هزینه فرصت در سرمایه‌گذاری
فرقی نمی‌کند بخواهید بین سرمایه‌گذاری در صندوق درآمد ثابت و صندوق سهامی تصمیم بگیرید یا بین رفتن به محل کار با اتوبوس و ماشین شخصی؛ در هر دو حالت و البته در تمام حالت‌های دیگر تصمیم‌گیری، با بحثی تحت عنوان «هزینه فرصت» درگیر خواهید بود. در این مقاله به بررسی هزینه فرصت و نقش آن در دنیای سرمایه‌گذاری پرداخته‌ایم.
ویدیوی هزینه فرصت در سرمایه‌گذاری
آشنایی با مفهوم هزینه فرصت
همان‌طور که در مقاله «هزینه فرصت چیست؟» اشاره شد، منظور از هزینه فرصت ارزش تمام چیز‌هایی است که در صورت انتخاب یک گزینه به جای گزینه دیگر، از دست می‌دهید. تصور کنید فردی در حال تصمیم‌گیری میان دو گزینه «ادامه تحصیلات دانشگاهی» و «ورود به بازار کار» است. در چنین حالتی برخی از واضح‌ترین هزینه‌های ادامه تحصیل شامل مواردی از قبیل شهریه، هزینه‌های رفت و آمد و… است. در کنار این هزینه‌های واضح، برخی هزینه‌ها نیز وجود دارند که اگرچه فرد به صورت مشخص پولی برای آن نمی‌پردازد، اما جزء هزینه‌های ضمنی ادامه تحصیل به شمار می‌رود. به‌عنوان مثال می‌توان به حقوق و مزایای شغلی که فرد می‌توانست به‌دست آورد اشاره کرد. اگر او تصمیم به ورود به بازار کار بگیرد، در کوتاه‌مدت به لحاظ مالی به نفع اوست؛ چرا که هزینه‌های تحصیل را نپرداخته و در عین حال حقوق کاری که انجام می‌دهد را هم دریافت می‌کند. حال آنکه ممکن است مدرک تحصیلی فرد بر میزان حقوق دریافتی اثرگذار باشد و بتواند علاوه بر تامین هزینه‌های تحصیل، عایدی بیشتری نیز به دست آورد.
هزینه فرصت در سرمایه‌گذاری
با پولی که داشتم، چه کار دیگری می‌توانستم انجام دهم؟
دو صندوق درآمد ثابت را در نظر بگیرید که بازدهی انتظاری یکی 20 درصد و بازدهی دیگری 25 درصد باشد. اگر در صندوق اول سرمایه‌گذاری کنید، هزینه فرصت شما معادل 5 درصد خواهد بود. یعنی 5 درصد بازدهی که می‌توانستید به دست آورید را از دست داده‌اید. به‌صورت کلی می‌توان هزینه فرصت را به این شکل تعریف کرد:
بازدهی انتظاری گزینه انتخاب شده – بازدهی انتظاری گزینه انتخاب نشده = هزینه فرصت
زمانی که بحث هزینه فرصت در سرمایه‌گذاری مطرح می‌شود، در واقع به دنبال پاسخ این پرسش هستیم که آیا سرمایه خود را به درستی میان دارایی‌های مختلف تقسیم کرده‌ایم؟ در چنین شرایطی باید هزینه‌های صریح و ضمنی هر انتخاب را در نظر گرفته و پس از مقایسه، نسبت به تعیین هزینه فرصت هر انتخاب اقدام کنید. «هزینه صریح» هر انتخاب هزینه مالی است که برای آن گزینه می‌پردازید و مهم‌ترین هزینه‌های ضمنی شامل زمان و انرژی هستند؛ اگرچه در نهایت این موارد نیز منجر به تاثیرات غیرمستقیم بر مسائل مالی زندگی خواهند شد.
ریسک، عامل تعیین‌کننده دیگری در محاسبه هزینه فرصت
زمانی که موضوع محاسبه هزینه فرصت در سرمایه‌گذاری مطرح است، نباید صرفا با اتکا به مقایسه بازده انتظاری گزینه‌های مختلف سرمایه‌گذاری به صورت قطعی تصمیم‌گیری کنید. ریسک سرمایه‌گذاری عامل مهم دیگری است که در محاسبه هزینه فرصت نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. ریسک و بازده رابطه مستقیم دارند؛ بنابراین هرچه گزینه‌ای ریسک بالاتری داشته باشد، از بازدهی احتمالی بالاتری نیز برخوردار است. برای آشنایی دقیق‌تر با ارتباط بین ریسک و بازده می‌توانید به مقاله «ریسک به ریوارد چیست؟» مراجعه کنید.
تصور کنید قصد دارید بین دو گزینه زیر یک مورد را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنید:
۱) دریافت کد بورسی و سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس
۲) سرمایه‌گذاری در صندوق درآمد ثابت
در بازار صعودی، دریافت کد بورسی و خرید و فروش مستقیم سهام امکان کسب بازدهی بسیار بالاتری را نسبت به سرمایه‌گذاری در صندوق درآمد ثابت فراهم می‌کند؛ یعنی هزینه فرصت سرمایه‌گذاری در صندوق درآمد ثابت در چنین شرایطی بسیار بالاست؛ اما بازدهی تنها موردی نیست که در محاسبه هزینه فرصت موثر است و باید میزان ریسک سرمایه‌گذاری را نیز در نظر بگیرید. همان‌طور که اشاره کردیم ریسک و بازده ارتباط مستقیم دارند و هر چه میزان ریسک بالاتر باشد، بازدهی بالاتر است. برای انتخاب یک گزینه از میان مواردی که مطرح شد، باید ببینید تا چه حد توان تحمل ریسک را دارید و پاسخی وجود ندارد که برای همه سرمایه‌گذاران صدق کند.
آموزش بورس، راهکاری برای کاهش ریسک و افزایش بازده
اگر همچنان تمایلی به استفاده از روش‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بورس ندارید، می‌توانید سراغ آموزش بورس بروید. در چنین شرایطی افزایش دانش از طریق دریافت آموزش‌های مرتبط و البته تمرین کافی، می‌تواند شما را در مسیر صحیح سرمایه‌گذاری مستقیم قرار دهد. فراموش نکنید به جز سرمایه‌گذاری در صندوق درآمد ثابت، سایر روش‌های سرمایه‌گذاری از جمله دریافت کد بورسی و سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس یا حتی سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری، ریسک دارند؛ اما در صورت برخورداری از آموزش بورس، در نظر گرفتن هزینه فرصت تصمیمات و انتخاب‌های هوشمندانه می‌توانند بازدهی بالاتری نسبت به صندوق درآمد ثابت داشته باشند.
جمع‌بندی
در این مقاله به مفهوم هزینه فرصت و اهمیت آن در سرمایه‌گذاری پرداختیم. به‌عنوان یک مثال قابل درک، ملاحظه کردیم که بین دریافت کد بورسی و سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس یا خرید واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری هیچ گزینه‌ای وجود ندارد که برای همه سرمایه‌گذاران مناسب باشد. هر کسی باید با توجه به هزینه فرصت، بهترین روش سرمایه‌گذاری را برای خود برگزیند. اقتصاد علم تصمیم‌گیری است و آشنایی با هزینه فرصت، کمک می‌کند تصمیمات بهتری بگیرید. فرقی نمی‌کند انتخاب شما کدام گزینه سرمایه‌گذاری باشد، تنها نکته‌ای که اهمیت دارد این است که در یک اقتصاد تورمی «هیچ تصمیمی نگرفتن» و نگهداری سرمایه در بانک بالاترین هزینه فرصت ممکن را دارد.
