آموزش تابلوخوانی بورس به زبان ساده

یکی از قدیمی‌ترین، ساده‌ترین و محبوب‌ترین استراتژی‌های معامله‌گری در بورس، تابلوخوانی بوده و با استفاده از تحلیل تابلوی معاملاتی سهام یک شرکت می‌توانید اطلاعات مهمی مانند ورود خروج پول هوشمند، نسبت قدرت خریدار به فروشنده، حجم مشکوک و… را به دست آورده و نسبت به خرید یا فروش سهام تصمیم‌گیری کنید.

تابلوخوانی چیست؟

تابلوخوانی یکی از روش‌های تحلیل و پیش‌بینی قیمت سهام و سایر ابزارهای سرمایه گذاری در بورس است که عواملی مانند تعداد خریداران و فروشندگان، حجم معاملات، ارزش معاملات و تغییرات قیمتی نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های  معامله‌گران جهت خرید و فروش یک دارایی دارد. شناسایی ورود و خروج پول هوشمند یکی از مهم‌ترین اهدافی است که موجب می‌شود سرمایه‌گذاران و معامله‌گران از استراتژی‌های تابلو خوانی استفاده کنند.

اهمیت یادگیری تابلو خوانی در بورس و بازارهای مالی

آموزش تابلو خوانی را می‌توان اولین قدم جهت تحلیل بورس و معامله‌گری در نظر گرفت. در حقیقت، تابلوخوانی با تحلیل اطلاعات موجود در تابلوی معاملات یک دارایی به ما تصویری از وضعیت آن دارایی می‌دهد. همین اطلاعات در کنار آموزش تحلیل تکنیکال و آموزش تحلیل بنیادی یک سرمایه‌گذار یا معامله‌گر را به اتخاذ تصمیمات درست در رابطه با خرید و فروش دارایی‌ها هدایت می‌کند. اما، برای آموزش تابلو خوانی بورس به زبان ساده بهتر است با ادامه این مقاله همراه باشید.

مسیر آموزش تابلو خوانی در بورس

قطعا برای شما این سوال پیش خواهد آمد که اولین قدم برای آموزش تابلو خوانی از کجا باید شروع شود. ابتدا باید به وبسایت مدیریت فناوری بورس تهران یا tsetmc.com مراجعه کرد. در حقیقت، tsetmc را می‌توان قدیمی‌ترین و مهم‌ترین سایت تابلو خوانی برای اهالی بورس ایران قلمداد کرد. در تصویر زیر می‌توانید تابلوی معاملاتی بورس ایران را در یک نگاه مشاهده کنید:

در یک نگاه می‌توانید اطلاعات مهمی مانند نمادهای تاثیر‌گذار در شاخص‌های بورس و فرابورس، ارزش معاملات، نمادهای پرتراکنش، و وضعیت شاخص‌های منتخب را مشاهده کنید. اما، برای آموزش تابلو خوانی از کدام بخش شروع کنیم؟ در پاسخ به این سوال باید گفت شروع برای هر فردی می‌تواند متفاوت باشد. با این حال، برای شروع آموزش تابلو خوانی بهتر است ابتدا وضعیت نماد‌های پرتراکنش را بررسی کنید:

اما، نمادهای پرتراکنش چه پیامی به ما می‌دهند و چرا اهمیت دارند؟ در حقیقت، نمادهای پرتراکنش به ما نشان می‌دهند که در حال حاضر یا در پایان یک روز معاملاتی، سهام چه شرکت‌هایی بیشتر مورد توجه معامله‌گران و سرمایه‌گذاران هستند. در عکس فوق مشاهده می‌کنید که نمادهای تاثیرگذار در شاخص، در لیست نمادهای پرتراکنش قرار دارند. همچنین، قیمت آخرین معامله‌ نمادهای مشخص‌شده از قیمت پایانی آن‌ها بالاتر است. ارزش معاملات نیز یکی از موارد مهم در بررسی وضعیت نماد بوده و برای اینکه یک سهم را از دید تابلو خوانی مورد بررسی قرار دهیم بهتر است یکی از نمادها را انتخاب کنیم. به صورت کلی، توصیه می‌شود نمادی را انتخاب کنید که آخرین قیمت آن از قیمت پایانی بالاتر باشد. بنابراین، با انتخاب نمادهای پرتراکنش می‌توانید سایر نمادهای پرتراکنش بازار را هم مشاهده کنید:

