آموزش RSI در تحلیل تکنیکال

اندیکاتور شاخص قدرت نسبی (Relative Strength Indicator) یا به اختصار RSI یک ابزار معاملاتی ساده، اما موثر در تحلیل تکنیکال است که شتاب تغییرات قیمت را اندازه‌گیری می‌کند. RSI یک اندیکاتور مومنتوم(Momentum) است که بین سطوح صفر تا 100 نوسان دارد و معمولاً نشان دهنده هیجان بازار است. این اندیکاتور توسط J. Welles Wilder Jr در سال 1978 و در کتاب «مفاهیم جدید در سیستم معاملاتی تکنیکال» معرفی شد. اندیکاتور RSI محبوب‌ترین اندیکاتور در میان تحلیل‌گران سراسر جهان است؛ بنابراین یادگیری آن به‌عنوان بخشی از آموزش تحلیل تکنیکال، زمینه افزایش موفقیت تحلیل را فراهم می‌کند.

اندیکاتور RSI چطور عمل می‌کند؟

اندیکاتور شاخص قدرت نسبی(RSI) برای تعیین سطح اشباع خرید و فروش و همچنین تشخیص تغییر روند مورد استفاده قرار می‌گیرد. همان‌طور که اشاره شد، RSI بین دو سطح صفر تا 100 نوسان دارد. در تنظیمات اولیه RSI به‌صورت پیش‌فرض سطوح 30 و 70 به‌عنوان مرزهای اشباع خرید و فروش در نظر گرفته شده است؛ بنابراین زمانی که RSI در سطح 30 یا پایین‌تر از آن باشد، نشان‌دهنده منطقه اشباع فروش است و زمانی که در سطح 70 یا بالاتر از آن باشد، نشان‌دهنده منطقه اشباع خرید است. عبور خط RSI از منطقه اشباع فروش و اشباع خرید به‌ترتیب سیگنالی برای خرید یا فروش تلقی می‌شود. سطح 50 نیز نشان دهنده سطح خنثی یا تعادل بین موقعیت‌های صعودی و نزولی است. این اندیکاتور به‌صورت نموداری مجزا، زیر نمودار قیمت قرار می‌گیرد تا تحلیل‌گران به‌راحتی بتوانند تغییرات آن را با نمودار قیمت مقایسه و در نهایت بهترین سهم برای خرید را انتخاب کنند. در تصویر زیر نمونه‌ای از اندیکاتور RSI و همچنین سطوح قابل‌توجه 30 و 70 را مشاهده می‌کنید.

اهمیت استفاده از اندیکاتور RSI در تحلیل تکنیکال

اندیکاتور RSI برای پیش‌بینی رفتار قیمت سهام مورد استفاده قرار می‌گیرد و به تشخیص حرکت روندها و تغییر آن کمک می‌کند. همان‌طور که گفته شد، این اندیکاتور مناطق اشباع خرید و فروش را مشخص می‌کند و در نتیجه آن سیگنال‌های خرید و فروش را به معامله‌گران ارائه می‌دهد. البته باید در نظر داشت که سیگنال‌های تایم فریم‌های بزرگتر یا سیگنال‌هایی که با روند مطابقت دارند، از اعتبار بیشتری برخوردار هستند. برای مثال استفاده از سیگنال‌های صعودی زمانی که سهم در روند صعودی قرار دارد و سیگنال‌های نزولی زمانی که سهم در روند نزولی قرار دارد، معتبرتر هستند. در نهایت باید گفت ترکیب اندیکاتور RSI با دیگر ابزارهای تحلیلی از مواردی است که در مسیر آموزش بورس و آموزش تحلیل تکنیکال، با آن مواجه می‌شوید.

فرمول محاسبه RSI

شاخص قدرت نسبی(RSI) در پلتفرم‌های تحلیلی براساس فرمول دو مرحله‌ای زیر محاسبه می‌شود:

مرحله اول) مقدار قدرت نسبی RS براساس فرمول زیر به‌دست می‌آید. در این بخش میانگین سود یا زیان به میانگین درصد افزایش یا کاهش قیمت طی دوره مورد نظر اشاره دارد.

مرحله دوم) پس از مشخص شدن مقدار RS شاخص قدرت نسبی(RSI) مطابق فرمول زیر محاسبه می‌شود:

تنظیمات دوره محاسباتی اندیکاتور RSI به صورت پیش‌‌فرض 14 و براساس تایم فریم مورد استفاده است. به این معنی که اگر در تایم فریم روزانه از آن استفاده کنید، در محاسبات از 14 کندل روزانه و اگر در تایم فریم هفتگی باشید، 14 کندل هفتگی مورد بررسی قرار می‌گیرند.

محدوده اشباع در RSI

منحنی اندیکاتور RSI در محدوده سطوح صفر تا 100 در نوسان است که در بسیاری از بازارها دو سطح 30 و 70 از اهمیت قابل توجه‌ای برخوردار هستند. منحنی RSI در طول یک روند صعودی تمایل دارد بالاتر از خط 30 قرار بگیرد و به سمت خط 70 حرکت کند و در طول روند نزولی نیز اغلب به سمت خط 30 یا کمتر از آن حرکت می‌کند. در حالت کلی، این سرنخ‌ها به تحلیل‌گران کمک می‌کنند تا قدرت روند را تعیین کرده و برگشت‌های احتمالی بازار را تشخیص دهند. مناطق اشباع ممکن است در بازارها و حتی سهم‌های مختلف، متفاوت باشد. برای مثال در نمودار شاخص کل بورس تهران، محدوده‌های 97 و 13 به‌ترتیب نقش سطوح اشباع خرید و اشباع فروش را خواهند داشت؛ اما در نمودار سکه بهار آزادی محتمل‌ترین سطوح اشباع در محدوده 85 و 24 هستند.

