سرمایه گذاری در طلا: بررسی اصول تحلیل بنیادی طلا

سرمایه گذاری در طلا یکی از بهترین روش‌های حفظ سرمایه در برابر تورم بوده و ریسک افت ارزش سرمایه در برابر تورم را کاهش می‌دهد. روش‌های مختلفی برای سرمایه گذاری در طلا وجود دارد، اما نکته مهم این است که چه زمانی در طلا سرمایه‌گذاری کنیم تا بازدهی بیشتری به دست آوریم. برای این منظور باید بازار جهانی و داخلی طلا را تحلیل کنیم که در این مقاله با نحوه تحلیل بازار طلا آشنا خواهید شد.

اولین قدم در تحلیل بازار طلا

طلا به‌عنوان یک فلز گران‌بهاء از جایگاه ویژه‌ای میان سرمایه‌گذاران، معامله‌گران و مصرف‌کنندگان برخوردار است. در اولین قدم ما باید بدانیم که می‌خواهیم در طلا سرمایه‌گذاری کنیم یا معامله‌گر طلا باشیم؟ تفاوت اصلی معامله‌گری و سرمایه‌گذاری در مدت‌زمان سرمایه‌گذاری و تحمل ریسک است. در حقیقت، معامله‌گران در بازار طلا با دید کوتاه‌مدت اقدام به خرید و فروش ابزارهای نوین مرتبط با طلا مانند صندوق طلا، قرارداد آتی طلا، آپشن طلا، اونس جهانی طلا و گواهی سپرده سکه طلا می‌کنند. منظور از بازه زمانی کوتاه‌مدت، خرید و فروش یک دارایی در طول یک روز، چند روز یا نهایتا یک ماه است. 

سرمایه‌گذاری در طلا معمولا با دید میان‌مدت و بلندمدت انجام می‌شود و سرمایه‌گذاران برای حفظ ارزش دارایی خود معمولا اقدام به خرید انواع مسکوکات طلا، شمش طلا، جواهر، صندوق طلا و… می‌کنند. بنابراین، بسیار مهم است که در قدم اول نسبت به جایگاه خود در بازار طلا شناخت پیدا کنیم. اما، به صورت کلی اونس جهانی طلا و تغییرات قیمتی در آن به‌عنوان اثرگذارترین معیار در بازار طلا محسوب شده و با استفاده از ارزش اونس جهانی طلا می‌توان ارزش انواع مسکوکات طلا در بازار ایران را تعیین کرد. 

عوامل تاثیرگذار بر قیمت جهانی طلا

نوسانات قیمتی در اونس جهانی طلا به سیاست‌‌های پولی بانک مرکزی آمریکا یعنی فدرال رزرو، میزان ذخیره طلا در اقتصادهای بزرگ و وقوع ریسک‌های سیستماتیک که غیرقابل پیش‌بینی هستند، مرتبط است. در ادامه به تحلیل و بررسی تمامی موارد تاثیرگذار خواهیم پرداخت.

• سیاست های پولی بانک مرکزی آمریکا

سیاست‌های پولی فدرال رزرو نقش مهمی در میزان عرضه و تقاضا در طلا دارد و معمولا در کوتاه‌مدت و میان‌مدت می‌توان تغییرات قیمت در اونس جهانی طلا را در اثر سیاست‌های پولی فدرال رزرو مشاهده کرد. به صورت کلی دو نوع سیاست پولی انقباضی و انبساطی توسط بانک‌های مرکزی تعیین می‌شود.

• اثر سیاست پولی انقباضی بر قیمت طلا

وقتی نرخ تورم از اهداف مورد نظر در اقتصاد آمریکا بالاتر می‌رود، بانک مرکز با اتخاذ سیاست پولی انقباضی عرضه پول را با افزایش نرخ بهره کنترل کرده و افزایش نرخ بهره باعث کاهش تقاضا در طلا می‌شود.

در نمودار مقایسه‌ای فوق مشاهده می‌کنید که در سال ۲۰۱۹ و با افزایش نرخ بهره و ثبات تقریبی آن، قیمت طلا روند کاهشی داشته و پس از آن با شیوع ویروس کرونا در جهان و کاهش ناگهانی نرخ بهره، قیمت طلا رشد قابل توجهی پیدا کرده است. 

