بازگشت به میانگین چیست و چه کاربردی در سرمایه‌گذاری دارد؟

بازگشت به میانگین و کاربرد آن در سرمایه‌گذاری

منظور از بازگشت به میانگین (mean reversion) در حوزه علوم مالی، تمایل قیمت دارایی‌ها به بازگشت به میانگین بلندمدت خود طی زمان است. این مفهوم می‌تواند در کنار استفاده از ابزارهای دیگر تحلیل روند قیمتی سهام، هنگام سرمایه گذاری در بورس و خرید و فروش سهام، در مسیر تصمیم‌گیری تا حد زیادی به سرمایه‌گذاران کمک کند. در این مقاله ضمن معرفی دقیق این مفهوم و ارائه مثال‌هایی از کاربرد آن در حوزه‌های مختلف، اهمیت بازگشت به میانگین در بازار سرمایه را مورد بررسی قرار داده‌ایم.

بازگشت به میانگین چیست؟

بازگشت به میانگین یکی از مهم‌ترین مفاهیم آماری است که نمونه‌های آن را می‌توان در تمام جنبه‌های زندگی مشاهده کرد. به‌عنوان مثال اگر دانش‌آموزشی به‌صورت کلی فرد درس‌خوانی باشد، حتی اگر در چند آزمون عملکرد خوبی نداشته باشد، انتظار می‌رود بعد از مدتی عملکردش به میانگین خود (که عملکرد خوبی بود) بازگردد. همچنین اگر منطقه‌ای به‌طور کلی منطقه گرمسیری حساب شود و برای مدتی هوا در آن منطقه سرد شود، کسی انتظار ندارد این سرما همیشگی باشد و همه می‌دانند به‌زودی دمای هوا به میانگین همیشگی خود باز می‌گردد. با توجه به مواردی که ذکر شد، می‌توان بازگشت به میانگین را به‌صورت زیر تعریف کرد: هنگامی که مقدار یک متغیر از میانگین بلندمدت خود دور شود، به احتمال زیاد به‌زودی به‌سمت همان مقدار باز می‌گردد؛ چنین الگوی حرکتی را می‌توان یک الگوی «بازگشت به میانگین» دانست. به‌عنوان مثال در بازارهای مالی می‌توان یک الگوی حرکتی را بازگشت به میانگین به‌شمار آورد که در آن قیمت دارایی مورد نظر پس از رسیدن به یک حداکثر (حداقل)، کاهش (افزایش) یابد.

بازگشت به میانگین در بازارهای مالی

نوسانات، جزئی از ذات بازارهای مالی از جمله بورس اوراق بهادار هستند؛ یعنی نمی‌توانید در شرکتی سرمایه‌گذاری کنید و انتظار داشته باشید روند قیمتی سهام شرکت مورد نظر همواره صعودی باشد یا تصور کنید بعد از تجربه ریزش قیمتی، سهامتان دیگر رشد نخواهد کرد! با توجه به این مسئله می‌توان بازگشت به میانگین در بازار سرمایه را «بازگشت قیمت سهام به میانگین بلند‌مدت خود، پس از افزایش یا کاهش شدید قیمت» تعریف کرد. همان‌طور که در نمودار زیر نیز مشاهده می‌کنید، قیمت دارایی مورد نظر، حول میانگین بلند‌مدت خود در نوسان است و پس از افزایش یا کاهش‌های شدید، به‌سمت میانگین حرکت می‌کند. 

الگوی بازگشت به میانگین (Mean Reversion) در برابر گام تصادفی (Random Walk)

