رکود تورمی چیست؟

مدت زمان مطالعه: 4 دقیقه
رکود تورمی

براساس وضعیتی که اقتصاد یک کشور در آن قرار دارد، سیاست‌گذاران رویکردهای متفاوتی را اتخاذ می‌کنند و اقتصاددان‌ها راه‌کارهای متفاوتی برای بهبود شرایط اقتصادی کشور پیشنهاد می‌دهند. از طرفی دیگر،‌ مردم و سرمایه‌گذارها نیز بخشی از تصمیمات اقتصادی خود مانند سرمایه‌گذاری در اوراق و صندوق با درآمد ثابت یا سرمایه‌گذاری در بازار سهام و سبدگردانی در بورس را با توجه به شرایط شاخص‌‌های کلان اقتصاد و البته میزان ریسک‌پذیری خودشان اتخاذ می‌کنند.

یکی از شرایط نسبتا پیچیده ای که ممکن است اقتصاد یک کشور با آن مواجه شود، رکود تورمی است. در این حالت،‌ کشور با تورم بالای مداوم، نرخ بیکاری بالا و تقاضای راکد مواجه می‌شود. این اصطلاح اولین بار توسط ایان مکلئود، سیاست‌مدار حزب محافظه‌کار انگلیس در اشاره به شرایط اقتصادی در دهه 70 به‌کار رفت. در این دوره یعنی بین سال‌های 1973 تا 1982، تورم فزاینده و کاهش اشتغال،‌ باعث کاهش رشد اقتصادی در انگلیس و 7 کشور بزرگ دیگر شد که در نتیجه آن سهامداران زیادی متضرر شدند.

 

رکود تورمی (Stagflation) چیست و چگونه به‌وجود می‌آید؟

به زبان ساده و به گفته دیوید ویلکاکس، اقتصاددان ارشد موسسه پترسون و موسسه اقتصاد بلومبرگ: «رکود تورمی،‌ به‌طور کلی اقتصاد کلانی را توصیف می‌کند که خیلی عملکرد خوبی ندارد». اگر بخواهیم علت این عملکرد بد را ریشه‌یابی کنیم، در ابتدا به تورم مداومی می‌رسیم که نه‌تنها باعث رشد اقتصادی نمی‌شود،‌ بلکه سرعت رشد اقتصادی را کاهش می‌دهد و این رشد کُند در نهایت باعث افزایش بیکاری می‌شود. لازم به‌ذکر است، در مقاله «آشنایی با تورم» می‌توانید اطلاعات کافی در ارتباط با پدیده تورم را به‌دست آورید.

در ادامه تعریف مفهوم رکود تورمی باید معنای رکود اقتصادی را بررسی کنیم. در این خصوص می‌توان گفت اقتصاد راکد یعنی تولید ناخالص داخلی(GDP) رو به کاهش است یا رشد بسیار کندی دارد. نتیجه ‌این رکود اقتصادی،‌ افزایش بیکاری است؛ چرا که بنگاه‌های اقتصادی به‌منظور صرفه‌جویی، اقدام به تعدیل نیروهای خود می‌کنند. این کار در نهایت، قدرت خرید مصرف‌کنندگان را کاهش می‌دهد که همین مساله مجدداً منجر به کُندتر شدن رشد اقتصادی می‌شود. در چنین شرایطی انتظارات مردم و مصرف‌کننده‌ها نسبت به آینده و به‌دنبال آن رفتار اقتصادی که اتخاذ می‌کنند نیز نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. هنگامی که انتظارات تورمی در اقتصادی بالا برود، بدین معنی است که مصرف‌کنندگان انتظار تورم بالاتری را در آینده داشته باشند. با چنین انتظاراتی، رفتار مصرف‌کنندگان هم باعث به‌وجود آمدن آن تورم خواهد شد. برای بررسی دقیق‌تر مفهوم GDP و رشد اقتصادی، مقاله «تفاوت GDP و GNP چیست؟» را بخوانید.

 

