زوال زمانی در قراردادهای آپشن چیست؟

ارزش ذاتی و ارزش زمانی در قراردادهای اختیار معامله از جمله مهم‌ترین معیارها برای ارزش‌گذاری قراردادهای اختیار معامله هستند. با توجه به اینکه قراردادهای اختیار معامله دارای طول عمر محدودی هستند، بنابراین تحلیل ارزش زمانی و پدیده زوال زمانی در آپشن از اهمیت بالایی برای سرمایه‌گذاران و معامله‌گران بازار آپشن برخوردار هستند. پیش از پرداختن به مفهوم زوال زمانی یا Time Decay بهتر است ابتدا با ارزش ذاتی و زمانی در آپشن آشنا شوید.

ارزش ذاتی در آپشن

ارزش ذاتی یا Intrinsic Value برای قراردادهای اختیار خرید (Call Option) و اختیار فروش (Put Option) متفاوت بوده و از اختلاف قیمت دارایی پایه و قیمت اعمال حاصل می‌شود. 

• ارزش ذاتی در اختیار خرید

ارزش ذاتی در قراردادهای اختیار خرید یا کال آپشن بر اساس فرمول زیر به دست می‌آید. در حقیقت، معامله‌گران آپشن باید بدانند که آیا پرمیوم (ارزش هر قرارداد اختیار معامله) در قیمت منصفانه‌ای معامله می‌شود یا خیر. بنابراین، با استفاده از ارزش ذاتی می‌توانند به هدف خود برسند:

به طور مثال اگر قیمت سهام شرکت شستا در حال حاضر ۱۰۰ تومان باشد و اختیار خرید شستا با قیمت اعمال ۹۰  تومان را با تاریخ سررسید ۳ ماه آینده انتخاب کنید، ارزش ذاتی آن برابر با ۱۰ تومان خواهد بود. یعنی قیمت منصفانه هر قرارداد اختیار خرید یا همان پرمیوم باید ۱۰ تومان باشد. اما، همانطور که اشاره شد در آپشن مفهومی با نام ارزش زمانی نیز وجود دارد که تاثیر زیادی در ارزش قراردادها دارد.

پیشنهاد مطالعه: «بهترین استراتژی های سرمایه گذاری در آپشن»

• ارزش ذاتی در اختیار فروش 

فرمول ارزش ذاتی در قرارداد اختیار فروش یا پوت آپشن برخلاف اختیار خرید است. ارزش ذاتی در اختیار فروش از رابطه زیر حاصل می‌شود:

به طور مثال قیمت سهام شرکت ایران‌خودرو در بازار ۲۹۰ تومان بوده و شما قرارداد اختیار فروشی را با قیمت اعمال ۳۰۰ تومان انتخاب می‌کنید. در این حالت ارزش ذاتی هر قرارداد اختیار فروش ایران‌خودرو با قیمت اعمال مذکور، ۱۰ تومان باید باشد.

نکته‌ای که باید در رابطه با ارزش ذاتی در نظر گرفت، استفاده از قراردادهای در سود یا In the Money است. در حقیقت، چه در اختیار خرید و چه در اختیار فروش قراردادهایی که قیمت اعمال آن‌ها در وضعیت In the Money قرار دارند، دارای ارزش ذاتی هستند.

ارزش زمانی چیست و چه رابطه ای با زوال زمانی دارد؟

ارزش زمانی یا Time Value یکی از معیار‌های ارزش‌گذاری قراردادهای اختیار معامله است که پتانسیل سودآوری یک قرارداد اختیار معامله در آینده را نشان داده و تحت تاثیر مستقیم عواملی مانند تاریخ سررسید قرارداد، نوسان دارایی پایه و نرخ بهره قرار دارد. در حقیقت، ارزش زمانی معمولا عددی بالاتر از ارزش ذاتی را نشان می‌دهد و از فرمول زیر به‌دست می‌آید:

