ارزش زمانی پول چیست؟

«ارزش زمانی پول» یا «Time Value of Money» از جمله مفاهیمی است که همه ما به دلیل سکونت در کشوری با اقتصاد تورمی در زندگی روزمره خود لمس کرده‌ایم و در این مقاله نیز قصد داریم ضمن ارائه تعریفی دقیق‌تر از این مفهوم، کاربرد آن برای سرمایه گذاری در بورس را مورد بررسی قرار دهیم. با توجه به این موضوع در این مطلب ابتدا ارزش زمانی پول را تعریف کرده و سپس نحوه محاسبه آن را برای شیوه‌های مختلف محاسبه سود (ماه‌شمار و روزشمار) بررسی کرده و از تاثیر تورم روی ارزش زمانی پول نیز صحبت می‌کنیم.

تعریف ارزش زمانی پول

تصور کنید در یک قرعه‌کشی مبلغ 10 میلیون تومان برنده شده‌اید. ترجیح می‌دهید این مبلغ همین امروز به حساب شما واریز شود یا سه ماه بعد؟ مسلما همین امروز. علت این امر را می‌توان در ارزش زمانی پول جستجو کرد. منظور از ارزش زمانی پول به زبان ساده این است که ارزش و قدرت خرید یک مبلغ مشخص در زمان حال بیش از ارزش آن در آینده است. چرا که در این فاصله زمانی نه تنها تورم قدرت خرید پول را کاهش می‌دهد، بلکه علاوه بر آن، شما سود حاصل از سرمایه‌گذاری‌هایی که می‌توانستید با آن مبلغ انجام دهید را نیز از دست خواهید داد؛ بنابراین در مثالی که ابتدای این قسمت آمد نیز، ترجیح می‌دهید 10 میلیون تومان را همین امروز دریافت کنید، چرا که – به‌ویژه در یک اقتصاد تورمی – امروز بهتر از فردا است. در نظر داشته باشید برای آشنایی بیشتر با مفهوم تورم و تاثیرات آن در دنیای سرمایه‌گذاری می‌توانید به مقاله «نحوه محاسبه تورم و اثر آن بر خرید و فروش سهام» مراجعه کنید.

اهمیت ارزش زمانی پول

مقایسه گزینه‌های مختلف سرمایه‌گذاری و تصمیم‌گیری در این خصوص از مهم‌ترین دلایلی است که باید با نحوه محاسبه ارزش زمانی پول آشنا شوید. زمانی که بتوانید ارزش زمانی پول را به‌دقت محاسبه کنید، خواهید توانست تصمیمات سرمایه‌گذاری را با دقت بیشتری بگیرید. به‌عنوان مثال تصور کنید قصد دارید بین سرمایه گذاری در صندوق درآمد ثابت یا سپرده‌گذاری در بانک یک گزینه را انتخاب کنید. در چنین شرایطی می‌توانید با در نظر گرفتن سود هر یک از این گزینه‌ها و استفاده از فرمولی که در ادامه این مطلب به آن اشاره می‌کنیم بهترین شیوه برای سرمایه‌گذاری را انتخاب کنید. همچنین اگر دو گزینه سرمایه‌گذاری با میزان سوددهی مشابه در اختیار داشتید، می‌توانید عامل زمان را در تصمیم‌گیری خود دخالت داده و سراغ گزینه‌ای بروید که در بازه زمانی کوتاه‌تری به همان میزان بازدهی می‌رسد. با توجه به موارد ذکر شده، می‌توان چنین نتیجه گرفت که آشنایی با مفهوم و نحوه محاسبه ارزش زمانی پول می‌تواند در تصمیمات مالی و سرمایه‌گذاری و حتی مدیریت ریسک سرمایه‌گذاری به شما کمک کند. لازم به ذکر است در مقاله «روش‌های کاهش ریسک سرمایه گذاری در بورس» به موارد متعددی در این زمینه اشاره کرده‌ایم.

تاثیر تورم بر ارزش زمانی پول

در اقتصادی که با نرخ بالایی از تورم مثبت درگیر است، ارزش و قدرت خرید هر واحد پول امروز بیشتر از فردا است؛ بنابراین می‌توان گفت تورم روی ارزش زمانی پول تاثیر منفی دارد و بهترین کار این است دارایی خود را در اولین فرصت از پول نقد یا سپرده بانکی به دارایی‌هایی با بازده بیشتر مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری، سهام شرکت‌ها و مواردی از این دست تبدیل کنید تا تورم کمترین آسیب را به دارایی شما وارد کرده، قدرت خریدتان حفظ شود. لازم به ذکر است این موضوع در ارتباط با تورم مثبت صادق است و اگر در اقتصادی با نرخ تورم منفی زندگی می‌کنید این موضوع برعکس خواهد بود. برای درک بهتر مفهوم تورم و آثار اقتصادی آن مقاله «آشنایی با تورم» را مطالعه کنید.

