رکود اقتصادی چیست؟
برترین اقتصادهای جهان هم در کوتاه‌مدت بر اثر شوک‌های داخلی و خارجی از چرخه رشد عقب می‌مانند و دچار رکود می‌شوند. در جهان رکودهای اقتصادی سهمگینی رخ داده و «رکود بزرگ» یا Great Depression بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین رکود اقتصادی در جهان محسوب میشود. چرا کشورها وارد رکود می‌شوند؟ راههای جلوگیری از رکود چیست؟ چرا رکود تشدید میشود؟ در این مقاله تمام این موضوعات بررسی خواهد شد.
رکود اقتصادی
شاخص های کلان اقتصادی در بلندمدت معمولا روند صعودی دارند. اما، در کوتاه‌مدت متغیرهای کلان اقتصادی مانند نرخ بیکاری، تورم، رشد اقتصادی و… می‌توانند با افت‌های پی در پی همراه شوند. رکود یا Recession در اقتصاد زمانی رخ میدهد که حداقل طی ۲ فصل متوالی رشد اقتصادی واقعی یا Real GDP افت کند:
همانطور که مشاهده می‌کنید اقتصاد آمریکا در فصل اول و دوم سال ۲۰۲۰ تحت تاثیر قرنطینه ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا رشد اقتصادی منفی تجربه کرده و وارد رکود شده است. شناخت چرخه های تجاری کسب و کار میتواند قدرت تحلیل ما را نسبت به دروه‌های رکود و رونق در اقتصاد تقویت کند.
چرا رکود در اقتصاد شکل می‌گیرد؟
به طور کلی وقوع رکود در اقتصاد میتواند تحت تاثیر عوامل برون‌زا و درون‌زا شکل بگیرد. به عنوان نمونه، همه‌گیری ویروس کرونا در سال ۲۰۲۰ یک ریسک سیستماتیک و عاملی برون‌زا بود و باعث عدم تعادل در عرضه و تقاضا در اقتصاد جهانی شد. اما، گاهی اوقات رکود تحت تاثیر عوامل درون‌زا و سیاستهای اشتباه اقتصادی در کشورها شکل می‌گیرد. به طور مثال، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، کشور روسیه پس از ۷ دهه تجربه اقتصاد سوسیالیستی و برنامه‌ریزی مرکزی، روی به شوک درمانی و اقصاد بازار آورد. نتیجه این شوک درمانی ۷ سال پیاپی رشد اقتصادی منفی بود:
رکودهای اقتصادی معمولا تحت تاثیر عوامل درون‌زا شکل می‌گیرند. گاهی اوقات نیز عوامل برون‌زا و درون‌زا به طور هم‌زمان باعث رکود اقتصادی در کشورها می‌شوند. با این حال مهم‌ترین دلایل وقوع رکود اقتصادی به عوامل زیر مرتبط هستند:
- بحران مالی
- کاهش تقاضا
- سیاستهای پولی و مالی انقباضی
- ریسک سیستماتیک
بزرگ‌ترین رکودهای اقتصادی در جهان از بحرانهای مالی شکل گرفته‌اند، مانند رکود بزرگ در سال ۱۹۲۹ و بحران مالی سال ۲۰۰۷. با این حال، ریسکهای سیستماتیک مانند جنگ، بلایای طبیعی و… نیز در شکل‌گیری رکودها اثر بزرگی داشته‌اند.
ویژگی های رکود اقتصادی
در دوره رکود اقتصادی معمولا کسب‌وکارها به دلیل کاهش تقاضا، افزایش هزینه‌ها و کاهش سود دچار مشکل می‌شوند. نرخ بیکاری افزایش پیدا می‌کند و مصرف نیز کاهش پیدا می‌کند. با این حال مهم‌ترین ویژگی‌های رکود اقتصادی عبارت است از:
- افت رشد اقتصادی
- افزایش نرخ بیکاری
- افت سرمایه گذاری در بورس
- کاهش مصرف و تولید
در دوران رکود، مردم تمایل دارند هزینههای خود را کاهش دهند و صرفه‌جویی کنند. همچنین، سرمایه‌گذاران به دلیل عدم اطمینان از وضعیت اقتصادی، تمایل کمتری به سرمایه‌گذاری دارند.
کلام پایانی
رکود اقتصادی یک پدیده پیچیده و گاهی اجتناب‌ناپذیر است که میتواند به دلایل مختلف بر اقتصاد کشورهای مختلف تاثیر بگذارد. همانطور که در این مقاله اشاره شد، رکود میتواند ناشی از عوامل برون‌زا مانند بحرانهای جهانی، همه‌گیری‌ها یا بلایای طبیعی و همچنین درون‌زا مانند سیاستهای اشتباه اقتصادی، بحرانهای مالی یا کاهش تقاضا باشد. رکود اقتصادی معمولاً با کاهش تولید ناخالص داخلی (GDP)، افزایش بیکاری و کاهش سطح مصرف همراه است.
در تاریخ اقتصادی جهان، رکودهای بزرگی مانند رکود بزرگ ۱۹۲۹ و بحران مالی ۲۰۰۷ نشان می‌دهند که بحرانهای مالی می‌توانند به رکودهای گسترده و طولانی‌مدت منجر شوند. همچنین، سیاستهای افراطی مانند شوک درمانی که در روسیه پس از فروپاشی شوروی به اجرا درآمد، میتواند به رکودهای اقتصادی شدیدی منجر شود.
راههای جلوگیری از رکود شامل اتخاذ سیاستهای پولی و مالی انبساطی است که میتواند از طریق کاهش نرخ بهره، افزایش هزینههای عمومی و حمایت از بخشهای مختلف اقتصادی در دوران رکود اجرا شود. همچنین، جلوگیری از بحرانهای مالی و مدیریت صحیح ریسک‌ها میتواند از تشدید رکود جلوگیری کند.
در نهایت، تشدید رکود به عواملی مانند افزایش نرخ بیکاری، افت تقاضا و کاهش اعتماد عمومی برمی‌گردد. این شرایط میتواند باعث تشدید بحران اقتصادی و بهبود کندتر شرایط اقتصادی شود. شناخت دقیق‌تر چرخه‌های تجاری و درک عوامل موثر بر رکود، میتواند به سیاست‌گذاران کمک کند تا در مواجهه با رکودهای آینده تصمیمات بهتری اتخاذ کنند.