• اثر سیاست پولی انبساطی بر قیمت طلا

زمانی که پیش‌بینی می‌شود احتمال رکود در اقتصاد وجود دارد، بانک مرکزی با اتخاذ سیاست پولی انبساطی مبتنی بر کاهش نرخ بهره و افزایش عرضه پول در سطح جامعه، اقدام به افزایش هدفمند نرخ تورم می‌کند.

همانطور که در نمودار فوق مشاهده می‌کنید، با افزایش نرخ تورم قیمت طلا نیز به سمت بالا میل می‌کند. زمانی که نرخ تورم کاهش می‌یابد، تقاضا برای خرید طلا نیز کم شده و قیمت اونس جهانی پایین می‌آید. 

• ذخایر طلا بانک مرکزی آمریکا

یکی از مهم‌ترین عوامل در تغییرات قیمتی اونس جهانی طلا، خرید و فروش طلا توسط بانک‌های مرکزی اقتصادهای بزرگ جهان مانند آمریکا، روسیه، چین، استرالیا، ژاپن و… است. تحرکات بانک مرکزی آمریکا در خرید و فروش طلا بسیار تاثیرگذار بوده و تحرکات بانک‌های مرکزی کشورهای رقیب مانند روسیه و چین هم بسیار حائز اهمیت است. در نمودار زیر می‌توانید روند ذخیره طلا در بانک‌های مرکزی آمریکا و روسیه را به عنوان دو رقیب و ابرقدرت سیاسی-نظامی در جهان مشاهده کنید:

طی ۳ سال اخیر و از نیمه دوم سال ۲۰۲۱ آمریکا اقدام به افزایش ذخایر طلای  خود کرد. در ادامه روند تغییرات ذخیره طلا در بانک مرکزی روسیه را بررسی خواهیم کرد:

در نمودار فوق مشخص است که روسیه از نیمه دوم سال ۲۰۲۱ اقدام به خرید قابل توجه طلا کرده و ذخیره طلای این کشور پیش از حمله به اوکراین در اوایل سال ۲۰۲۲ افزایش چشمگیری داشته است. روند خرید طلا پس از جنگ نیز توسط روسیه ادامه داشته است. اما، چرا طلا مطابق انتظارات پس از حمله روسیه به اوکراین رشد بالایی نداشت؟ پاسخ این سوال را در نمودار بعدی مشاهده خواهید کرد.

در نمودار فوق مشاهده می‌کنید که در ابتدای بهار سال ۲۰۲۲ بانک مرکزی آمریکا اقدام به عرضه طلا کرده و همین امر باعث کاهش قابل توجه قیمت اونس جهانی طلا پس از حمله روسیه به اوکراین می‌شود. در حقیقت، بانک مرکزی آمریکا دارای بیشترین ذخیره طلا بوده و تحرکات این نهاد مالی در بازار طلا بسیار تاثیرگذار است. 

• اثر ریسک های سیستماتیک بر قیمت طلا

اگر مدعی شویم طلا عاشق ریسک‌های سیستماتیک است، اشتباه نکرده‌ایم. در حقیقت، وقوع اتفاقات غیرقابل پیش‌بینی در سطح جهان مانند جنگ، جنبش‌های سیاسی-اجتماعی، بحران‌های اقتصادی و مالی، پدیده‌هایی مانند کرونا، درگیری‌های منطقه‌ای و… باعث افزایش ریسک در سطح جهان شده و همین امر باعث تاثیر بر قیمت طلا می‌شود. در نمودار زیر می‌توانید روند تاریخی قیمت طلا را مشاهده کنید.

همانطور که در نمودار فوق مشاهده می‌کنید، در اواخر دهه ۱۹۷۰ میلادی، قیمت طلا تحت تاثیر درگیری‌ها میان کشورهای عربی و اسرائیل افزایش چشمگیری پیدا می‌کند و با وقوع انقلاب اسلامی در ایران، قیمت طلا سقف جدیدی را پس از سال‌ها ثبت می‌کند. در حقیقت، تحریم فروش نفت توسط کشورهای بزرگ منطقه خاورمیانه مانند عربستان سعودی و هم‌زمانی انقلاب اسلامی در ایران، باعث کاهش عرضه نفت و افزایش قیمت نفت و طلا شد و در نهایت بحران انرژی در کشورهای اروپایی و آمریکا به وقوع پیوست.

