واقع‌بینی؛ نقطه تعادل میان خوش‌بینی و بدبینی

در مقاله «هزینه خوش‌بینی بیش از حد» آثار منفی خوش‌بینی سمی را مورد بررسی قرار دادیم؛ اما آیا دوری از خوش‌بینی سمی به معنی بدبین بودن است؟ 

موفقیت در بسیاری از تصمیمات مالی افراد اعم از سرمایه گذاری در بورس و خرید و فروش سهام، تا حد زیادی نیازمند واقع‌بینی است. ما نمی‌توانیم اجازه دهیم بدبینی بیش از حد یا خوش‌بینی سمی ما را در تصمیمات مالی دچار خطا کنند. 

در این مقاله اهمیت واقع‌بینی در تصمیم‌گیری را مورد بررسی قرار داده‌ایم.

اهمیت واقع‌بینی در تصمیم‌گیری

یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در فرایند تصمیم‌گیری ارزش و اعتبار منبعی است که ما برای دریافت اطلاعات از آن استفاده می‌کنیم؛ این‌که داده مورد استفاده تا چه میزان بر واقعیت منطبق است؟ در دنیای امروز بخش قابل‌توجهی از اطلاعات در جهت سوق دادن تصمیم‌گیری‌های افراد به جهت‌هایی خاص و از پیش تعیین شده است؛ بنابراین بسیار مهم است که بتوانیم از صحت و قابل اتکا بودن این اطلاعات اطمینان حاصل کنیم.

رسانه در تصمیم‌گیری‌های ما چه نقشی دارد؟

در قرن ۲۱ رسانه یکی از بزرگ‌ترین منابع اطلاعاتی ما به‌حساب می‌رود. اینجا منظور از رسانه هر گونه ابزاری اعم از شبکه‌های اجتماعی، روزنامه، تلویزیون و… است که به هر شکلی بین افراد ارتباط برقرار می‌کند. بنابر تعریفی که از رسانه ارائه شد، می‌توان چنین نتیجه گرفت که امروزه رسانه به‌عنوان اصلی‌ترین منبع دریافت اطلاعات، تاثیر غیرقابل انکاری بر تصمیمات افراد دارد.

اطلاعات دریافتی از رسانه‌ها ممکن است شامل چه مشکلاتی شود؟

1) اطلاعات نادرست (Misinformation)

ممکن است افراد در معرض اطلاعاتی قرار گیرند که از درستی آن اطلاعی نداشته باشند. در چنین شرایطی اگر اطلاعات دریافتی نادرست باشد و فرد نسبت به انتشار آن اقدام کند، با توجه به گستردگی و میزان نفوذ رسانه، بخش قابل توجهی از جامعه در معرض اطلاعات اشتباه قرار می‌گیرند. به‌عنوان مثال در زمینه سرمایه گذاری در بورس، ممکن است فردی بدون پشتوانه تحلیلی اقدام به انتشار اخبار کذب یا سیگنال‌های خرید و فروش کند. در چنین شرایطی ممکن است عده زیادی تفاوت اطلاعات درست و اشتباه را تشخیص نداده و این اطلاعات را مبنای خرید و فروش سهام خود قرار دهند؛ بنابراین باید به یاد داشته باشید برای تشخیص صحت اطلاعات دریافتی درحوزه‌ای مانند سرمایه گذاری در بورس، لازم است افراد از میزان مشخصی دانش مالی برخوردار باشند. برای حل این مسئله شرکت در دوره‌های آموزش بورس مانند دوره‌های آموزش تحلیل بنیادی، تحلیل تکنیکال و مدیریت ریسک و پرتفوی می‌تواند احتمال تاثیر‌پذیری از اخبار نادرست را کاهش دهد. در نظر داشته باشید در مقاله «آموزش کامل تحلیل تکنیکال» با دقت در ارتباط با این شیوه از تحلیل بازار صحبت کرده‌ایم. در نهایت، فراموش نکنید افراد با دانش اندک بیشتر تحت تاثیر این اطلاعات غلط قرار می‌گیرند.

