بازار پول چیست؟

پول کلیدی‌ترین نقش را در زندگی روزمره تمامی افراد در جهان دارد. نقش پول در اقتصاد به ۳ بخش واسطه‌ای برای مبادلات، ذخیره ارزش و واحدی برای محاسبه خلاصه می‌شود. با این حال، مدیریت بازار پول در رونق و رکود اقتصاد بسیار تاثیرگذار است.

بازار پول چیست؟

بازار پول یا Money Market، محلی برای مبادله پول و اقلام جانشین پول است. فاکتور مهمی که در این بازار اهمیت دارد، سررسید کوتاه‌مدت این دارایی‌هاست؛ در واقع سررسید دارایی‌هایی که در بازار پول مبادله می‌شوند نباید بیش از یک سال باشد. می‌توان گفت میزان ریسک معامله در بازار پول بسیار کم بوده و امکان کاهش ارزش دارایی شما کمتر از سایر بازارهاست. ضمن اینکه دارایی‌ها در این بازار نقدشوندگی بالایی دارند و این موضوع را می‌توان به‌عنوان یک مزیت مهم در نظر گرفت. در این بازار، اشخاص و موسسه‌های تجاری دارایی‌های نقد خود را در اختیار واحدهای نیازمند به منابع مالی قرار می‌دهند. 

تفاوت بازار پول و بازار مالی چیست؟

بازار مالی یا Financial market، بازاری برای مبادله اوراق بهادار مبتنی بر اصول عرضه و تقاضاست و به 3 دسته کلی زیر تقسیم می‌شود: 

بازار سرمایه

در بازار سرمایه مشابه با بازار پول، دارایی‌های مالی مبادله می‌شوند؛ با این تفاوت که میزان سررسید این دارایی‌ها بیش از یکسال است. در یک تعریف ساده می‌توان گفت بازار سرمایه که آن را با نام بورس و اوراق بهادار می‌شناسیم، واسطه‌ای میان سرمایه‌گذاران و نهادهای نیازمند به دریافت سرمایه برای توسعه فعالیت‌های اقتصادی است. جهت آشنایی با تاریخچه این به بازار، به مقاله تاریخچه بورس اوراق بهادار در ایران مراجعه کنید.

بازار کالا و خدمات

این نوع از بازار مالی، محلی برای مبادله کالا و خدمات به ارزشی مشخص و مطابق با قوانین اقتصادی حاکم بر این بازار است. قیمت‌ها در بازار کالا و خدمات براساس میزان عرضه و تقاضا مشخص می‌شود؛ چنانچه میزان تقاضا برای خرید کالایی در این بازار افزایش یابد، به‌دنبال آن قیمت کالا نیز افزایش می‌یابد و تورم ایجاد می‌شود. تورم سبب کاهش قدرت خرید مردم شده و علاوه بر نارضایتی آنان، چرخه اقتصادی را نیز با مشکل رو‌به‌رو خواهد کرد. برای دریافت اطلاعات بیشتر در این زمینه به مقاله آشنایی با تورم مراجعه کنید.

بازار پول

تامین نقدینگی کوتاه‌مدت برای بانک‌ها و موسسات مالی، کنترل نرخ بهره، تنظیم نقدینگی در سیستم بانکی و جلوگیری از بحران‌های مالی از جمله مواردی هستند که در بازار پول فراهم و مدیریت می‌شود.

پیشنهاد مطالعه :<< سیاست پولی چیست؟ >>

جایگاه بازار پول در مکاتب اقتصادی

بررسی بازار پول از دیدگاه مکاتب مختلف اقتصادی، به درک عمیق‌تری از کارکرد این بازار و نقش آن در اقتصاد کلان کمک می‌کند. هر مکتب اقتصادی با پیش‌فرض‌ها، اولویت‌ها و نگاه خاص خودش، تحلیل متفاوتی از بازار پول ارائه می‌دهد.

مکتب پول‌ گرایی یا Monetarism که در دهه ۱۹۶۰ میلادی توسط میلتون فریدمن اقتصاددان بزرگ آمریکایی بنیان نهاده شد، نقش کلیدی برای بازار پول در اقتصاد قائل است. از دیدگاه این مکتب، عرضه پول تعیین‌کننده اصلی نرخ تورم در بلندمدت بوده و سیاست پولی از سیاست مالی مهم‌تر است. همچنین، کنترل پایدار و قابل پیش‌بینی رشد عرضه پول برای ثبات اقتصادی کافی است و لازم به دخالت زیاد بانک مرکزی در تعیین نرخ بهره نیست.

در طرف مقابل، اقتصاددانان مکتب کینزی یا Keynsian Economics بر این باور هستند که اقتصاد همواره در تعادل نیست و دولت باید برای جلوگیری از رکود در اقتصاد دخالت کند. این مکتب پول را به عنوان ذخیره ارزش در نظر می‌گیرد و از نظر جان مینارد کینز افراد از پول برای انگیزه‌ای بیش از مبادله کالا استفاده می‌کنند و سرمایه گذاری در بورس و سایر بازارهای مالی همان انگیزه است. 

