تفاوت بورس و فرابورس چیست؟

بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران دو بازار بزرگ مالی کشور و محل مبادلات انواع اوراق بهادار هستند. در حقیقت، نحوه سرمایه‌گذاری در این دو بازار تفاوت زیادی نداشته و این دو بازار تنها از نظر قوانین سرمایه‌گذاری کمی متفاوت هستند. در این مقاله به بررسی تفاوت‌های اصلی بورس و فرابورس خواهیم پرداخت.

بورس اوراق بهادار تهران

بورس اوراق بهادار تهران را می‌توان اصلی‌ترین بازار اوراق بهادار در نظر گرفت. در حقیقت، شاخص کل بورس که معیاری برای عملکرد بازار سهام شناخته می‌شود نمایان‌گر تغییرات شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران است. این بازار دارای چندین شاخص مهم و تاثیرگذار است. برای سرمایه گذاری در بورس بهتر است با مهم‌ترین شاخص‌های بازار بورس اوراق بهادار تهران آشنا شوید که عبارت‌اند از :

. شاخص کل

. شاخص هم وزن

. شاخص بازار اول

. شاخص بازار دوم

قوانین ورود شرکت‌ها به بازارهای اول و دوم بورس کمی متفاوت است. به طور مثال شرکت‌هایی می‌توانند وارد بازار اول بورس شوند که حداقل ۲۰ درصد سهام شناور داشته باشند، در صورتی‌که این میزان برای شرکت‌هایی که در بازار دوم بورس تهران فعال هستند به میزان ۱۰ درصد است. همچنین، در بورس تهران بازاری تحت عنوان بازار «سرمایه‌گذاری حرفه‌ای» راه‌اندازی شده که هدف از آن ورود راحت‌تر شرکت‌های کوچک و صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه است. 

در بورس تهران انواع اوراق بهادار مانند سهام، اوراق بدهی، اوراق مشتقه (قراردادهای آتی و اختیار معامله) و صندوق‌های سرمایه گذاری معامله می‌شود. در تصویر زیر می‌توانید جزئیات دارایی‌هایی که در بورس معامله می‌شود را مشاهده کنید:

دیگر موضوع قابل توجه در رابطه با سهام و حق تقدم سهام در بورس، میزان دامنه نوسان است. دامنه نوسان سهام و حق تقدم در بازار اول و دوم بورس تفاوت دارد. در تصویر زیر می‌توانید جزئیات دامنه نوسان در بازار اول و دوم بورس را مشاهده کنید:

همانطور که مشاهده کردید دامنه نوسان سهام شرکت‌های فعال در بازار اول و دوم بورس با هم تفاوت دارد. معمولا شرکت‌هایی که ارزش بازار بالایی داشته و تاثیرگذاری زیادی بر بازار دارند در بازار اول بورس طبقه‌بندی شده‌اند. 

مقاله پیشنهادی: معرفی سایت‌های مرجع و کاربردی مرتبط با بورس ایران

فرابورس ایران

شرکت فرابورس ایران یک بازار خارج از بورس یا OTC تلقی می‌شود. فرابورس دارای بازارهای بیشتری نسبت به بورس بوده و فرایند پذیرش شرکت‌ها در این بازار کمی راحت‌تر از بورس است. مزیت فرابورس را می‌توان قوانین انعطاف‌پذیر آن در مقایسه با بورس تهران عنوان کرد. در بازار فرابورس ابزارهای سرمایه‌گذاری متنوع‌تری وجود داشته و تعداد بازارهای بزرگ و کوچک در آن بیشتر است. از جمله مهم‌ترین بازارهای فرابورس می‌توان به بازارهای زیر اشاره کرد:

. بازار اول

. بازار دوم

. بازار سوم

. بازار پایه زرد

. بازار پایه نارنجی

. بازار پایه قرمز

. SME (شرکت‌های متوسط و کوچک)

. بازار توافقی

بازارهای فوق از نظر قوانین پذیرش، دامنه نوسان، شرکت‌های فعال و نحوه سرمایه‌‌گذاری با یکدیگر و با بورس تهران متفاوت هستند. در حقیقت، بازارهای اول و دوم فرابورس شباهت‌های زیادی به بازارهای اول و دوم بورس دارند، اما در مواردی چون قوانین پذیرش شرکت‌ها و دامنه نوسان تفاوت اندکی وجود دارد. 

بیشتر بخوانید<< بازار فرابورس چیست؟>>

در فرابورس اوراق بهادار و ابزارهای سرمایه‌گذاری متنوعی معامله می‌شوند. اوراق اسناد خزانه اسلامی (اخزا) و اوراق تسهیلات مسکن (تسه) از جمله مهم‌ترین اوراقی هستند که در فرابورس منتشر شده و مورد معامله قرار می‌گیرند. 

دامنه نوسان اوراق بهادار و ابزارهای سرمایه‌گذاری در فرابورس در مقایسه با بورس متفاوت است. با توجه به اینکه در فرابورس بازارهای بیشتری وجود دارد، بنابراین دامنه نوسان نمادها با توجه به بازار متفاوت است:

همانطور که مشاهده می‌کنید میزان دامنه نوسان در بازارهای مختلف فرابورس با توجه به میزان ریسک نمادهای فعال در این بازارها متفاوت بوده و دامنه نوسان در بازار پایه با توجه ریسک بالاتر شرکت‌های فعال در این بازار، کم‌تر است. همچنین، حداقل میزان خرید سهام در بورس و بازارهای اول و دوم فرابورس به میزان ۵۰۰ هزار تومان است، در صورتی که این میزان در بازار پایه فرابورس حداقل ۵ میلیون تومان است. 

سخن پایانی

با وجود اینکه بازارهای اول و دوم بورس و فرابورس شباهت‌های زیادی از لحاظ ساختار دارند، اما قوانین پذیرش شرکت‌ها در بورس به مراتب سخت‌تر بوده و شرکت‌ها باید درصد شناوری بالاتری داشته باشند. در طرف مقابل قوانین پذیرش شرکت‌ها در فرابورس راحت‌تر بوده و شرکت‌های کوچک و متوسط نیز می‌توانند در این بازار فعالیت کنند. در هر دو بازار بورس و فرابورس اوراق درآمد ثابت وجود دارد. اما، در فرابورس اوراق دولتی مهمی مانند اخزا و اجاد منتشر می‌شود که این اوراق در بررسی عملکرد وضعیت اقتصاد کلان اهمیت بالایی دارند.