صندوق پروژه چیست؟
تامین مالی پروژه‌های کلان اقتصادی نیاز به منابع فراوانی دارد که گاهی اوقات دولت‌ها به تنهایی از پس هزینه‌های این پروژها بر نمی‌آیند. بنابراین، تامین مالی پروژه‌های بزرگ مانند ساخت و تجهیز نیروگاه‌های خورشیدی نیاز به مشارکت سرمایه‌های خرد و کلان دارد و بازار سرمایه بهترین مکان برای تامین مالی پروژه‌های مختلف است.
صندوق پروژه چیست؟
صندوق پروژه یا Project Fund نوعی صندوق سرمایه گذاری با هدف تأمین مالی پروژه‌های خاص است که منابع مالی را از سرمایهگذاران جمع‌آوری کرده و در اجرای یک پروژه مشخص به‌کار می‌گیرد. این صندوق معمولاً دارای عمر محدود است و بازدهی آن به پیشرفت پروژه و درآمدزایی آتی آن وابسته است.
کمبود منابع بودجه‌ای در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، تامین مالی پیچیده در نظام‌های اقتصادی با تامین مالی بانک‌پایه مانند ایران، باعث میشود تا روند ساخت و تجهیز پروژه‌های دارای منافع ملی و اقتصادی با تاخیر مواجه شوند. صندوق پروژه راه حلی ساختاریافته و شفاف برای این مشکل ارائه می‌دهد.
ساز و کار صندوق پروژه
سازوکار صندوق پروژه به‌گونه‌ای طراحی شده که منابع مالی را از طریق بازار سرمایه جذب کرده و صرف اجرای یک پروژه مشخص کند، به‌طوری که ریسک‌ها کنترل‌شده، بازدهی شفاف و ساختار مالکیت و مدیریتی مشخص باشد. در تصویر زیر می‌توانید ساز و کار یک صندوق پروژه را از مرحله راه‌اندازی تا بهرهبرداری مشاهده کنید:
یک پروژه برای اینکه بتواند تبدیل به یک صندوق پروژه شود باید از نظر فنی و اقتصادی توجیه‌پذیر بوده و قادر کسب درآمد در بلندمدت باشد. همچنین، طرح پتانسیل جذب سرمایه داشته باشد. صندوق پروژه فارابی با نام «صندوق پروژه راهبرد انرژی فردا» به عنوان اولین صندوق پروژه خصوصی کشور با هدف تجهیز و ساخت نیروگاه‌های خورشیدی در استان سیستان و بلوچستان راه‌اندازی شده است. این صندوق توسط شرکت سبدگردان فارابی مدیریت شده و تمامی وجوه حاصل از پذیرهنویسی آن در جهت ساخت نیروگاه خورشیدی استفاده میشود. هدف از تاسیس این صندوق رفع ناترازی برق در شرق کشور بوده و صندوق با جذب سرمایه به تأمین مالی نیروگاه خورشیدی خواهد پرداخت.
پرداخت سود در صندوق پروژه
پرداخت سود در صندوق پروژه با سایر صندوقهای سرمایهگذاری مانند صندوق درآمد ثابت متفاوت است. در صندوق پروژه پرداخت سود میتواند به ۳ حالت باشد:
- تقسیم سود پس از بهرهبرداری از پروژه
- بازخرید واحدهای صندوق همراه با سود
- پرداخت سود به صورت ترکیبی که در آن بخشی از سود در طول پروژه پرداخت میشود و بخشی دیگر پس از اتمام پروژه پرداخت میشود.
ساختار صندوق پروژه
صندوق پروژه مانند صندوق سهامی و سایر صندوقها دارای امیدنامه و اساس‌نامه هستند. ارکان صندوق پروژه عبارتند از:
- مدیر پروژه
- نهاد مالی (کارگزاری، شرکت سبدگردان، شرکت تامین سرمایه)
- متولی
- بازرس قانونی
- حسابرس
پروژه ابتدا مطالعات امکان‌سنجی (فنی، مالی، اقتصادی) را پشت سر می‌گذارد و پس از دریافت مجوز سازمان بورس، عرضه عمومی واحدهای صندوق برای جذب منابع سرمایه‌گذار انجام میشود.
مزایای صندوق پروژه
مهم‌ترین مزایای صندوق پروژه:
- جذب سرمایه از بازار سرمایه بدون نیاز به بدهی دولتی
- توسعه ابزارهای نوین مالی در بازار سرمایه
- قابلیت نقدشوندگی از طریق عرضه واحدها در بورس
- نرخ بازگشت سرمایه مناسب
- شفافیت در عملکرد مالی و گزارش‌دهی منظم
با وجود مزایای صندوق پروژه، این صندوقها با ریسک‌هایی همراه هستند.
ریسک های صندوق پروژه
مهم‌ترین ریسک‌های صندوق پروژه شامل موارد زیر هستند:
- ریسک عدم بهرهبرداری اقتصادی از پروژه
- محدودیت نقدشوندگی در صورت عدم ورود به بازار ثانویه
- افزایش هزینه‌ها تحت تاثیر ریسک سیستماتیک
با وجود ریسک های صندوق پروژه، در سال‌های اخیر سازمان بورس و اوراق بهادار تلاش کرده است تا ابزارهای نوین تامین مالی از جمله صندوق پروژه را توسعه داده و با وجود تضامین مختلف ریسک‌های احتمالی این صندوقها را پوشش دهد.
کلام پایانی
در شرایطی که اجرای پروژه‌های کلان اقتصادی نیازمند منابع مالی گسترده است و دولت‌ها به‌تنهایی قادر به تأمین این منابع نیستند، صندوق پروژه بهعنوان ابزاری نوین و کارآمد در بازار سرمایه، امکان جذب سرمایه‌های خرد و کلان را برای توسعه زیرساخت‌های کشور فراهم می‌کند. این صندوقها با ساختاری شفاف، دارای ارکان نظارتی مشخص و تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار، میتوانند در کاهش فشار مالی دولت و تسریع روند توسعه‌ای نقش‌آفرینی کنند.