بحران انرژی، پیش‌زمینه‌ای برای شروع بحران اقتصادی و رکود در دهه ۱۹۸۰ در غرب شد. در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی، با حمله تروریستی ۱۱ سپتامبر به برج‌های تجارت جهانی در نیویورک، فصل جدیدی از ریسک‌های سیستماتیک در جهان شروع شد و بار دیگر قیمت طلا پس از ۲ دهه رشد چشمگیری را تا پایان دهه ۲۰۰۰ و اوایل دهه ۲۰۱۰ تجربه کرد. 

دهه ۲۰۰۰ با مبارزه علیه تروریسم جهانی آغاز و با بحران مالی ۲۰۰۸ در غرب به پایان رسید. در این دهه قیمت طلا رکوردهای جدیدی را ثبت کرد و ابتدای دهه ۲۰۱۰ نیز با انقلاب‌هایی در کشورهای منطقه خاورمیانه همراه بود. کشورهایی مانند مصر، لیبی، تونس و سوریه با تغییرات گسترده‌ای در سیاست و حکمرانی همراه شدند و جنگ‌های داخلی در این کشورها سطح ریسک‌ های سیستماتیک را در جهان افزایش داد. نوسانات شدید قیمتی طلا تا اوایل ۲۰۱۰ ادامه داشت. با شروع دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۷ در آمریکا، بار دیگر تنش‌های سیاسی در سطح جهان و آمریکا افزایش پیدا کرد و طلا پس از چند سال روند خنثی و نزولی در بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷، مجددا روند صعودی به خود گرفت و در نهایت با شیوع ویروس کرونا در ابتدای سال ۲۰۲۰، قیمت طلا بار دیگر به اوج خود رسید و رکورد جدیدی ثبت کرد.

همچنین، شروع جنگ اسرائیل و غزه در سال ۲۰۲۳ و تشدید آن در سال ۲۰۲۴ باعث شد تا طلا یک سقف قیمتی جدید را در تاریخ ثبت کند.

به طور کلی، درگیری‌ها در منطقه خاورمیانه به عنوان مهمترین منبع سوخت و انرژی در جهان، می‌تواند وقوع ریسک‌های سیستماتیک در جهان را افزایش دهد و طلا نیز به‌شدت از وقوع این قبیل ریسک‌ها تاثیر می‌پذیرد. 

• تغییرات در شاخص دلار

یکی از مهم‌ترین معیارهای بررسی وضعیت طلا، تحلیل شاخص دلار یا Dollar Index است. شاخص دلار نشان‌دهنده ارزش دلار آمریکا بوده و افزایش یا کاهش این شاخص می‌تواند در نوسانات طلا در کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند‌مدت تاثیرگذار باشد. به صورت کلی، کاهش شاخص دلار نشان‌دهنده افزایش تورم و تقاضا برای طلا بوده و افزایش شاخص دلار می‌تواند افزایش ارزش دلار، نرخ بهره آمریکا و کاهش تورم را نشان دهد و این امر باعث کاهش تقاضا در طلا می‌شود. در نمودار زیر می‌توانید روند تاریخی شاخص دلار را مشاهده کنید:

در طول ۳۹ سال گذشته سیاست‌های خارجی و اقتصادی دولت‌های مختلف آمریکا در افزایش یا کاهش ارزش دلار بسیار تاثیرگذار بوده است. به صورت کلی، ارزش دلار آمریکا در دوره‌هایی که یک رئیس جمهور دموکرات بر صندلی کاخ سفید تکیه‌ کرده، افزایش یافته و دلیل این امر را می‌توان سیاست خارجی کم‌تر تهاجمی و صلح‌آمیزتر دولت‌های دموکرات در نظر گرفت. همچنین، دولت‌های دموکرات معمولا طرفدار نرخ‌های تورم پایین هستند. در طرف مقابل، ارزش دلار در دولت‌های جمهوری‌خواه به شدت کاهش پیدا کرده و معمولا سیاست خارجی تشنج‌آمیز و جنگ‌طلبانه دولت‌های جمهوری‌خواه و همچنین علاقه این دولت‌ها به کاهش نرخ بهره باعث افت ارزش دلار شده است. همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد در دهه ۲۰۰۰ یعنی دوران ریاست جمهوری جرج دبلیو بوش، طلا به دلیل افزایش ریسک‌های سیستماتیک ناشی از جنگ در خاورمیانه و بحران مالی سال ۲۰۰۸ بیشترین رشد را تجربه کرده است. این در حالی است که طلا در دوره دوم ریاست جمهوری باراک اوباما کاهش قابل توجهی داشته و هم‌زمان در این دوره شاخص دلار آمریکا رشد مناسبی داشته است. با انتخاب دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس جمهور آمریکا در سال ۲۰۱۷، شاخص دلار به دلیل سیاست‌های اقتصادی تورم‌زا و سیاست‌های خارجی پرتنش دولت وی، کاهش شدیدی را تجربه کرد و در همین دوران طلا بار دیگر حرکت صعودی خود را شروع کرد. همان‌طور که مشاهده می‌کنید با شروع به کار دولت جو بایدن در سال ۲۰۲۱، بار دیگر شاخص دلار افزایش پیدا کرد و رکورد جدیدی را پس از دو دهه ثبت کرد. اما، قیمت طلا به دلایلی مانند جنگ روسیه و اوکراین و جنگ اسرائيل و غزه به روند صعودی خود ادامه داده و سقف‌های جدیدی را تجربه کرده است. بنابراین، ریسک‌های سیستماتیک فارغ از اینکه چه حزبی در آمریکا قدرت را در دست داشته باشد، اثر بسیاری قدرتمندی روی قیمت طلا دارد.

عوامل تاثیرگذار بر قیمت طلا در ایران

عوامل تاثیرگذار بر قیمت طلا در ایران با جهان کاملا متفاوت است. اقتصاد ایران سال‌هاست درگیر تحریم‌های اقتصادی و سیاست‌های اقتصادی ناپایدار بوده و قیمت طلا در طول دهه‌های گذشته جهش‌های فوق‌العاده بالایی داشته است. در حقیقت، تغییرات قیمتی طلا در ایران به عوامل مهمی مثل نرخ ارز، نرخ تورم، میزان صادرات و فروش نفت و ریسک‌های سیستماتیک بستگی دارد. همچنین، بررسی عملیات بازار باز بانک مرکزی نیز در کوتاه‌مدت می‌تواند معیار خوبی برای بررسی عرضه و تقاضا در طلا باشد.

• اثر ریسک های سیستماتیک بر قیمت طلا در ایران

اقتصاد ایران در دهه‌های گذشته همواره تحت تاثیر ریسک‌ های سیستماتیک مانند جنگ تحمیلی و تحریم‌های اقتصادی بوده است. در نمودار زیر می‌توان سه اتفاق مهم در روند قیمت سکه طلا در ایران را مشاهده کرد:

در نیمه دوم دهه ۶۰، تحت تاثیر ریسک‌های اقتصادی ناشی از جنگ تحمیلی، قیمت طلا رشد زیادی کرد و وارد حباب قیمتی بزرگی شد. با پذیرش قطع‌نامه ۵۹۸ و پایان ۸ سال دفاع مقدس، قیمت طلا و ارزش آن دچار افت شدیدی شد. اما مشکلات ساختاری در اقتصاد ایران باعث شد تا طلا بار دیگر و تحت تاثیر تورم شدید در اوایل دهه ۱۳۷۰ قیمت جدیدی را ثبت کند. با توجه به اینکه قیمت طلا در ایران بر اساس قیمت اونس جهانی طلا و نرخ دلار تعیین می‌شود، بنابراین در دهه ۱۳۸۰ که نرخ ارز به واسطه درآمد نفتی بالا ثابت بود، قیمت طلا به صورت ملایمی صعودی بوده است. در حقیقت، محیط تورمی اقتصاد ایران باعث می‌شود که طلا همواره در برابر تورم مقاومت کند. 

