و مبلغ دریافتی در سررسید حاصل می‌شود.
نحوه نام‌گذاری اسناد خزانه
همان‌طور که ذکر شد، اسناد خزانه تاریخ سررسید مشخصی دارند که براساس این تاریخ نیز نام‌گذاری می‌شوند. به‌عنوان مثال اسناد خزانه اسلامی 020322 نشان دهنده زمان سررسید این اوراق در بیست و دوم خردادماه سال 1402 است.
قیمت اسناد خزانه
قیمت اسمی اخزا در تاریخ سررسید 100 هزار تومان است. قیمت این اوراق در بازار همواره کمتر از قیمت اسمی است و هر‌چه به زمان سررسید اوراق نزدیک‌تر می‌شویم، قیمت آن‌ها افزایش یافته و در تاریخ سررسید به همان قیمت اسمی یعنی 100 هزار تومان خواهد رسید.
به‌عنوان مثال فرض کنید اسناد خزانه‌ای که تاریخ سررسید آن 8 ماه دیگر است را به قیمت 85 هزار تومان خریداری کرده‌اید. در تاریخ سررسید، مبلغ 100 هزار تومان به ازای هر برگه اوراق به حساب شما واریز می‌شود. درنتیجه به ازای هر اخزا 15 هزار تومان، که معادل حدود 17 درصد سود است، به دست می‌آورید. در ضمن توجه داشته باشید که این اوراق را هر زمانی که تمایل داشتید، می‌توانید بفروشید و نیازی نیست که حتما تا تاریخ سررسید آن را نگهداری کنید. با توجه به اینکه قیمت اوراق اسناد خزانه با گذشت زمان و با شیب اندکی افزایش می‌یابد، سرمایه‌گذارانی که این اوراق را خریداری می‌کنند، اگر پیش از موعد سررسید آن را بفروشند، از مابه‌التفاوت قیمت خرید و فروش سود کسب می‌کنند.
در زمان سررسید خزانه‌داری مبلغ اسمی اوراق را به حسابی نزد بانک عامل واریز می‌کند و پس از آن شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، مبلغ اسمی را به شماره حساب بانکی دارندگان اوراق واریز خواهد کرد. لازم به ذکر است مبلغ اوراق به حسابی که دارندگان در سجام اعلام کرده‌اند واریز می‌شود و متقاضیان برای تغییر شماره حساب باید به سایت سجام مراجعه کنند.
پیشنهاد مطالعه: << بازار پول چیست؟ >>
محاسبه سود اسناد خزانه
زمان خرید و فروش اسناد خزانه اسلامی، همواره این دغدغه وجود دارد که این اوراق را به چه قیمتی خریداری کنیم یا بفروشیم تا سود بیشتری کسب کنیم. برای محاسبه سود این اوراق از دو روش مختلف استفاده می‌شود.
اولین روش برای محاسبه سود اسناد خزانه اسلامی، روش YTM یا همان بازدهی تا تاریخ سررسید است. در این روش بازدهی سالانه براساس مدت نگهداری اوراق تا تاریخ سررسید محاسبه می‌شود؛ بنابراین اگر قصد نگهداری این اوراق تا زمان سررسید را دارید، باید از این روش برای محاسبه سود خود استفاده کنید.
روش دوم برای محاسبه سود اخزا‌ها، روش ساده است. در این حالت میزان بازدهی کل را محاسبه و سپس بر تعداد روز باقیمانده تا تاریخ سررسید تقسیم می‌کنند و درنهایت با ضرب عدد به دست آمده در 365، سود ساده سالانه را به دست می‌آورند. برای مثال فرض کنید اوراقی که تاریخ سررسید آن 200 روز دیگر است را با قیمت 90 هزار تومان خریداری کرده‌اید. از آنجایی‌که در تاریخ سررسید قیمت اوراق به 100 هزار تومان خواهد رسید، بازدهی این اوراق تا تاریخ سررسید حدوداً 11 درصد می‌شود و بازدهی سالانه آن نیز تقریبا 20 درصد خواهد شد.
اگر تصمیم دارید اخزا را تا تاریخ سررسید نگهداری کنید، ملاک بازدهی خود را باید براساس بازدهی تا تاریخ سررسید یا همان روش YTM قرار دهید؛ اما اگر قصد دارید اوراق خریداری‌شده را در مدت زمان کوتاهی نگهداری کرده و بعد بفروشید، بهتر است مبنای محاسبه را براساس سود ساده در نظر بگیرید.
میزان سود اسناد خزانه را می‌توانید به‌صورت آنلاین و براساس روش‌های گفته شده، از طریق منوی «محاسبه سود اوراق» در سایت شرکت فرابورس ایران مشاهده کنید. در این سایت در کنار نماد هر اخزا، میزان بازدهی آن به روش‌های مختلف محاسبه شده و نمایش داده می‌شود. همچنین ماشین حسابی نیز برای محاسبه سود این اوراق وجود دارد که برای استفاده از آن کافیست نام اوراق، قیمت و تاریخ خرید خود را وارد و سپس روی گزینه «محاسبه» کلیک کنید تا میزان سود اخزا به روش‌های مختلف محاسبه شود.
کارمزد و مالیات اخزا
به طور کلی معاملات اسناد خزانه اسلامی معاف از مالیات هستند؛ بنابراین هنگام معامله این اوراق، تنها باید کارمزد خرید و فروش آن‌ها پرداخت شود. کارمزد خرید و فروش این اوراق 0.0725 درصد کل مبلغ معامله است که در مقایسه با خرید و فروش سهام در بورس کارمزد بسیار ناچیزی دارند.
خرید و فروش اخزا
برای خرید اخزا باید کد بورسی داشته باشید. اگر تاکنون کد بورسی دریافت نکرده‌اید، می‌توانید از طریق سایت کارگزاری فارابی ظرف 5 دقیقه تمام فرایند ثبت نام کد بورسی و احراز هویت را به‌صورت آنلاین انجام دهید. برای خرید و فروش این اوراق نیز باید از طریق سامانه معاملات کارگزاری فارابی یا همان فارابیکسو اقدام کنید. بعد از ثبت نام کد بورسی و دریافت نام کاربری و رمز ورود به فارابیکسو، برای خرید اسناد خزانه اسلامی، باید وارد حساب کاربری خود شوید و نماد مربوط به اوراق مورد نظر را جستجو و سپس ثبت سفارش کنید.
روش‌های مختلفی برای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری هنگام ورود به بورس وجود دارد که اخزا را می‌توان یکی از بهترین روش‌های کاهش ریسک سرمایه گذاری در بورس دانست. نقدشوندگی بالا، کارمزد اندک، سهولت خرید و فروش و بازدهی بالاتر از سپرده‌های بانکی، اسناد خزانه را به یکی از کم‌ریسک‌ترین ابزارهای معاملاتی تبدیل کرده است.
