شرکت‌ها چطور می‌توانند تامین مالی جمعی کنند؟

تامین مالی جمعی یا کرادفاندینگ یکی از بهترین روش‌های تامین مالی برای شرکت‌های متوسط و کوچک و خصوصا استارت‌‌آپ‌ها است. اما، شرکت‌های متقاضی تامین مالی جمعی باید چه شرایطی داشته باشند و چگونه می‌توانند برای تامین مالی اقدام کنند؟ در این مقاله به طور کامل در رابطه با نحوه تامین مالی جمعی شرکت‌ها و مزایای آن توضیح خواهیم داد.

تامین مالی جمعی یا Crowdfunding چیست؟

تامین مالی جمعی یا کراودفاندینگ نوعی از تامین مالی است که طی آن شرکت‌های متقاضی تامین مالی از طریق سکوهای تامین مالی جمعی (سایت نهادهای مالی) با جمع‌آوری سرمایه‌های خرد، تامین مالی کرده و طرح‌های توسعه‌ای خود را تکمیل می‌کنند. با وجود اینکه انتشار اوراق مرابحه نیز روش تامین مالی مناسبی برای شرکت‌ها محسوب می‌شود، اما فرایند تامین مالی جمعی برای شرکت‌های کوچک و متوسط مناسب‌تر از اوراق مرابحه است.

در حال حاضر ۲۴ سکوی تامین مالی جمعی فعال در کشور وجود دارد و فعالیت آن‌ها تحت نظارت مستقیم سازمان بورس و اوراق بهادار است. جالب است بدانید که در سال ۱۴۰۲ بیش از ۳۶۰۰ میلیارد تومان سرمایه جهت تکمیل طرح‌های توسعه شرکت‌ها جمع‌آوری شده است و حدود ۵۰ هزار نفر سرمایه خود را در اختیار شرکت‌ها قرار داده‌اند و همچنین تعداد ۳۳۲ طرح موفق به تکمیل طرح‌های خود شده‌اند.

ساز و کار تامین مالی جمعی در ایران

تصور کنید یک شرکت تولیدکننده مواد غذایی جهت تولید یک محصول جدید نیاز به تهیه مواد اولیه از خارج کشور دارد. طبق برآورد شرکت، هزینه تهیه این مواد ۲۰ میلیارد تومان است. برای این منظور، شرکت مدارک لازم و طرح توجیهی خود را به یک سکوی تامین مالی ارائه می‌دهد و در صورت تایید سکوی تامین مالی، طرح به شرکت فرابورس ایران ارجاع داده شده و در صورت تایید فرابورس، طرح درج نماد شده و فرایند تامین مالی آغاز می‌شود. 

در کراد فاندینگ شرکت متقاضی سرمایه، با ارائه مدارک و تضامین مختلف متعهد می‌شود که اصل سرمایه تامین‌کنندگان (سرمایه‌گذاران) به همراه سود را در مدت‌زمان مشخصی (۱۲ ماه) به آن‌ها بازگرداند. به طور مثال اگر در حال حاضر نرخ بهره بانکی ۲۳ درصد و میانگین بازدهی صندوق درآمد ثابت ۳۰ درصد است، شرکت متقاضی تامین مالی برای جذب سرمایه‌گذاران می‌تواند متعهد شود سود سالانه ۳۵ درصدی را به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کند. پرداخت سود می‌تواند به صورت ماهانه، دو ماه یکبار، فصلی، شش ماه یک‌بار و… باشد. با مختصری از سازوکار تامین مالی جمعی آشنا شدید و در ادامه شرایط شرکت‌های متقاضی جهت تامین مالی جمعی به صورت کامل تشریح خواهد شد.

معرفی ارکان کلیدی در فرایند کراد فاندینگ

پیش از پرداختن به قوانین و شرایط شرکت‌ها برای تامین مالی جمعی، بهتر است با برخی از اصطلاحات در فرایند تامین مالی جمعی آشنا شوید:

• عامل

عامل به سکو تامین مالی جمعی یا نهاد مالی گفته می‌شود که مسئولیت انجام تامین مالی جمعی را بر عهده می‌گیرد.

• متقاضی

متقاضی به شرکت‌ها و کسب‌ و کارهایی گفته می‌شود که نیاز به تامین مالی داشته و جهت این کار به عامل (سکو) مراجعه می‌کنند.

• تامین کننده

تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی که سرمایه خود را به منظور تامین مالی در اختیار متقاضی (شرکت) قرار می‌دهند و در قبال این مشارکت سود دریافت می‌کنند تامین‌کننده نامیده می‌شوند.

• طرح

طرح همان هدفی است که متقاضی برای محقق ساختن آن نیاز به سرمایه دارد و به همین منظور طرح تامین مالی ارائه می‌دهد.

• گواهی شرکت

گواهی شرکت نوعی اوراق بهادار است که در تامین مالی جمعی به صورت الکترونیکی منتشر شده و مهم‌ترین سند مشارکت برای تامین‌کنندگان است.

