هزینه فرصت چیست؟

همه ما در طول زندگی، درگیر انتخاب یک گزینه از بین گزینه‌های موجود هستیم و در این مسیر تلاش می‌کنیم تا بهترین انتخاب را داشته باشیم. اینکه بین رشته‌های مختلف تحصیلی، بهترین گزینه  متناسب با علایق خود را انتخاب کنیم، می‌تواند در موفقیت شغلی آینده ما تاثیر زیادی داشته باشد. انتخاب همسر، شغل و… همگی در بخشی از زندگی ما وجود دارند که باعث می‌شود برای انتخاب بهترین گزینه از میان آن‌ها، تحقیق و بررسی دقیقی روی هر یک از گزینه‌ها داشته باشیم.

در تصمیمات مالی نیز انتخاب بهترین گزینه سرمایه‌گذاری نیازمند مقایسه گزینه‌های موجود در بازارهای موازی مانند سرمایه گذاری در بورس است؛ بنابراین بسیار اهمیت دارد که سرمایه‌گذاران مهارت‌کافی برای مقایسه وضعیت بازارهای مختلف را به‌دست آورده و بهترین گزینه سرمایه‌گذاری را انتخاب کنند. 

هزینه فرصت چیست؟

وقتی بین دو فرصت در زندگی، یکی را انتخاب می‌کنیم، طبیعتاً منافع فرصتی که انتخاب نکرده‌ایم را از دست می‌دهیم. در اقتصاد به این منافع از دست رفته، که به‌خاطر انتخاب فرصت اول به دست نیامده‌اند، «هزینه فرصت از دست رفته» یا به اختصار هزینه فرصت (Opportunity Cost) گفته می‌شود. دغدغه اصلی افراد استفاده از بهترین فرصت‌ها برای بهره‌مندی بیشتر از موقعیت‌های موجود است. هر چه هزینه فرصت از دست رفته کمتر باشد، به این معنا است که گزینه بهتری را انتخاب کرده‌ایم.

هزینه فرصت در برابر ریسک سرمایه‌گذاری

یکی دیگر از مفاهیم مرتبط با هزینه فرصت در بحث سرمایه گذاری، ریسک است. بین هزینه فرصت و ریسک سرمایه‌گذاری تفاوت‌های زیادی وجود دارد. هزینه فرصت به بررسی دو بازار متفاوت برای سرمایه‌گذاری می‌پردازد؛ اما ریسک تفاوت بازدهی مورد انتظار و بازدهی بدست آمده از یک سرمایه‌گذاری خاص را محاسبه می‌کند. با ذکر یک مثال مفهوم هزینه فرصت و ریسک را بیشتر شرح می‌دهیم.

تفاوت هزینه فرصت و ریسک سرمایه‌گذاری

زمانی که تصمیم دارید بین سرمایه گذاری در بورس یا بازار طلا یک گزینه را انتخاب کنید، بحث هزینه فرصت به میان می‌آید. اینکه با توجه به شرایط حال حاضر اقتصاد کدام بازار وضعیت بهتری دارد و در آینده می‌توان انتظار رشد بیشتری از آن داشت، نشان دهنده هزینه فرصت است. در واقع هزینه فرصت به افراد در انتخاب گزینه‌های مختلف سرمایه‌گذاری کمک می‌کند. این گزینه‌ها می‌توانند در بازارهای مختلف یا در یک بازار قرار داشته باشند.

در مقابل، ریسک سرمایه‌گذاری، به انتظار ما از یک سرمایه‌گذاری مشخص مربوط است. به طور خلاصه می‌توان گفت ریسک سرمایه‌گذاری به تفاوت بین بازدهی واقعی یک گزینه سرمایه‌گذاری و بازدهی مورد انتظار ما از آن سرمایه‌گذاری می‌پردازد. در مقابل، هزینه فرصت بازدهی یک گزینه سرمایه‌گذاری را با بازدهی گزینه‌های دیگری که بنا به دلایلی از سرمایه‌گذاری در آن ها منصرف شده‌ایم، مقایسه می‌کند. برای درک مفهوم ریسک سرمایه گذاری در بورس نیز می‌توان بازدهی انتظاری افراد از این بازار را با بازدهی که در واقع اتفاق می‌افتد، مقایسه کرد. 

هزینه فرصت در بورس

بورس از صنایع مختلفی تشکیل شده و ابزارهای متنوعی برای سرمایه‌گذاری در آن وجود دارد. همین امر باعث می‌شود افراد پس از دریافت کد بورسی و شروع سرمایه‌گذاری در این بازار، حتی در صورت عدم شناخت هزینه فرصت سرمایه گذاری در بورس، دائماً درگیر آن باشند.