واگرایی در اندیکاتور‌ RSI

واگرایی‌ها در اندیکاتور‌ RSI یکی از قوی‌ترین سیگنال‌های بازگشتی هستند که می‌توان در استراتژی معاملاتی از آن‌ها استفاده کرد. واگرایی RSI زمانی رخ می‌دهد که نمودار قیمت و اندیکاتور دو سقف یا کف قیمت قابل توجه و متضاد هم ایجاد کنند. به عبارت دیگر قیمت در جهت مخالف RSI حرکت کند. در حالت کلی سه گروه واگرایی معمولی (Regular Divergence)، واگرایی مخفی (Hidden Divergence) و واگرایی اغراق‌آمیز (Exaggerated Divergence) وجود دارد که هر کدام نیز به دو نوع مثبت و منفی تقسیم می‌شوند.

در واگرایی معمولی زمانی‌که در کف نمودار اندیکاتور افزایشی و قیمت کاهشی باشد، آن را واگرایی معمولی مثبت  (+RD) می‌نامند. این اندیکاتور معمولاً در روندهای نزولی مشاهده می‌شود و می‌تواند نشان‌دهنده صدور سیگنال خرید باشد. زمانی‌که سقف نمودار اندیکاتور کاهشی و قیمت افزایشی باشد، آن را واگرایی معمولی منفی (-RD) می‌نامند. این واگرایی در انتهای یک روند صعودی شکل می‌گیرد و می‌تواند نشان‌دهنده سیگنال خروج باشد.

واگرایی مخفی مثبت (+HD) در اندیکاتور RSI زمانی اتفاق می‌افتد که کف قیمت افزایشی و کف نمودار اندیکاتور کاهشی باشد. این واگرایی معمولاً در طول روندهای صعودی مشاهده می‌شود و می‌تواند نشان‌دهنده نشانه‌ای مبنی بر ادامه روند صعودی باشد. زمانی‌که سقف قیمت کاهشی و سقف نمودار اندیکاتور نیز افزایشی باشد، آن را واگرایی مخفی منفی (-HD) می‌نامند. این واگرایی در روند نزولی شکل می‌گیرد و می‌تواند نشان‌دهنده ادامه روند نزولی باشد.

واگرایی اغراق‌شده (Exaggerated Divergence) شبیه به واگرایی معمولی است، اما تغییرات آن ضعیف‌تر در نظر گرفته می‌شود. زمانی‌که کف‌های نمودار اندیکاتور افزایشی باشد و کف قیمت‌ها ثابت بماند(کف جدیدی شکل نگیرد)، آن را واگرایی اغراق‌شده مثبت (+ED) می‌نامند. این اندیکاتور معمولاً در روندهای نزولی مشاهده می‌شود و نشانه‌ای برای بازگشت روند به صعودی است. هنگامی که سقف‌های اندیکاتور کاهشی باشد و سقف قیمت‌ها ثابت بماند(سقف جدیدی شکل نگیرد)، آن را واگرایی اغراق‌شده منفی (-ED) می‌نامند. برخی از معامله‌گران معتقدند این واگرایی سیگنال مهم و قابل توجهی صادر نمی‌کند و بعضاً در روندهای جانبی رخ می‌دهد.

سیگنال‌های خرید و فروش در اندیکاتور RSI

زمان صحبت از تحلیل بازار و سیگنال‌های معاملاتی، RSI به عنوان یک اندیکاتور محبوب پیشتاز است. بسیاری از تحلیل‌گران از اندیکاتور RSI برای شناسایی فرصت‌های خرید و فروش سهام استفاده می‌کنند. آن‌ها معتقدند با توجه به ویژگی‌های مناطق اشباع خرید و فروش در این اندیکاتور، هنگامی که RSI بالاتر از سطح 70 باشد به این معنی است که سهم بیش از حد خریداری شده است؛ بنابراین این انتظار وجود دارد که بازار در کوتاه مدت شاهد اصلاح باشد. همچنین اگر RSI پایین‌تر از سطح 30 باشد، بیانگر این نکته است که در این منطقه سهام بیش از حد فروخته شده و ممکن است به قیمت‌های جذابی برای خرید نزدیک شویم. البته باید این مسئله را در نظر داشت که گاهی نتایج به‌دست آمده از تحلیل RSI ممکن است گمراه کننده باشد؛ بنابراین توصیه می‌شود در کنار سیگنال‌های اندیکاتور RSI از سایر عوامل مانند سطوح حمایت و مقاومت، میانگین متحرک یا  اندیکاتور MACD نیز استفاده کنید و در تصمیم‌‌‌گیری های خود واقع‌بین باشید. یادگیری تحلیل تکنیکال و تمرکز بر روش‌های مختلف بررسی نمودار، دلیلی بر عدم توجه به صورت‌های مالی و گزارش‌های اقتصادی مرتبط به شرکت و صنعت آن نیست. بسیاری از تحلیل‌گران بازارهای مالی علاوه بر فراگیری تحلیل تکنیکال، به آموزش تحلیل بنیادی نیز توجه دارند تا بتوانند درک مناسبی از اخبار و گزارش‌های شرکت‌ها داشته باشند.