به عنوان نمونه تابلوی معاملاتی نماد «وامید» را که قیمت آخرین معامله آن از قیمت پایانی بالاتر است را بررسی می‌کنیم:

همانطور که مشاهده می‌کنید تعداد نمادهایی که قیمت پایانی آن‌ها بیشتر از قیمت‌ آخرین معامله است قابل توجه است. بنابراین، در چنین شرایطی توصیه می‌شود سراغ نمادهایی بروید که آخرین قیمت آن‌ها بالاتر از قیمت پایانی بوده و بهتر است اختلاف قیمت روز گذشته و امروز را هم مد نظر قرار دهید. حالا، به سراغ وضعیت تابلو معاملاتی نماد «وامید» می‌رویم:

کادرهای مشخص‌شده در تصویر برای ما از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. همانطور که پیش‌تر اشاره شد، اختلاف قیمت آخرین معامله و قیمت پایانی اولین معیاری است که باید به آن توجه کنیم. در قدم دوم، مقایسه‌ای بین حجم مبنا و حجم معاملات در روز جاری انجام داده و در مرحله سوم، به مقایسه میانگین حجم معاملات نماد در ماه و حجم معاملات امروز می‌پردازیم. سپس، نگاهی به آمار خریداران و فروشندگان می‌اندازیم و این بخش برای شناسایی سرانه خرید و فروش، نسبت قدرت خریدار به فروشنده و ورود و خروج پول هوشمند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در نهایت، روند قیمت را از زمان شروع معاملات بررسی می‌کنیم تا الگوهایی مانند تیک صعودی یا تیک نزولی پیدا کنیم. پیش از ورود به جزئیات تابلو خوانی بهتر است با مفاهیم تابلوخوانی از سطح مقدماتی تا پیشرفته آشنا شوید.

یادگیری اصطلاحات تابلو خوانی

برای استفاده از تکنیک های تابلو خوانی در بورس بهتر است با برخی از مفاهیم پایه‌ای و کاربردی آشنا شوید:

• قیمت پایانی

به قیمت میانگین معاملات روز، قیمت پایانی گفته می‌شود که معیار دامنه نوسان قیمت در روز کاری بعد است.

• آخرین قیمت 

آخرین قیمت معامله شده یک سهم، صندوق سرمایه گذاری و سایر اوراق بهادار ، آخرین قیمت نامیده می‌شود. 

نکته‌ای که باید در رابطه با قیمت پایانی و آخرین قیمت در نظر گرفته شود، اختلاف این دو قیمت است. تفاوت قیمت پایانی و قیمت آخرین معامله در تابلوخوانی می‌تواند حس مثبت یا منفی  معامله‌گران را در یک نماد به ما نشان دهد.

• حجم معاملات

برای بررسی حجم معاملات توصیه می‌شود که سه معیار حجم معاملات روزانه، حجم مبنا و میانگین حجم ماه را مقایسه کنید:

به طور مثال در تابلو معاملات نماد «وامید» مشاهده می‌کنید که حجم مبنا برابر ۶/۵ میلیون بوده و حجم معاملات روزانه بیش از ۴۶ میلیون سهام است. همچنین، میانگین حجم معاملات ماه برابر ۸/۴ میلیون بوده و در نتیجه حجم معاملات امروز این نماد حجم مشکوک است. زیرا، حجم معاملات روز جاری «وامید» بیش از ۵ برابر میانگین حجم معاملات ماهانه است.

