وظایف بانک مرکزی
بانک مرکزی ایران در سال ۱۳۳۹ با سرمایه ۶.۳ میلیارد ریال در تهران تاسیس شد. این بانک به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای غیرانتفاعی شناخته می‌شود و وظیفه نظارت بر خدمات مالی و بانکداری را برعهده دارد. انتشار اسکناس، تنظیم مقررات حوزه بانکداری، نظارت بر ورود و صدور ارز رایج کشور، نظارت بر فعالیت سایر بانک‌ها، حفظ ارزش داخلی و خارجی پول و… را می‌توان به‌عنوان وظایف بانک مرکزی در نظر گرفت. این مقاله ضمن معرفی بانک مرکزی و بررسی تاریخچه جالب آن، شما را با مهم‌ترین اهداف و وظایف این نهاد آشنا خواهد کرد.
تاریخچه پیدایش بانک مرکزی
اولین برنامه‌ریزی برای تاسیس بانک مرکزی در ایران به پیشنهاد ژان ساوالان فرانسوی برای یکپارچه شدن وجوهی که میان ایران و اروپا در حال مبادله بود، انجام شد. این پیشنهاد به‌دلایل مختلفی از جمله عدم وجود اعتماد از سمت فرانسوی‌ها به نتیجه خاصی منجر نشد و در ادامه، انگلیسی‌ها اولین بانک مرکزی در ایران را تاسیس کردند. این بانک تنها ۲ سال به فعالیت خود ادامه داد و در نهایت شعب خود را در ازای دریافت ۲۰ هزار لیره به شاهنشاهی واگذار کرد.
بعد از گذشت چند سال از تاسیس بانک شاهنشاهی، بانک ملی در سال ۱۳۰۹ تاسیس شد و همین موضوع فعالیت بانک شاهنشاهی را محدود کرد. سرانجام در سال ۱۳۳۹، بانکداری دولت به بانک مرکزی واگذار شد و این بانک اداره نظام پولی و اعتباری کشور را بر عهده گرفت.
ارکان بانک مرکزی
بانک مرکزی هر کشور ارکان مخصوص به خود را دارد و هر رکن نیز وظایف خاصی را انجام می‌دهد.
در جداول زیر، ارکان بانک مرکزی در ایران را به‌همراه اعضا و وظایف‌شان مشاهده می‌کنید.
اهداف بانک مرکزی
هر نهاد با یک هدف خاص تاسیس می‌شود و در راستای رسیدن به آن هدف، فعالیت خود را تنظیم می‌کند. بانک مرکزی ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و با هدف حفظ ارزش پول، موازنه پرداخت‌ها، بهبود روابط بازرگانی و به صورت کلی، رشد اقتصاد کشور تاسیس شده است. در تصویر زیر می‌توانید نمودار سازمانی بانک مرکزی ایران را مشاهده کنید.
همانطور که به آن اشاره شد، ارکان بانک مرکزی وظایف متعددی را وضع کرده‌اند که در ادامه به این وظایف اشاره شده است. برخی از این وظایف به بورس و ارکان بازار سرمایه ایران نیز مرتبط است.
وظایف بانک مرکزی
بانک مرکزی ایران به‌عنوان یک نهاد نظارتی کلیدی در اقتصاد کشور، عهده‌دار وظایف متعددی است. در میان وظایف مختلف، حفظ ارزش پول (داخلی و خارجی) و تنظیم مقررات مرتبط با این حوزه از مهم‌ترین وظایف بانک مرکزی محسوب می‌شود. براساس قانون پولی و بانکی کشور مصوب تیرماه ۱۳۵۱ بانک مرکزی، وظایف زیر برای این بانک در نظر گرفته شده است.
- حفظ ارزش داخلی و خارجی پول ملی کشور
- انتشار اسکناس و ضرب سکه‌های فلزی رایج کشور
- تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و ریالی
- نظارت بر معاملات طلا و وضع مقررات مربوط به آن
- نظارت بر صدور و ورود ارز و پول رایج کشور
- تنظیم‌کننده نظام پولی و اعتباری کشور
- نظارت بر بانک‌ها و موسسات اعتباری
- تنظیم حجم اعتبارات بانکی و ایجاد هماهنگی، متناسب با نیازهای پولی کشور
- نگهداری از حساب‌های کلیه وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت
- نگهداری کلیه ذخایر ارزی و طلای کشور
- نمایندگی دولت در سازمان‌های مالی و بین‌المللی
- در اختیار داشتن تصدی تمام عملیات انتشار اوراق بهادار دولتی
- انعقاد موافقت‌نامه پرداخت و اجرای قراردادهای پولی، مالی، بازرگانی و ترانزیتی دولت و سایر کشورها.
آشنایی با امکانات وب‌سایت بانک مرکزی ایران
با ورود به سایت بانک مرکزی، می‌توانید علاوه‌بر دریافت اطلاعاتی در زمینه‌های سیاست پولی، قوانین و مقررات، آمار و داده‌ها و…، از نرخ سود و نرخ ارز نیز مطلع شوید. همچنین این وب‌سایت منبع بسیار خوبی برای بررسی اخبار و دستورالعمل‌های جدید است و اطلاعات معتبری را در اختیار شما قرار خواهد داد؛ بنابراین چنانچه قصد دارید با بانک مرکزی بیشتر آشنا شده یا به خلاصه‌ای از تحولات اقتصادی کشور دسترسی داشته باشید، می‌توانید به این سایت مراجعه کنید.
سخن پایانی
بانک‌ها از جمله مهم‌ترین مراکز اقتصادی هر کشور هستند و متناسب با اهداف خود، وظایف متعددی را برعهده گرفته‌اند. در این میان، بانک مرکزی به‌عنوان نهاد ناظر بر خدمات مالی و بانکداری ایران، نقش مهمی در سیستم بانکداری کشور دارد. اوراق بهادار بازار سرمایه نیز تحت نظارت این بانک هستند؛ به همین دلیل اخبار و تصمیمات بانک مرکزی بر عملکرد این بازار تاثیرگذار است؛ پس فراموش نکنید قبل از ورود به بازار سرمایه یا سرمایه گذاری در بورس، آموزش‌های کافی در زمینه تحلیل اقتصاد، سهام، و… را دریافت کرده باشید. چنانچه به دریافت مشاوره سرمایه گذاری یا مشاوره آنلاین بورس نیاز دارید، می‌توانید از خدمات مشاوره‌ای کارگزاری فارابی بهره‌مند شوید.