یکی از مسائل مهم در بحث هزینه فرصت در بورس، تغییرات قیمت دلار و تأثیر آن بر صنایع مختلف است. سرمایه‌گذاران این بازار، هزینه فرصت خود را با توجه به تغییر قیمت دلار می‌سنجند و براساس پیش‌بینی روند آن در آینده، صنایع مستعد را برای سرمایه‌گذاری انتخاب می‌کنند.

تغییرات قیمت جهانی برخی کالاها و مواد اولیه نیز روی بسیاری از صنایع بزرگ کشور مانند صنعت پتروشیمی و فلزات، تأثیر زیادی دارد. تغییر قیمت سیمان، خودرو، مواد غذایی و خوراک پتروشیمی‌ها از جمله مواردی است که ذهن سرمایه‌گذاران این بازار را درگیر خود می‌کند. بنابراین یکی دیگر از مواردی که سرمایه‌گذاران این بازار هزینه فرصت معاملاتی خود را بر آن اساس ارزیابی می‌کنند، تغییرات قیمت‌های جهانی و تاثیر آن بر صنایع مختلف بورسی است.

تغییر سیاست های کلان اقتصادی و همچنین وضع قوانین جدید بر صنایع مختلف نیز یکی دیگر از مواردی است که سرمایه‌گذاران بورسی براساس آن هزینه فرصت خود را می‌سنجند. در نظر داشته باشید، در مقاله «هزینه فرصت در سرمایه گذاری» این مفهوم را با دقت بیشتری مورد بررسی قرار داده‌ایم.

ابزارهای سرمایه گذاری در بورس

هزینه فرصت در بورس تنها به صنایع ختم نمی‌شود و همان‌طور که ذکر شد، تنوع ابزارهای سرمایه گذاری در بورس باعث می‌شود که فعالان این بازار برای انتخاب بهترین گزینه سرمایه‌گذاری خود به سایر ابزارهای معاملاتی هم توجه ویژه داشته باشند.

صندوق درآمد ثابت و اوراق صکوک در زمانی که بورس با ریزش مواجه می‌شود، ابزارهای ایده‌آلی برای حفظ سرمایه افراد به شمار می‌روند. در زمان ریزش بورس، همواره مسئله انتخاب بین گزینه‌های کم‌ریسک مانند اوراق صکوک یا صندوق درآمد ثابت و سرمایه گذاری در بورس به‌صورت مستقیم مطرح است.

اوراق تبعی و ابزار اختیار خرید و اختیار فروش نیز یکی دیگر از ابزارهای ویژه این بازار در زمان بحران مالی است. بسیاری از شرکت‌های بزرگ بازار برای حفظ نقدشوندگی و کاهش هیجان، گزینه اختیار فروش را پیش روی سرمایه‌گذاران خود می‌گذارند تا سهامدار از فروش هیجانی دارایی‌های خود، خودداری کنند. اوراق اختیار فروش تبعی مانند بیمه کردن سهم است که باعث می‌شود سهامدار با خیال آسوده‌تری نسبت به نگهداری سهام خود اقدام کند. در این شرایط اگر قیمت سهم از مبلغ اعمال اوراق اختیار فروش تبعی پایین‌تر رفت، سهامدار می‌تواند در تاریخ سررسید اختیار فروش را اعمال کرده و وجه تضمین شده را دریافت کند.

هنگام سرمایه‌گذاری در صندوق درآمد ثابت نیز در واقع سرمایه‌گذاران با خرید واحدهای صندوق، در سرمایه‌گذاری‌های انجام شده توسط مدیران صندوق که عمدتاً در اوراق با درآمد ثابت و سپرده‌های بانکی است مشارکت کرده و از سود سرمایه‌گذاری‌های انجام شده بهره‌مند می‌شوند. 

با توجه به مطالب گفته شده می‌توان به این نتیجه رسید که سرمایه‌گذاران بورسی پس از دریافت کد بورسی و آغاز سرمایه‌گذاری، بیش از هر سرمایه‌گذار دیگری درگیر انتخاب بهترین گزینه برای سرمایه‌گذاری هستند. همان‌طور که بیان شد، دلیل آن تنوع صنایع و ابزارهای متنوع مالی در این بازار است. بنابراین یادگیری روش‌های تحلیلی، درک ابزارهای مختلف مالی و شناخت درست صنایع بورسی می‌تواند هزینه فرصت سرمایه‌گذاری در این بازار را برای سهامداران تا حد زیادی کاهش دهد.