حجم مشکوک یکی از مواردی است که می‌توان با استفاده از آن سهام مستعد رشد یا اصلاح را با استفاده از ابزارهای تحلیل تکنیکال شناسایی کرد. همچنین، با استفاده از فیلتر زیر می‌توانید نمادهایی را که در طول روز معاملاتی حجم‌ مشکوک در بورس دارند را شناسایی کنید:

(tvol)>5*(([ih][0].QTotTran5J+[ih][1].QTotTran5J+[ih][2].QTotTran5J+[ih][3].QTotTran5J+[ih][4].QTotTran5J+[ih][5].QTotTran5J+[ih][6].QTotTran5J+[ih][7].QTotTran5J+[ih][8].QTotTran5J+[ih][9].QTotTran5J+[ih][10].QTotTran5J+[ih][11].QTotTran5J+[ih][12].QTotTran5J+[ih][13].QTotTran5J+[ih][14].QTotTran5J+[ih][15].QTotTran5J+[ih][16].QTotTran5J+[ih][17].QTotTran5J+[ih][18].QTotTran5J+[ih][19].QTotTran5J+[ih][20].QTotTran5J+[ih][21].QTotTran5J+[ih][22].QTotTran5J+[ih][23].QTotTran5J+[ih][24].QTotTran5J+[ih][25].QTotTran5J+[ih][26].QTotTran5J+[ih][27].QTotTran5J+[ih][28].QTotTran5J+[ih][29].QTotTran5J)/30)

• اشخاص حقیقی و حقوقی

شاید با قاطعیت بتوان گفت که تحرکات اشخاص حقیقی (سهامداران حقیقی) و اشخاص حقوقی (شرکت‌های سرمایه‌گذاری، بانک‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و…) مهم‌ترین قسمت از استراتژی تابلوخوانی است.

همانطور که مشاهده می‌کنید در بخش مربوط به اشخاص حقیقی و حقوقی اطلاعاتی مانند حجم معاملات حقیقی و حقوقی، تعداد خریداران و فروشندگان قابل مشاهده است. در حقیقت، بخش مهمی از اطلاعات مهم تابلو خوانی از حجم معاملات و خرید حقیقی‌ها استخراج می‌شود و اصلی‌ترین هدف تابلو خوانی شناسایی پول هوشمند است.

• سرانه خرید حقیقی

سرانه خرید حقیقی نشان می‌دهد که هر کد حقیقی به طور میانگین چه تعداد سهام خریداری کرده است. برای به دست آوردن سرانه خرید حقیقی کافی است مطابق فرمول زیر عمل کنید:

به مثال زیر توجه کنید:

همانطور که مشاهده می‌کنید در نماد فوق، هر کد حقیقی به طور میانگین ۷۳ هزار و ۵۸۷ سهم خریداری کرده و به طور متوسط نیز میزان خرید هر کد حقیقی تقریبا ۳۲ میلیون تومان بوده است.

• سرانه فروش حقیقی

سرانه فروش حقیقی نشان‌ می‌دهد که هر کد حقیقی به طور میانگین چه تعداد سهام به فروش رسانده و هر کد حقیقی به طور میانگین چه میزان سرمایه‌ای را خارج کرده است:

به مثال زیر توجه کنید:

همانطور که مشاهده می‌کنید سرانه فروش هر کد حقیقی به طور متوسط ۴۷ هزار و ۸۳۷ سهم بوده و میانگین فروش هر کد حقیقی ۲۱ میلیون تومان است. اما، چرا به دست آوردن سرانه خریدار و فروشنده برای ما اهمیت دارد؟ در ادامه با نسبت قدرت خریدار به فروشنده آشنا خواهید شد که اهمیت زیادی در تابلوخوانی دارد.

