ابر تورم چیست؟

همان‌طور که در مقاله آشنایی با تورم اشاره شد، تورم (Inflation) به‌صورت «افزایش مداوم سطح عمومی قیمت‌ها» تعریف می‌شود و ابرتورم (Hyperinflation) نیز به «تورم بالای 50 درصد» اشاره می‌کند. در این مقاله مفهوم «ابرتورم» را با دقت بیشتری مورد بررسی قرار داده‌ایم تا ببینیم چه عواملی آن را ایجاد می‌کند، تاثیرات آن چیست و البته چگونه می‌توان با استفاده از روش‌هایی از قبیل سرمایه‌گذاری در صندوق سهامی یا دریافت کد بورسی و خرید و فروش مستقیم سهام، ارزش دارایی خود را در برابر آن حفظ کرد.

ابرتورم چیست؟

این عبارت به‌صورت کلی به افزایش مفرط، سریع و خارج از کنترل سطح عمومی قیمت‌ها در اقتصاد یک کشور اشاره کرده و نرخ تورم بالاتر از 50 درصد را در بر می‌گیرد. این پدیده، چندان رایج نیست و در اقتصادهای توسعه‌یافته امری نادر به‌شمار می‌رود. با این‌حال، کشورهایی از قبیل چین، آلمان، روسیه، مجارستان و گرجستان تجاربی از روبرویی با این سطح از تورم داشته‌اند.

نحوه محاسبه نرخ تورم

برای محاسبه نرخ تورم ابتدا باید هزینه لازم برای خرید سبدی مشخص از کالاها و خدمات را محاسبه کرد. با توجه به تغییر الگوی مصرف خانوارها، لازم است این سبد مشخص هر چند سال یک‌بار مورد تجدید نظر قرار بگیرد. به گزارش بانک مرکزی، آخرین تجدیدنظر انجام شده در خصوص سبد کالاها و خدمات مصرفی خانوارها در سال 1400 صورت گرفته است؛ بنابراین در حال حاضر هنگام محاسبه تورم، سال 1400 به‌عنوان سال پایه منظور می‌شود. لازم به ذکر است این سبد شامل 386 قلم کالا و خدمات مختلف در 12 گروه اصلی است. طبیعتا هر کدام از این گروه‌ها زیرگروه‌های مربوط به خود را دارند. به‌عنوان مثال گروه «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» از 5 زیرگروه شامل «غلات و نان»، «گوشت»، «لبنیات و تخم پرندگان»، «میوه‌های تازه» و «سبزی‌های تازه» تشکیل شده است. نرخ تورم از محاسبه درصد تغییر هزینه لازم برای خرید این مجموعه از کالاها و خدمات در طول زمان به‌دست می‌آید. جالب است بدانید، فدرال رزرو، نرخ تورم سالم را چیزی حدود 2% می‌داند. این در حالی است که نرخ تورم کشور ما در مهرماه 1401 (با در نظر گرفتن سال 1395 به‌عنوان سال پایه) بیش از 42 درصد اعلام شده است.

دلایل وقوع ابرتورم

اگرچه دلایل متعددی می‌توانند اقتصاد کشور را به ابرتورم دچار کنند، اما می‌توان مهم‌ترین دلایل آن را در عرضه بی‌رویه پول و تورم ناشی از کشش تقاضا خلاصه کرد. 

عرضه بیش از اندازه پول

در کشورهای مختلف کنترل میزان عرضه و حجم پول در گردش عموما به عهده بانک‌های مرکزی قرار دارد. ممکن است این بانک‌ها در شرایط رکود یا بحران‌های اقتصادی حجم پول در گردش را افزایش دهند. علت این امر تشویق بانک‌های دیگر (بانک‌های تجاری که مردم با آن‌ها سروکار دارند) به افزایش میزان پرداخت وام به متقاضیان است. با این‌حال اگر افزایش حجم پول در جامعه با رشد اقتصادی (رشد GDP) همراه نباشد، می‌تواند در نهایت منجر به ابرتورم شود. برای آشنایی بیشتر با مفهوم GDP و رشد اقتصادی، مقاله «تفاوت GDP و GNP چیست؟» را مطالعه کنید.

تورم ناشی از کشش تقاضا

در تورم ناشی از کشش تقاضا، تقاضای کل در اقتصاد به میزان عرضه کل اقتصاد غلبه می‌کند. یعنی در اقتصاد کالاها و خدمات کافی برای پاسخ به تقاضای موجود برای آن‌ها وجود ندارد. این شرایط هم در نهایت منجر به افزایش شدید قیمت‌ها می‌شود.

در نمودار فوق AD1 نشان‌دهنده تقاضای کل در اقتصاد بوده، AS عرضه کل را نشان می‌دهد. فرض کنید در نتیجه امری خاص، تقاضای کل در اقتصاد افزایش می‌یابد. این افزایش در تقاضای کل را با انتقال نمودار تقاضا مشخص می‌کنیم. نمودار AD2 تقاضای کل جدید اقتصاد را نشان می‌دهد. همان‌طور که روی محور عمودی نمودار مشاهده می‌کنید، سطح عمومی قیمت‌ها پس از افزایش تقاضا به P2 افزایش می‌یابد.