معرفی ابزارهای کاربردی در بازار پول

اسناد خزانه

اسناد خزانه نوعی از ابزارهای معاملاتی بازار سرمایه ایران است و استفاده از آن می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری شما را کاهش دهد. این اسناد که با نام «اخزا» معامله می‌شوند، نوعی اوراق بدهی دولتی هستند و اعتبار بالایی دارند. مقاله اسناد خزانه چیست؟ اطلاعات بیشتری را در این زمینه در اختیار شما قرار می‌دهد. قیمت اسناد خزانه در بازار همواره کمتر از قیمت اسمی آن بوده و نقدشوندگی بالایی دارند. معاملات این اوراق معاف از مالیات بوده و کارمزد آن‌ها نیز ناچیز است. 

دقت کنید سررسید اسناد خزانه یک تا سه سال در نظر گرفته می‌شود و برای خرید آن نیاز است کد معاملاتی بورس را دریافت کرده باشید؛ سپس می‌توانید از طریق سامانه فارابیکسو (یا سامانه معاملاتی کارگزاری‌های دیگر) در این اوراق سرمایه‌گذاری کنید.

اوراق تجاری

اوراق تجاری یا Commercial paper، نوعی اوراق قرضه کوتاه مدت با سررسید کمتر از 270 روز است که توسط شرکت‌های مالی و غیرمالی منتشر می‌شود. این اوراق، اوراق بدهی تضمین نشده‌ای هستند و معمولا در نرخ تنزیلی بر مبنای ارزش اسمی برگه معامله می‌شوند. 

گواهی سپرده

گواهی سپرده یا Certificate of Deposit، نوعی اوراق بهادار است که امکان دریافت سود سپرده را برای دارنده خود فراهم می‌کند. این ابزار مالی جهت جذب منابع مالی کوتاه‌مدت برای اشخاص حقوقی و شرکت‌های سرمایه‌گذاری گزینه مناسبی محسوب می‌شود. 

به طور کلی یک گواهی سپرده، سندی است که توسط یک موسسه سپرده‌پذیر مثل بانک منتشر شده و روش خرید آن برای اشخاص حقیقی و حقوقی یکسان است. هر گواهی سپرده تاریخ سررسید (عموما یک تا پنج سال) و نرخ سود ثابتی داشته و معمولا به‌صورت ماهانه یا هر سه ماه یک‌بار پرداخت می‌شود.

دو مزیت اصلی گواهی سپرده:

• امکان محاسبه بازده پول
• مشخص بودن زمان سررسید اصل و بهره گواهی

گواهی پذیرش بانکی

گواهی پذیرش بانکی یا Banker’s Acceptance، حواله‌ای است که از سوی یک شرکت تجاری در وجه بانک صادر می‌شود و سپس بانک این حواله را در اختیار مشتریان آن قرار می‌دهد. هدف اصلی ایجاد این اوراق، کاهش ریسک مبادلات بین‌المللی بود. 

برای درک بهتر این موضوع، فرض کنید قرار است معامله‌‌ای میان دو شرکت انجام شده و کالایی را میان خود مبادله کنند؛ اما هیچ‌کدام از طرفین نسبت به ریسک نکول معامله اطمینانی ندارند. در این شرایط بانک به‌عنوان یک واسطه ایمن وارد میدان می‌شود. در قدم اول شرکت تجاری خریدار، حواله‌ای را در وجه بانک صادر  می‌کند. در این حواله ذکر می‌شود در صورت دریافت به موقع کالا از فروشنده، وجه حواله به حساب مقصد واریز شود. این اتفاق در مورد شرکت فروشنده نیز رخ خواهد داد.

ابزارهای مدیریت بازار پول

ابزارهای مدیریت بازار پول، ابزارهایی هستند که بانک مرکزی و نهادهای پولی برای کنترل نقدینگی، تنظیم نرخ بهره، تثبیت قیمت‌ها و هدایت فعالیت‌های اقتصادی به کار می‌برند. این ابزارها به دو دسته اصلی ابزارهای مستقیم و ابزارهای غیرمستقیم تقسیم می‌شوند:

• عملیات بازار باز (OMO)
• نرخ ذخیره قانونی
• نرخ تنزیل
• سیاست نرخ بهره
• سیاست‌های الزام آور نقدینگی 
• نرخ تسهیلات قاعده‌مند

سخن پایانی

در این مقاله با بازار پول و تفاوت‌های آن با بازار مالی به طور کامل آشنا شدید. اگر بخواهیم به طور خلاصه در مورد ویژگی‌های این بازار صحبت کنیم باید بگوییم بازار پول، محلی برای مبادله پول و اقلام جانشین پول است. این بازار نقدشوندگی بسیار بالایی داشته و ریسک نکول در آن بسیار کم است. در ضمن باید بدانید که سررسید دارایی‌هایی که در بازار پول مبادله می‌شوند همواره باید کمتر از یک‌سال باشد.

چنانچه قصد دارید با بازار سرمایه و شرایط خرید و فروش اوراق بهادار آشنا شوید، بهتر است گام اول را با دریافت مشاوره سرمایه گذاری آغاز کرده تا مسیر پیش‌روی خود را با اطمینان بیشتری طی کنید؛ همچنین امکان استفاده از مشاوره آنلاین بورس فارابی نیز برای شما عزیزان فراهم است.