متقاضی تامین مالی باید چه شرایطی داشته باشد؟

اولین نکته‌ای را که باید برای متقاضیان تامین مالی جمعی در نظر گرفت شخصیت حقوقی آن‌هاست. در حقیقت، تنها اشخاص حقوقی مجاز به جذب سرمایه از طریق کرادفاندینگ هستند. همچنین، بر اساس موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری، بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری، نهادهای مالی دارای  مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار، کلیه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازارهای بورس و فرابورس مجاز به تامین مالی جمعی نبوده و از جمله این دستگاه‌های اجرایی را می‌توان کلیه وزارتخانه‌ها، موسسات دولتی، بانک‌ها و… در نظر گرفت. 

متقاضیان کراد فاندینگ باید به صورت کلی شرایط زیر را دارا باشند:

• متقاضی دارای شخصیت حقوقی باشد
• دعاوی دارای اثر با اهمیت علیه شرکت، مدیر عامل و اعضای هیئت مدیر وجود نداشته باشد
• ارائه گواهی عدم سوء پیشینه توسط اعضای حقیقی هیئت مدیره (گواهی عدم سوء پیشینه تنها تا ۱ ماه معتبر است)
• طرح ارائه شده باید مولد باشد و محل اجرای آن در داخل کشور باشد.
• حداکثر مبلغ جهت تامین مالی جمعی باید ۲۵ میلیارد تومان باشد.
• متقاضی باید حداقل ۱۰ درصد از مبلغ مورد نیاز جهت تامین مالی را تامین کند.
• متقاضی مجاز به تامین مالی یک طرح در چند سکوی مختلف نیست.

متقاضی تامین مالی جمعی باید چه مدارکی را ارائه دهد؟

شرکت متقاضی تامین مالی جمعی باید برای بررسی طرح خود، مدارکی را به عامل ارائه دهد که این مدارک شامل موارد زیر هستند:

• آگهی روزنامه رسمی (آخرین نسخه)
• پروانه کسب
• پروانه بهره‌برداری
• اصل گواهی امضا صاحبان امضای مجاز
• سند یا اجاره‌نامه 
• در صورتی که شرکت دانش بنیان باشد، باید مدارک مرتبط ارائه شود
• کد بورسی شرکت
• صورت‌های مالی حسابرسی‌شده ۲ سال اخیر
• تراز ۶ ستونی بروزشده
• اظهارنامه مالیاتی
• لیست دارایی‌ها
• گردش حساب بانکی
• اسناد فروش به صورت فصلی
• نامه حسابرس شرکت
• گزارش اعتبارسنجی بانکی
• لیست بیمه
• لیست بدهی
• بدهی مالیاتی 
• لیست تسهیلات
• تصویر کارت ملی و تمامی صفحات شناسنامه مدیرعامل و اعضای هیئت مدیره

ویژگی‌های طرح تامین مالی جمعی

شرکتی که قصد دارد از طریق تامین مالی جمعی اقدام به جذب سرمایه کند باید طرحی مولد و حاوی اطلاعات شفاف ارائه دهد. معمولا طرح توجیهی باید شامل اطلاعاتی مانند عنوان طرح، نوعی طرح، ریسک‌های طرح، بهای تمام‌شده طرح، پیش‌بینی فروش طرح، پیش‌بینی سود طرح برای شرکت و سرمایه‌گذار باشد و مواردی مانند زمان‌بندی پرداخت سود و زمان تسویه حساب آن نیز مشخص باشد. در نمودار زیر می‌توانید سهم صنایع مختلف از تامین مالی جمعی را در طی چند سال گذشته مشاهده کنید:

گام به گام مراحل تامین مالی جمعی

فرایند تامین مالی جمعی با ارائه طرح تامین مالی جمع توسط متقاضی به عامل (سکو) شروع می‌شود و با بازگشت اصل سرمایه و سود به مشارکت‌کنندگان پایان می‌پذیرد. اما، مراحل تامین مالی جمعی به شرح زیر است:

• ارائه طرح به سکو جهت ارزیابی
• اعتبارسنجی متقاضی توسط مراکز اعتبارسنجی
• در صورت تایید طرح، قراردادی بین سکو و متقاضی بسته می‌شود
• ارسال نامه درخواست ضمانت‌نامه به بانک یا صندوق‌های پژوهشی توسط متقاضی
• ارسال طرح تامین مالی به فرابورس و دریافت نماد طرح از فرابورس توسط عامل (سکو)
• شروع جذب سرمایه توسط سکو
• مشارکت و تکمیل طرح توسط سرمایه‌گذاران
• واریز سرمایه جمع‌ آوری‌شده به حساب متقاضی
• بازگشت اصل سرمایه به همراه سود به سرمایه‌گذاران

در نمودار زیر نیز می‌توانید مراحل تامین مالی جمعی را مشاهده کنید:

همانطور که مشاهده می‌کنید فرایند تامین مالی جمعی در مقایسه با سایر روش‌های تامین مالی ساده‌تر و با سرعت بیشتری انجام می‌شود. حدودا فرایند تامین مالی جمعی از زمان ارائه طرح به سکو تا زمان شروع مشارکت سرمایه‌گذاران، حداکثر ۲۰ روز کاری تخمین زده می‌شود.