• نسبت قدرت خریدار به فروشنده

نسبت قدرت خریدار به فروشنده که به قدرت خرید حقیقی نیز شهرت دارد نشان می‌دهد که قدرت خریداران نسبت به فروشندگان چند برابر است. مطابق فرمول زیر می‌توانید نسبت قدرت خریدار به فروشنده را به دست آورید:

سرانه خریدار و سرانه فروشنده در نماد «ونیرو» را محاسبه کردیم. حالا برای اینکه نسبت قدرت خریدار به فروشنده در «ونیرو» را به دست بیاوریم از اعداد حاصل‌شده در مثال‌های قبل استفاده می‌کنیم:

نسبت قدرت خریدار به فروشنده عدد ۱/۵ را نشان می‌دهد و تقریبا عدد قابل قبولی محسوب می‌شود. اما، بهتر است نسبت قدرت خریدار به فروشنده از عدد ۲ بالاتر باشد. برای این منظور می‌توانید از فیلتر زیر استفاده کرده و نمادهایی که نسبت قدرت خریدار آن‌ها ۲ برابر قدرت فروشنده است را شناسایی کنید:

(tvol)>[is5]&&((ct).Buy_I_Volume/(ct).Buy_CountI)>3*((ct).Sell_I_Volume/(ct).Sell_CountI)

استفاده از انواع فیلتر‌ها کاربرد زیادی در استراتژی تابلوخوانی داشته و شما می‌توانید با استفاده فیلترنویسی در بورس فرصت‌های ورود و خروج به سهام را در بازار شناسایی کنید.

• الگوی تیک

الگوی‌های تیک صعودی و تیک نزولی از پرکاربردترین ابزارها در تابلو خوانی هستند. الگوی تیک صعودی زمانی شکل می‌گیرد که سهام ابتدا با کمی افت قیمت همراه شده و در ادامه با افزایش تقاضا به بالاتر از قیمت ابتدایی خود می‌رسد. در تصویر زیر می‌توانید نمونه‌ای از الگوی تیک صعودی را مشاهده کنید:

برای آشنایی بیشتر با کاربردهای الگوی تیک، توصیه می‌شود مقاله «الگوی تیک صعودی و نزولی در تابلوخوانی» را مطالعه کنید.

• رنج کشیدن

هنگامی که بازار یا برخی از نمادها در شرایط هیجانی قرار دارند، با نوسانات شدید و ناگهانی از منفی به مثبت یا مثبت به منفی حرکت می‌کنند. در چنین شرایطی، برخی از بازیگران تاثیرگذار بازار قیمت‌ها را به سمت بالا یا پایین حرکت می‌دهند. رنج کشیدن در بورس  می‌تواند برای نوسان گیری مناسب باشد. همچنین، با استفاده از فیلتر زیر نیز می‌توانید سهام‌های مناسب نوسان گیری را شناسایی کنید:

(pcp)<-3&&(plp)>-3

• کد به کد شدن

یکی از راه‌های شناسایی ورود یا خروج پول هوشمند در بازار، بررسی واگذاری کد حقوقی به کد حقیقی یا برعکس است. در حقیقت، کد به کدها معمولا با افزایش شدید حجم معاملات صورت گرفته و طی این فرایند تعداد سهام بالایی بین یک کد حقیقی و یک کد حقوقی (البته جا به جایی می‌تواند بین چندین کد هم انجام شود) جا به جا می‌شود. لازم به ذکر است که کد به کد حقوقی به حقیقی نشانه مثبتی تلقی شده و با استفاده از فیلتر زیر می‌توانید کد به کد به همراه ورود پول هوشمند را شناسایی کنید:

(tvol)>1.5*[is6]&&((ct).Buy_I_Volume/(ct).Buy_CountI)>=((ct).Sell_I_Volume/(ct).Sell_CountI)&&(pl)>=(pc)&&(plp)>0&&(ct).Buy_I_Volume>0.5*(tvol)&&(ct).Sell_N_Volume>0.5*(tvol)