همانطور که مشاهده می‌کنید فرمول ارزش زمانی برای کال آپشن و پوت آپشن یکسان بوده و اختلاف ارزش زمانی با پرمیوم (ارزش قرارداد) نشان می‌دهد که آیا قیمت قرارداد با توجه به تاریخ سررسید و ارزش فعلی دارایی پایه، منصفانه است یا خیر. برای درک بهتر ارزش زمانی به نمودار زیر توجه فرمایید:

نمودار فوق پرمیوم یک آپشن (خرید یا فروش) را با طول عمر ۹۰ روز نشان می‌دهد. همانطور که مشاهده می‌کنید ارزش زمانی یک اختیار معامله در ۳۰ روز ابتدایی بین ۱۰ تا ۲۰ درصد از ارزش خود را از دست می‌دهد. در حقیقت، هر چه قرارداد به تاریخ سررسید نزدیک‌تر می‌شود ارزش زمانی هم افول پیدا کرده و به اصطلاح زوال زمانی پدیدار می‌شود.

پیشنهاد مطالعه: « ارزش زمانی پول چیست؟»

زوال زمانی چیست؟

زوال زمانی یا Time Decay پدیده‌ای در قراردادهای اختیار معامله است که طی آن ارزش قراردادها با نزدیک شدن به تاریخ سررسید یا انقضا به شدت کاهش می‌یابد. در حقیقت، معیار ارزیابی زوال زمانی در آپشن یکی از شاخص‌های سنجش ریسک یونانی یعنی تتا (Thetha) است. تتا نشان می‌دهد که یک قرارداد اختیار معامله به‌صورت روزانه چه‌قدر از ارزش خود را از دست می‌دهد و هر چه قرارداد به تاریخ سررسید نزدیک می‌شود، عدد تتا بزرگ‌تر شده و سرعت زوال زمانی شدت می‌گیرد. 

یک مثال از زوال زمانی

برای درک بهتر زوال زمانی بهتر است به یک نمونه واقعی در بورس اشاره کنیم. نمودار زیر قرارداد اختیار خرید سهام شرکت ایران‌خودرو را در قیمت اعمال ۲۸۰ تومان و با تاریخ سررسید ۶ تیر ۱۴۰۳ نشان می‌دهد:

همان‌طور که مشاهده می‌کنید اولین روز معاملاتی این اختیار خرید با پرمیوم ۳۶ تومان شروع شده و قیمت نماد «خودرو» در این روز ۲۹۳ تومان بوده است. به عبارتی ارزش زمانی این قرارداد در اولین روز معاملاتی ۲۳ تومان بوده و در روز ۹۹‌ام معاملاتی و فاصله ۱۶ روز تا پایان قرارداد پرمیوم، تقریبا ۱۵ تومان و قیمت نماد «خودرو» در بازار ۲۸۸ تومان است. در حقیقت، ارزش زمانی در روز ۹۹‌ام برابر با ۷ تومان است. ملاحظه می‌کنید که ارزش زمانی این آپشن در طول ۱۰۰ روز نزدیک به ۷۰ درصد افت داشته و پرمیوم نیز ۵۸ درصد افت داشته است. در نظر داشته باشید که ارزش قرارداد در آخرین روز معاملاتی زیر ارزش ذاتی خود قرار می‌گیرد و ارزش زمانی نیز صفر می‌شود و در نتیجه زوال زمانی قرارداد تکمیل می‌شود. 

کلام پایانی

در نظر داشته باشید که در فاصله ۳۰ روز منتهی به تاریخ سررسید، ارزش زمانی قراردادهای اختیار معامله به شکل قابل توجهی افت می‌کنند. همچنین، قراردادهایی با موقعیت در سود (In the money) به نسبت کمتری تحت تاثیر زوال زمانی قرار می‌گیرند. در حالی که قراردادهایی با موقعیت در زیان (Out of the money) به شدت تحت تاثیر زوال زمانی قرار گرفته و ممکن است در آخرین روز معاملاتی پرمیوم در حداقل قیمت ممکن یعنی ۱ ریال معامله شود. بنابراین، توصیه می‌شود در بازار آپشن شاخص‌های سنجش ریسک از جمله تتا را رعایت کرده و با اتخاذ استراتژی‌های متنوع از فرصت‌های این بازار بهره ببرید.