تاثیرات ابرتورم

1-احتکار و کاهش عرضه: ممکن است افراد و گروه‌های مختلف در نتیجه ابرتورم نسبت به احتکار کالاهای مختلف اقدام کنند و این امر نهایتا منجر به کمبود عرضه مواد مورد نظر می‌شود. لازم به ذکر است کاهش عرضه نیز خود منجر به افزایش مجدد قیمت‌ها می‌شود. 

2-کاهش ارزش پول: زمانی که قیمت‌ها افزایش می‌یابند، ارزش پول کاهش می‌یابد؛ چرا که نسبت به گذشته با هر واحد از آن می‌توان کالاها و خدمات کمتری خریداری کرد. قدرت خرید کمتر یعنی خریداران باید برای خرید کالاهای کمتر از گذشته، مقادیری بیش از قبل پرداخت کنند. 

3-کاهش سپرده‌گذاری در بانک‌ها: زمانی که منابع مالی افراد حتی برای تامین نیازهای ضروری آن‌ها از قبیل اجاره خانه، خرید‌های ضروری و … کافی نباشد، طبیعتا پول کافی برای سپرده‌گذاری در بانک‌ها وجود نخواهد داشت. در نتیجه کاهش سپرده‌های بانکی منابع در اختیار بانک‌ها برای وام دادن کاهش پیدا می‌کند.

4-کاهش درآمد مالیاتی دولت: زمانی که درآمد افراد و کسب‌وکارها کاهش پیدا کند، توانایی آن‌ها در پرداخت مالیات نیز به‌طور قابل‌توجهی افت می‌کند و این امر برای دولت‌های وابسته به درآمد مالیاتی مشکلات مهمی ایجاد می‌کند. 

چگونه می‌توان با تاثیرات تورم مقابله کرد؟

سرمایه‌گذاری منطقی‌ترین راه برای مقابله با آثار زیان‌بار تورم است. بورس یکی از بهترین بازارها برای سرمایه‌گذاری است و روش‌های متنوعی نیز برای ورود به آن وجود دارد. در ادامه دو شیوه سرمایه‌گذاری مستقیم و غیرمستقیم در این بازار را مورد بررسی قرار می‌دهیم. 

دریافت کد بورسی و سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس

اگر قصد دارید به شیوه مستقیم در بورس سرمایه‌گذاری کنید، لازم است ابتدا نسبت به دریافت کد بورسی اقدام کنید. فراموش نکنید صرف دریافت کد بورسی و خرید و فروش مستقیم سهام برای کسب سود در این بازار کافی نیست و ورود بدون دانش به این بازار می‌تواند منجر به تحمل زیان شود. اگر به سرمایه گذاری در بورس علاقه‌مند هستید، اما زمان کافی برای یادگیری مباحث سرمایه گذاری در بورس ندارید، می‌توانید سراغ روش‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بورس بروید. در ادامه سرمایه‌گذاری در صندوق سهامی و صندوق درآمد ثابت را به‌عنوان دو مورد از مهم‌ترین شیوه‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم مورد بررسی قرار داده‌ایم.

سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بورس

• سرمایه‌گذاری در صندوق  سهامی

صندوق سهامی مناسب سرمایه‌گذارانی است که حاضرند به خاطر کسب بازدهی بالا، ریسک بیشتری تحمل کنند. مهمترین مزیت سرمایه‌گذاری در صندوق سهامی کسب بازدهی بالاتر از شاخص کل بورس در بلندمدت است. در صورتی که اطمینان دارید برای مدتی نسبتا طولانی به بخشی از سرمایه خود نیاز ندارید، می‌توانید با سرمایه‌گذاری در یک صندوق سهامی مانند صندوق قابل معامله سلام یا صندوق یکم اکسیر فارابی ارزش دارایی خود را حفظ کنید. همچنین در نظر داشته باشید برای آشنایی بیشتر با صندوق‌های سهامی و سایر انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانید مقاله «صندوق سرمایه گذاری چیست و انواع آن کدام است؟» را مطالعه کنید.

• سرمایه‌گذاری در صندوق درآمد ثابت

این شیوه از سرمایه‌گذاری برای افرادی مناسب است که حاضر به تحمل ریسک سرمایه‌گذاری مستقیم یا استفاده از خدمات صندوق سهامی نیستند. بازدهی این صندوق‌ها پایین‌تر از صندوق سهامی است، اما همچنان بالاتر از سپرده‌های بانکی است؛ بنابراین اگر تمایل دارید یک سرمایه‌گذاری بدون ریسک و پربازده‌تر از سپرده بانکی داشته باشید، می‌توانید سراغ صندوق درآمد ثابت بروید. نهایتا در نظر بگیرید برای سرمایه‌گذاری در صندوق درآمد ثابت و سهامی نیز باید پیش از هرکار نسبت به دریافت کد بورسی اقدام کنید.