وثایق و تضامین متقاضی تامین مالی جمعی

متقاضی تامین مالی جمعی باید به میزانی که قصد جذب سرمایه دارد یک چک به عنوان ضمانت سرمایه‌گذاری در اختیار بانک قرار دهد. از سوی دیگر، ۱۰ درصد از مبلغ مورد نیاز تامین مالی را فراهم کرده و به حساب بانکی که از طرف سکو اعلام می‌شود به عنوان وجه التزام حسن انجام واریز کرده که این مبلغ در اختیار سکو قرار می‌گیرد. توجه داشته باشید که این مبلغ پس از تکمیل طرح به متقاضی بازگردانده خواهد شد.

کارمزد تامین مالی جمعی

کارمزدهای ارائه خدمات تامین مالی جمعی به شرح جدول زیر است:

همانطور که مشاهده کردید حداکثر کارمزد جهت انجام تامین مالی جمعی ۴/۵ درصد است.

مزایای تامین مالی جمعی برای کسب و کارها

از جمله مهم‌ترین امتیازهای مثبت کرادفاندینگ برای کسب و کارها، می‌توان به موراد زیر اشاره کرد:

• فرایند ساده و سریع تامین مالی
• افزایش شهرت و محبوبیت شرکت‌ها در صورت پرداخت سود منظم و مناسب
• بازاریابی ضمنی برای محصول و خدمات کارآفرینان
• افزایش درآمدهای شرکت
• دسترسی سریع به منابع مالی
• بازپرداخت آسان 

کرادفاندینگ روز به روز محبوبیت بیشتری را در جهان و ایران کسب می‌کند و در حال حاضر ارزش بازار کراود فاندینگ در دنیا ۱/۵ میلیارد دلار است و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال ۲۰۳۰ بیش از دو برابر شود.

تفاوت پذیره‌نویسی و کرادفاندینگ چیست؟

تامین مالی جمعی یا کرادفاندینگ یک نوع پذیره‌ نویسی محسوب می‌شود. اما، چند تفاوت مهم بین کرادفاندینگ و پذیره‌نویسی اوراق بهاداری مانند حق تقدم سهام، سهام شرکت‌های در آستانه تاسیس، اوراق درآمد ثابت و صندوق‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد:

• ارزش اسمی هر واحد سرمایه‌گذاری در اوراق تامین مالی جمعی معادل ۱۰۰۰ ریال است. در حالی که ارزش اسمی هر واحد صندوق‌های سرمایه‌گذاری ۱۰٬۰۰۰ ریال ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال بوده و ارزش هر یک برگ سهام شرکت در شرف تاسیس معادل ۱۰۰۰ ریال است.
• لازم به ذکر است ارزش اسمی اوراق بدهی مانند اخزا، مشارکت، اجاره، مرابحه و … معادل ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال است. اما، اوراق اخزا هنگام پذیره‌نویسی با قیمت ۵۰۰٬۰۰۰ ریال در بازار سرمایه عرضه می‌شوند.
• در کرادفاندینگ سرمایه مورد نظر جهت تامین مالی عموما از نوع سرمایه‌های خرد بوده و شرکت‌های کوچک تولیدی جهت تامین مالی پروژه‌های خود اقدام به انتشار اوراق بدهی می‌کنند. نرخ سود و مدل پرداخت سود در کرادفاندینگ از پیش تعیین‌شده است. در حالی که اوراق تامین مالی مانند اوراق مرابحه،اخزا، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سهام شرکت‌های در شرف تاسیس نیاز به جذب سرمایه‌های کلان، از چند صد تا چند هزار میلیاردی دارند. 
• اوراق تامین مالی مانند مرابحه، اخزا، مشارکت و اوراق بهادار مانند سهام و  صندوق‌های سرمایه‌گذاری دارای معاملات ثانویه پس از پذیره‌نویسی هستند. در صورتی که در تامین مالی جمعی، پس از تکمیل سرمایه مورد نیاز، معاملات ثانویه وجود ندارد. در حقیقت، افرادی که در پروژه‌های تامین مالی جمعی سرمایه‌گذاری می‌کنند تا زمان تسویه کامل اصل سرمایه و دریافت سود توسط شرکت، مجاز به برداشت سرمایه خود نیستند. 

جمع بندی

همانطور که در این مقاله با ما همراه بودید، تامین مالی جمعی یکی از بهترین روش‌های جذب سرمایه برای شرکت‌های کوچک و استارت‌ آپ‌ها است. با وجود اینکه افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی نیز می‌تواند روشی برای تامین مالی تلقی شود، اما تامین مالی جمعی با مشارکت تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران و با فرایندهای اداری ساده‌تری انجام شده و همین امر می‌تواند شرکت‌ها را در رسیدن به اهداف خود کمک کند.