• اثر نرخ ارز بر قیمت طلا در ایران

تغییرات نرخ ارز مهم‌ترین عامل در جهش‌های قیمتی طلا در ایران است. به بیان دیگر، کوچک‌ترین نوسان در قیمت دلار باعث نوسان در قیمت طلا شده و اثر افزایش قیمت دلار بر طلا بسیار سریع رخ می‌دهد. یکی از اصلی‌ترین عوامل در بررسی نوسانات قیمت طلا در ایران شناخت نظام ارزی کشور است. در نمودار زیر می‌توان روند تاریخی قیمت دلار در بازار آزاد را مشاهده کرد:

همان‌طور که اشاره شد سیاست ارزی کشور در دوره‌های مختلف بر تغییرات قیمت طلا تاثیرگذار است. در دهه ۱۳۸۰ اقتصاد ایران درآمدهای نفتی مناسبی داشت و رونق اقتصادی را در این دهه تجربه کرد. با وجود سیاست ارزی نرخ ثابت ارز، قیمت طلا در دهه ۱۳۸۰ نیز صعودی بوده و دلیل این امر نوسانات قیمتی اونس جهانی طلا در دهه ۲۰۰۰ میلادی و تغییرات نرخ تورم در ایران بوده است. در ادامه به بررسی نرخ تورم و میزان صادرات نفت خواهیم پرداخت.

• تاثیر تورم بر قیمت طلا 

افزایش و کاهش نرخ تورم در قیمت طلا نقش فوق‌العاده با اهمیتی داشته و نمودار زیر نشان می‌دهد حتی در دوران نرخ ارز ثابت طی دهه ۱۳۸۰، قیمت طلا تحت تاثیر تورم رو به رشد بوده است:

در طول ۲۲ سال گذشته جهش‌های تورمی سنگینی بر اثر تحریم‌های اقتصادی رخ داده است. اما در سال‌هایی که تورم روندی کاهشی و متمرکز بر یک درصد مشخص داشته، قیمت طلا نیز کاهشی و نوسانات بسیار کمی داشته است. 

• تاثیر فروش نفت بر قیمت طلا

میزان فروش و صادرات نفت و همچنین قیمت جهانی نفت در اقتصاد ایران نقش پررنگی دارد. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد در دهه ۱۳۸۰ رشد درآمدهای نفتی باعث ثبات در قیمت ارز و رونق اقتصاد ایران شد. اما در ابتدای دهه ۱۳۹۰ با اعمال تحریم‌های اقتصادی و خصوصا تحریم نفت ایران در بازارهای جهانی، شاهد جهش قیمت دلار، نرخ تورم و قیمت طلا هستیم. در نمودار زیر می‌توان روند صادرات نفت ایران از سال ۱۳۷۶ تا پایان سال ۱۴۰۰ را مشاهده کرد:

میزان صادرات نفت از سال ۱۳۸۰ تا سال ۱۳۹۰ بیش از ۱۰ برابر شده است. اما تحریم‌های اقتصادی در سال ۱۳۹۰ باعث کاهش شدید درآمدهای نفتی ایران و در نتیجه کاهش درآمدهای ارزی شده است. بنابراین، زمانی که درآمدهای نفتی ایران افزایش پیدا می‌کند، ثبات نسبی در قیمت ارز پدیدار شده و زمانی که درآمدهای نفتی ایران کاهش پیدا می‌کند، می‌توان نوسانات شدید در نرخ ارز، طلا و تورم را مشاهده کرد.

بهترین روش سرمایه گذاری در طلا

سرمایه گذاری در طلا می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود. بسیاری از افراد در جامعه به صورت سنتی با خرید انواع سکه طلا اقدام به سرمایه‌گذاری و حفظ ارزش سرمایه می‌کنند. اما در سال‌های اخیر بازار سرمایه با راه‌اندازی صندوق طلا امکان سرمایه‌گذاری در طلا را برای سرمایه کم و بدون مالیات فراهم کرده است. همچنین، با استفاده از ابزارهای مشتقه مانند قرارداد‌ آتی و آپشن می‌توان نوسانات طلا را مدیریت کرد و ریسک این نوسانات را کنترل کرد.