از تعریف‌هایی که در ابتدای مقاله به آن اشاره شد برداشت می‌شود، الگوی بازگشت به میانگین برمبنای این اصل استوار است که تاثیر شوک‌های واردشده به سیستم همیشگی نیست و بعد از مدتی با حذف این آثار، عملکرد سیستم به حالت عادی (میانگین) بازمی‌گردد؛ این در حالی است که حرکت برخی متغیرها با الگوی گام تصادفی (Random Walk) تعریف می‌شود. در شرایطی که حرکت متغیری با الگوی گام تصادفی تعریف شود، به‌احتمال بسیار زیاد متغیر مورد نظر بدون محدودیت، نوسان خواهد داشت و البته برخلاف الگوی بازگشت به میانگین، تاثیر شوک‌ها در سیستم دائمی خواهد بود. جالب است بدانید در ادبیات اقتصادی به سیستمی که اثر شوک‌ها در آن ناپایدار باشد سیستم «مانا» و به سیستمی که اثر شوک‌ها در آن پایدار باشد، یک سیستم «نامانا» گفته می‌شود؛ بنابراین در سیستمی که از الگوی بازگشت به میانگین تبعیت می‌کند انتظار می‌رود اثر شوک‌ها ناپایدار بوده و با یک سیستم مانا روبرو باشیم.

استراتژی بازگشت به میانگین در خرید و فروش سهام

بازگشت به میانگین می‌تواند یک استراتژی معاملاتی موثر برای معامله‌گران باشد. برای بکارگیری این استراتژی می‌توانید مراحل زیر را دنبال کنید:

1- میانگین قیمتی را مشخص کنید.

نخستین گام استفاده از استراتژی بازگشت به میانگین، محاسبه میانگین داده‌های مورد نظر است. برای این منظور کافی است ابتدا مشخص کنید تحلیل شما قرار است کدام بازه زمانی را دربر بگیرد. سپس در بازه زمانی مورد نظر میانگین قیمت سهامی که انتخاب کرده‌اید را محاسبه کنید.

2- سقف و کف قیمت را تعیین کنید.

برای تعیین سقف و کف به انحراف معیار (standard deviation) داده‌ها نیاز دارید. پس از محاسبه انحراف معیار داده‌ها، کافی است انحراف معیار را با مقدار میانگین جمع کنید تا سقف قیمتی داده‌ها را به‌دست آورید. برای محاسبه کف نیز این عدد را از میانگین کم کنید و حاصل را به‌عنوان کف قیمتی در نظر بگیرید. در ادامه فرمول محاسبه انحراف معیار را می‌بینید. در نظر داشته باشید در این عبارت N بازه زمانی مورد بررسی، Xi هر کدام از قیمت‌ها در تاریخ مربوط به خود و μ میانگین داده‌ها را نشان می‌دهد.

در نظر داشته باشید یکی از عواملی که زمان مناسب برای خرید را نشان می‌دهد، موقعیت قیمت نسبت به کف قبلی است؛ در واقع زمانی که قیمت پایین‌تر از کف قبلی قرار داشته باشد زمان مناسبی برای خرید و هنگامی که قیمت بالاتر از سقف قبلی باشد نیز، زمان خوبی برای فروش است. اگر چه همان‌طور که اشاره شد، این تنها یکی از عواملی است که باید در نظر بگیرید و به این معنی نیست که استفاده از این مورد به‌تنهایی برای اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری کافی است. در نهایت پیش از ورود به هر سرمایه‌گذاری، فراموش نکنید حد سود و ضرر خود را نیز مشخص کنید.

کلام پایانی

در این مقاله کاربرد الگوی «بازگشت به میانگین» را در سرمایه گذاری در بورس و خرید و فروش سهام مورد بررسی قرار داده، به‌زبان ساده توضیح دادیم چگونه می‌توانید از این استراتژی برای اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری استفاده کنید. اگرچه همواره باید به‌یاد داشته باشید عوامل دیگری از قبیل «وضعیت اقتصادی و سیاسی»، «روانشناسی بازار»، «حجم معاملات» و موارد متعدد دیگری روی نحوه عملکرد سهام شرکت‌ها تاثیر دارند و هرگز نمی‌توان تنها با تکیه به یک استراتژی انتظار بهترین نتایج را داشت؛ بنابراین لازم است پیش از ورود به سرمایه‌گذاری‌های مختلف حتما از روش‌های مختلف تحلیل یعنی «تحلیل بنیادی»، «تابلوخوانی» و «تحلیل تکنیکال» نیز استفاده کنید. در نظر داشته باشید برای آشنایی با انواع شیوه‌های تحلیل در بورس می‌توانید مقاله «انواع تحلیل در بورس» را مطالعه کنید.