اوراق تبعی چیست؟
اوراق تبعی که در بورس با نام اوراق اختیار فروش تبعی شناخته می‌شود از جمله اوراقی است که ساز‌و‌کاری مشابه با قرارداد‌های اختیار خرید و فروش دارد؛ این اوراق از جمله ابزار‌هایی است که امکان بیمه کردن پرتفوی و مدیریت ریسک سرمایه گذاری در بورس را برای افراد فراهم می‌کند.
ویدیوی چگونه با اوراق اختیار فروش تبعی سهام خود را بیمه کنیم؟
اختیار فروش تبعی چیست؟
اختیار فروش تبعی قراردادی است که خریدار آن می‌تواند مقدار معینی از دارایی داخل قرارداد را با قیمتی مشخص در تاریخ تعیین شده به فروش برساند. برای روشن شدن این تعریف از یک مثال استفاده می‌کنیم:
فرد شماره یک ماشینی را خریداری می‌کند. پس از گذشت مدتی فرد شماره یک پیش‌بینی می‌کند قانونی در بازار خودرو بر قیمت این کالا تاثیر قابل توجهی خواهد داشت و به زودی شاهد افت قیمت خودرو خواهیم بود؛ اما با این وجود فرد از اجرای این قانون مطمئن نیست. بنابراین قراردادی ما بین شخصی که خودرو را از او خریده و خودش منعقد می‌کند که شش ماه دیگر شخص فروشنده ۱۰ درصد بالاتر از قیمت خرید، خودروی فروخته شده را از فرد شماره یک بازخرید کند. بنابراین در صورتی که قیمت خودرو در شش ماه آینده هر چه از قیمت اصلی خود بیشتر افت کند فرد نهتنها متضرر نخواهد شد بلکه ۱۰ درصد سود نیز کسب خواهد کرد.
اصطلاحات بورسی و مهم اوراق اختیار فروش تبعی
برخی اصطلاحات در اطلاعیه‌های مربوط به اوراق اختیار فروش تبعی استفاده می‌شود که بهتر است با آن‌ها آشنا شویم:
سهم پایه
اوراق اختیار فروش تبعی بر پایه این سهم، مشخص و تنظیم می‌شود.
قیمت اعمال
همان قیمتی که شرکت عرضه‌کننده، متعهد شده است در تاریخ مورد نظر، با سهامدار تسویه کند. به عنوان مثال، وقتی که قیمت سهام 500 تومان است و شرکت مذکور متعهد می‌شود در یک تاریخ مشخص، سهام را با قیمت 700 تومان خریداری کند، این قیمت 700 تومان را اصطلاحا «قیمت اعمال» می‌نامند.
تاریخ اعمال
تاریخی که برای انجام تسویه قیمت اعمال، توافق و مشخص شده است.
دوره معاملاتی
بازه زمانی بین روز اول و روز آخر معاملاتی مربوط به اوراق اختیار فروش تبعی را دوره معاملاتی می‌نامند.
سقف خرید
هر شخص مجاز به خرید تعداد محدودی اوراق اختیار است که با سقف خرید مشخص می‌شود. به عنوان مثال، در اطلاعیه مربوط به اوراق خاصی، گفته می‌شود سقف خرید برای هر کد معاملاتی، 10,000 سهم است. بنابراین اگر کسی 50,000 سهم را خریداری کرده باشد، فقط می‌تواند 20 درصد این تعداد را بیمه کند.
برای تفهیم موضوع یک نمونه واقعی از اوراق تبعی در بازار سرمایه را تشریح می‌کنیم:
برای مثال شرکت ایران‌خودرو شروع به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی خود با نماد «هخود» می‌کند. قیمت دارایی پایه ۲۴۴ تومان است و قیمت اعمال اوراق اختیار فروش در تاریخ سر رسید ۲۵۸ تومان مشخص می‌شود. حال در سناریو اول اگر در زمان سر رسید قیمت سهام ایران‌خودرو بیش از ۵ درصد (به علاوه قیمت اوراق) شود، فرد نسبت به اعمال اوراق بی‌تفاوت است و بهتر است اختیار خود را اعمال نکند.
در سناریو دوم اگر قیمت سهام ایران‌خودرو با افت مواجه شود یا در همین محدوده قیمتی فعلی بماند، فرد می‌تواند اوراق اختیار خود را اعمال کند و سهام خود را در قیمت اعمال یا همان ۲۵۸ تومان به فروش برساند. در این صورت فرد نه تنها دچار زیان نمی‌شود بلکه حداقل ۵ درصد سود تضمینی برای خود محقق می‌کند؛ چرا که می‌تواند اوراق خود را با قیمتی بالاتر از قیمت دارایی پایه اعمال کند.
حال در سناریو سوم اگر قیمت سهم تغییری نکند سهامدار تنها باید قیمت اوراق را پرداخت کند و دچار زیانی از طرف سهامداری سهم نخواهد شد.
همان‌طور که در شکل زیر می‌بینید اوراق اختیار فروش تبعی ایران خودرو با نماد «هخود» و تاریخ سر رسید ۱۴۰۲/۰۷/۱۸ منتشر شده است.
پیشنهاد مطالعه: «همه چیز درباره طرح بیمه سهام»
چگونه بفهمیم خرید اوراق تبعی منطقی است؟
پیش از خرید اوراق اختیار تبعی فروش، بهتر است میزان بازدهی مورد نظر خود را اندازه‌گیری کرده، سپس نسبت به خرید این اوراق اقدام کنید. در تصویر زیر، فرمول محاسبه بازدهی آورده شده است که می‌توانید از آن استفاده کنید.
نکته مهم اوراق اختیار فروش تبعی
شرکت‌های فعال در بازار سرمایه، با ارائه اوراق اختیار فروش تبعی، اقدام به حفظ ارزش سهام می‌کنند. این اوراق ضمانتی برای جلوگیری از ضرر سهامداران هستند که به این‌صورت، نگرانی سهامداران از ریزش قیمت سهام رفع می‌شود. شرکت‌ها نیز در صورت بالا رفتن قیمت سهام ملزم به پرداخت وجهی نیستند؛ این در حالی است که بابت فروش اوراق اختیار فروش، به تعداد اوراقی که فروخته‌اند مبلغی اضافه دریافت کرده‌اند(قیمت خود اوراق). این شرایط مشابه شرکت‌های بیمه است که هم برای بیمه شونده و هم برای شرکت‌ها سودآور است؛ بنابراین، اگر شما نیز فردی محتاط هستید و تمایل به بیمه کردن سهام خود دارید، بهتر است از این اوراق استفاده کنید.