2) ممکن است اطلاعات درست به شیوه‌ای بیان شود که مخاطب را دچار خطا کنند

در کتاب واقعیت (Fact Fullness) از 10 غریزه صحبت شده است که گاهی اوقات باعث می‌شوند ما واقعیت‌ها را به شیوه‌ای که واقعا هستند، نبینیم. رسانه‌ها نیز با علم به این موضوع و با هدف جذب مخاطب‌های بیشتر، این غریزه‌ها یا فرایندهای ناخودآگاه ذهنی را تقویت می‌کنند. از میان این غریزه‌ها، دو مورد بیش از سایرین روی تصمیمات مالی ما تاثیرگذار هستند که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم. همچنین در نظر داشته باشید می‌توانید برای آشنایی بیشتر با غرایزی که رفتارهای سرمایه‌گذاری ما را دچار مشکل می‌کند به مقاله «سوگیری‌های شناختی و تاثیر آن بر معاملات سهام» مراجعه کنید.

•  مردم به صورت ذاتی تمایل دارند مسائل مختلف را بزرگ‌تر از اندازه واقعی آن‌ها ببینند (Size Instinct)

این غریزه باعث می‌شود افراد در بسیاری از مواقع برای اتفاقات مختلف، اهمیتی بیش از آن‌چه لازم است قائل شوند. این در حالی است که در بسیاری از موارد هم تلاش ژورنالیست‌ها همین است که مسائل را بزرگتر از آن‌چه هست، جلوه دهند تا توجه مخاطب را جلب کنند. در چنین مواقعی کافی است شما در ارتباط با بازاری مانند بورس، پیش‌فرضی منفی داشته باشید. در ادامه مسیر رسانه‌ها با علم به وجود خطای تایید در رفتار افراد، برای شما شواهد بسیار بیشتری در تایید این باور ارائه خواهند کرد. 

• اخبار منفی بیشتر توجه افراد را به خود جلب می‌کنند (Negativity Instinct)

گفته شده این غریزه که از آن با عنوان منفی‌گرایی یاد می‌شود، در دلایل تکاملی انسان ریشه دارد. اجداد ما همواره درگیر تلاش برای فرار و نجات جان خود از مسائل متعددی که زندگی آن‌ها را تهدید می‌کرده، بوده‌اند. این مسئله سبب شده بود این افراد به صورت ناخودآگاه نسبت به خطرهای احتمالی واکنش بیشتری نشان دهند و به صورت کلی اهمیت خطرات پیش رو در تصمیم‌گیری‌های آن‌ها بیشتر از سایر موارد باشد. این موضوع در سیر تکاملی بشر به صورت غریزه منفی‌گرایی تکامل یافته و امروز همراه همه ماست. تاثیر این مسئله روی تصمیمات سرمایه گذاری ما زمانی آشکار می‌شود که برخلاف حالت خوش‌بینی بیش از حد، این‌بار تحت تاثیر منفی‌گرایی بسیاری از فرصت‌های سرمایه گذاری با پتانسیل سودآوری بالا را نیز از دست بدهیم. 

برای درک بهتر این مسئله، سرمایه گذاری در بورس را در نظر بگیرید. ممکن است فردی در نتیجه تجربه ریزش بازار یا در جریان اخبار منتشر شده مبنی بر روند نزولی بورس و زیان سرمایه‌گذاران طی سال‌های اخیر، نسبت به سرمایه گذاری در بورس و خرید و فروش سهام بدبین شده باشد. این در حالی است که افراد همواره می‌توانند با شناخت درست خود، گزینه‌ای مناسب و منطقی برای سرمایه‌گذاری در این بازار پیدا کنند.

جمع‌بندی

در این مقاله به مفهوم واقع‌بینی و اهمیت آن در سرمایه‌گذاری پرداختیم تا با تاثیر دو غریزه منفی‌گرایی و تمایل ذاتی به بزرگ‌تر جلوه دادن مسائل بر افزایش بدبینی ذهن افراد آشنا شوید. علاوه براین به نقش پررنگ رسانه‌ها در ایجاد تصویری سیاه و غیرواقعی از شرایط جهان پرداختیم تا نشان دهیم چگونه رسانه‌ها با تکیه بر خطای تایید، می‌توانند به سادگی دیدگاهی را در افراد تقویت کنند که آن‌ها را به سوی بدبینی بیش‌ازحد سوق دهد.

با نگاهی واقع‌بینانه به مبحث سرمایه‌گذاری، می‌توان به این نتیجه رسید که صرف داشتن دید مثبت یا منفی در مورد بازارهای مالی، به خصوص بازار سرمایه، نتیجه‌ای جز وارد شدن زیان مالی ندارد. سرمایه‌گذاران می‌توانند با گذراندن دوره‌های آموزش بورس، کسب مهارت‌های سرمایه‌گذاری و البته به دور از هیجان و اتکا به اخبار نادرست، عملکرد قابل‌قبولی در این بازار داشته باشند.