• معاملات بلوکی

همانطور که از ابتدا اشاره شد تحرکات سهامداران حقیقی در به‌‌کارگیری استراتژی های تابلوخوانی از اهمیت بیشتری برخوردار است. اما، گاهی اوقات تحرکات حقوقی‌ها نیز می‌تواند برای معامله‌گران و روند قیمتی سهم مهم باشد. بنابراین، معاملات بلوکی که بین سهامداران عمده انجام می‌شود در کنار سایر استراتژی‌های تابلوخوانی برای معامله‌گران با اهمیت است. برای شناسایی معاملات بلوکی می‌توانید از فیلتر زیر استفاده کنید:

(l18)[(l18).length-1]==’2′

در تصویر زیر می‌توانید معاملات بلوکی پس از اعمال فیلتر را مشاهده کنید:

نکاتی که باید در خصوص معاملات بلوکی در نظر داشته باشید، ابتدا تعداد معاملات بوده و سپس حجم معامله، ارزش معامله و قیمت مبادله سهام است. در حقیقت، مقایسه قیمت معامله بلوکی با قیمت پایانی و آخرین قیمت سهم می‌تواند میزان ارزندگی سهام را نشان دهد.

• نقشه بازار بورس 

استفاده از نقشه بازار بورس  هم می‌تواند به ساده‌ترین و سریع‌ترین حالت ممکن وضعیت بازار و تحرکات سهامداران حقیقی و حقوقی را نشان دهد:

به طور مثال در نقشه فوق می‌توانید وضعیت ارزش معاملات و بازدهی سهام و صنایع را به صورت لحظه‌ای رصد کنید.  

چطور سهام مستعد رشد را پیدا کنیم؟

علاوه بر روش‌های مورد اشاره، شما می‌توانید مطابق مسیر زیر، با ورود به سایت tsetmc تغییرات قیمتی در نمادها  را مشاهده کرده و بر این اساس سهام مستعد رشد را شناسایی کنید:

مطابق تصویر فوق، ابتدا بازار مورد نظر خود را انتخاب کنید. برای نمونه «بورس اوراق بهادار تهران» را انتخاب می‌کنیم:

با ورود به بازار مورد نظر (بورس تهران یا فرابورس) بخش «قیمت‌ها» را انتخاب می‌کنیم. در این بخش می‌توانید اطلاعاتی مانند بیشترین افزایش قیمت، معاملات عمده، بیشترین کاهش قیمت، افزایش آخرین قیمت به پایانی و کاهش آخرین قیمت به پایانی را مشاهده کنید. برای شناسایی سهام مستعد رشد باید مطابق تصویر، بخش «افزایش آخرین قیمت به پایانی» را انتخاب کنید:

برای شناسایی سهام مستعد رشد بهتر است نمادهایی را انتخاب کنید که اختلاف آخرین قیمت و قیمت پایانی آن‌ها بیش از ۲ درصد باشد. زیرا، احتمال شکل‌گیری الگوی ساعت و تیک صعودی در این نوع از نمادها زیاد است:

همانطور که مشاهده می‌کنید در نماد مورد بررسی قرار گرفته شکل‌گیری الگوی تیک مشهود بوده و با محاسبه نسبت قدرت خریدار به فروشنده می‌توان اعتبار تحلیل خود را مورد سنجش قرار داد. همچنین، برای دریافت سیگنال قوی‌تر توصیه می‌شود وضعیت نماد از لحاظ تحلیل تکنیکال نیز بررسی کنید:

همانطور که مشاهده می‌کنید نماد فوق، از نظر وضعیت تحلیل تکنیکال نیز شرایط مناسبی دارد. 

تابلو خوانی روش بهتری است یا تحلیل بنیادی و تکنیکال؟

آموزش تابلو خوانی بورس می‌تواند برای معامله‌گران و سرمایه‌گذاران بسیار مفید واقع شود. در حقیقت، تابلو خوانی را باید مکمل تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی در نظر گرفت. زیرا، استراتژی تابلوخوانی احساسات معامله‌گران و روانشناسی بازار را نشان داده و همین امر معامله‌گران را به اتخاذ تصمیمات مناسب در شرایط مختلف بازار کمک می‌کند.