تاثیر هزینه فرصت بر ارزش زمانی پول

هزینه فرصت را می‌توان یک عنصر کلیدی در درک مفهوم ارزش زمانی پول به‌شمار آورد. همان‌طور که در مقالات «هزینه فرصت چیست؟» و «هزینه فرصت در سرمایه‌گذاری» بررسی کردیم، منظور از هزینه فرصت، منافعی است که در ازای انتخاب یک گزینه به‌جای گزینه دیگر از دست می‌دهید. تصور کنید قرار است بین سرمایه گذاری در بورس یا سپرده‌گذاری در بانک یک گزینه را انتخاب کنید. در چنین شرایطی اگر انتخاب شما سپرده‌گذاری در بانک باشد، هزینه فرصت این انتخاب سودی است که می‌توانستید در نتیجه سرمایه گذاری در بورس به‌دست آورید، اما چون بانک را انتخاب کرده‌اید این سود را از دست داده‌اید. 

حال می‌توان با در نظر گرفتن قابلیت خلق سود، از سرمایه‌ای که در دست دارید، ارزش زمانی پول را بهتر متوجه شوید؛ اگر به مثال ابتدای مطلب برگردیم می‌توان نتیجه گرفت به‌نفع شماست مبلغی که در قرعه‌کشی برنده شده‌اید را هرچه سریع‌تر دریافت و صرف سرمایه‌گذاری کنید. چرا که در این حالت هم سرمایه خود را از آسیب تورم در امان نگه داشته‌اید و هم با در نظر گرفتن هزینه فرصت، سرمایه خود را به بهترین شکل استفاده کرده‌اید.

ارزش زمانی پول چگونه محاسبه می‌شود؟

برای محاسبه ارزش زمانی پول می‌توانید از فرمول زیر استفاده کنید. در نظر داشته باشید در این فرمول منظور از FV ارزش پول در آینده و منظور از PV ارزش پول در زمان حال است. همچنین منظور از  i نرخ بهره، n نحوه محاسبه و واریز سود (روزشمار یا ماه‌شمار) و t تعداد سال‌های سرمایه‌گذاری است.

برای درک بهتر نحوه محاسبه ارزش زمانی پول تصور کنید قصد دارید ارزش آینده سرمایه 10 میلیون تومانی خود را در شرایطی که قرار است آن را به مدت یک سال در یک صندوق درآمد ثابت با بازده 26 درصدی سرمایه‌گذاری کنید، به‌دست آورید. نتیجه محاسبه ارزش آینده سرمایه شما به این صورت خواهد بود: 

لازم به ذکر است در مثال فوق، سود به‌صورت ساده محاسبه شده بود. این در حالی است که با در نظر گرفتن سود روزشمار و ماه‌شمار می‌توان به نتایج دقیق‌تری نیز دست یافت. برای بررسی تاثیر این موضوع مثال دیگری را بررسی می‌کنیم. تصور کنید قصد دارید بین دو گزینه سپرده‌گذاری در بانک با سود 18% یا سرمایه گذاری در صندوق درآمد ثابت فارابی با سود 26%، یک گزینه را انتخاب کنید. برای اینکه بتوانید در هر یک از این دو حالت ارزش آینده سرمایه خود را با دقت بیشتری محاسبه کنید باید در نظر داشته باشید سود بانکی به‌صورت ماه‌شماره محاسبه می‌شود (یعنی در فرمول فوق به‌جای n عدد 12 را قرار می‌دهیم) و سود صندوق درآمد ثابت روزشمار است (یعنی باید n را 365 در نظر بگیریم). در ادامه نحوه محاسبه ارزش آینده سرمایه را برای هر یک از گزینه‌های سرمایه‌گذاری می‌بینید:

مقایسه این دو نشان می‌دهد در این شرایط، سرمایه گذاری در صندوق درآمد ثابت با توجه به بازدهی بالاتر (و البته ریسک یکسان گزینه‌ها) گزینه سرمایه‌گذاری بهتری به‌شمار می‌رود.

کلام پایانی

در این مطلب با مفهوم ارزش زمانی پول آشنا شده و دیدید چرا پولی که امروز دست شماست، همواره ارزشمندتر از همان مبلغ در روزهای آتی است. علاوه بر این، نحوه محاسبه ارزش آینده سرمایه را بررسی کرده و دیدیم چگونه می‌توان از این مفهوم برای مقایسه گزینه‌های سرمایه‌گذاری مختلف بهره برد. اگرچه باید در نظر داشته باشید استفاده از ارزش زمانی پول یا هر معیار دیگری، نمی‌تواند به‌تنهایی برای تصمیم‌گیری در خصوص سرمایه‌گذاری کافی باشد و همیشه باید عوامل دیگر از جمله میزان ریسک‌پذیری خود را نیز در تصمیم‌گیری دخالت دهید. چرا که ممکن است یک گزینه سرمایه‌گذاری در بازه زمانی کوتاهی به‌شما میزان بالایی از بازدهی را ارائه دهد، اما ریسک آن بالاتر از حد تحمل‌تان باشد. در نهایت فراموش نکنید مهم‌ترین نکته در ارتباط با ارزش زمانی پول این است که هرچه دیرتر سرمایه‌گذاری را شروع کنید، فرصت‌های بیشتری را از دست می‌دهید.