ریشه شکل‌گیری رکود تورمی

آمریکا پس از جنگ جهانی دوم و از سال 1958 تا 1973، یک دوره رونق اقتصادی فزاینده را تجربه کرد. تولید ناخالص سالانه کشورهای غربی در این دوره به‌طور متوسط سالانه 5 درصد رشد داشت که همین مساله باعث افزایش آهسته و مداوم قیمت‌ها در این کشورها شد. سیاست‌های پولی بانک مرکزی آمریکا در دوران رونق یعنی اواخر دهه‌های 50 و 60، مبتنی بر کاهش بی‌کاری به هر قیمتی بود. دولت در این دوره به‌شدت به رابطه معکوس بین بی‌کاری و تورم معتقد بود و به همین دلیل، سعی داشت با بالا بردن تقاضای محصولات و خدمات، موجب کاهش بی‌کاری شود. در این نقطه، بالا بردن تورم،‌ تنها راه برقراری تعادل بود؛ اما بانک‌ مرکزی با اشتباه خود، اقدام به چاپ پول برای افزایش تقاضا کرد که در نهایت این امر موجب بالا رفتن سطح قیمت‌ها شد. در نظر داشته باشید مجموعه اقداماتی که بانک مرکزی برای دستیابی به اهدافی از جمله کنترل نرخ تورم انجام می‌دهد، با عنوان سیاست پولی شناخته می‌شود. برای آشنایی بیشتر با سیاست‌های پولی و نحوه اجرای آن‌ها مقاله «سیاست پولی چیست؟» را ببینید.

از اینجا بود که کارگران توقع داشتند دستمزدهای آنان نیز متناسب با تورم افزایش پیدا کند که البته کارفرمایان نیز تا حدی دستمزدها را افزایش دادند. از نقطه‌ای به بعد،‌ سرعت رشد تورم از افزایش دستمزدها بیشتر شد و کارگران دیگر تمایلی به شغل‌های کم درآمد نداشتند؛ بنابراین میزان بیکاری حتی با افزایش تورم نیز افزایش یافت و اقتصاد دچار شرایط پیچیده و ناشناخته‌ای به نام رکود تورمی شد. برای اینکه بدانید افزایش دستمزدها چگونه می‌تواند نرخ بیکاری و تورم را افزایش دهد، می‌توانید به مقاله «افزایش حداقل دستمزد چه تاثیری روی اقتصاد دارد؟» مراجعه کنید.

می‌توان گفت وقوع این وضعیت به‌طور کامل هم غیرقابل پیش‌بینی نبود و میلتون فریدمن،‌ یکی از اولین افرادی بود که رکود تورمی دهه 70 میلادی را پیش‌بینی کرد. فریدمن، متوجه قدرت بانک مرکزی در کاهش و افزایش تورم شده بود و پی برده بود تورم زمانی اتفاق می‌افتد که بانک مرکزی پول زیادی را وارد گردش اقتصاد کند. او معتقد بود «پول بیش از حد، نادر شدن کالاها را در پی دارد.»

 

چرا رکود تورمی اتفاق می‌افتد؟

فرضیات مختلفی درباره علت به‌وجود آمدن رکود تورمی در یک اقتصاد وجود دارد؛ اما هنوز کسی علت دقیق و واحدی برای آن ارائه نداده است؛. عده ای علت این پدیده را شوک‌های عرضه (supply shocks) می‌دانند و عده‌ای دیگر عرضه زیاد پول را علت اتفاق افتادن چنین وضعیتی معرفی می‌کنند. جالب است بدانید حتی افرادی، تخصیص امکانات زیاد رفاهی به مردم که باعث بی‌انگیزه شدن آن‌ها برای کار کردن می‌شود را علت این امر می‌دانند. در هر صورت، راه رویارویی با رکود تورمی‌ نیز مانند علت به‌وجود آمدن آن کاملا مشخص نیست؛ اما اگر این شرایط را ریسکی برای منابع مالی‌مان در نظر بگیریم، باید به دنبال کاهش این ریسک از راه‌های مرسوم برای کاهش ریسک استفاده کنیم.

 

راه‌های مقابله با رکود تورمی

یکی از شناخته شده‌ترین راهکارهای مقابله با رکود تورمی تنوع بخشیدن به گزینه‌های سرمایه‌گذاری است. برای مثال اگر شما نسبت به دریافت کد بورسی آنلاین اقدام کرده‌اید و قصد دارید در بورس سرمایه‌گذاری کنید، بهتر است برای تنوع بخشیدن به پورتفوی سرمایه‌گذاری خود، از خدمات سبدگردانی در بورس استفاده کنید. در فرایند سبدگردانی، مدیریت سرمایه‌‌تان را به کارشناسانی می‌سپارید که به‌صورت اختصاصی برای شما سرمایه‌گذاری می‌کنند. شرکت سبدگردان با تشکیل سبدی از انواع دارایی‌ها شامل اوراق، صندوق سرمایه گذاری و سهام شرکت‌های فعال در صنایع مختلف، ریسک سرمایه‌گذاری‌تان را کاهش می‌دهد.

در صورتی که به‌دنبال گزینه سرمایه‌گذاری بدون ریسک هستید و تمایل دارید در شرایط رکود تورمی ارزش پول خود را حفظ کنید، می‌توانید از صندوق با درآمد ثابت استفاده کنید تا از سود ثابت و روزشمار، بدون ریسک و با نقدشوندگی بالا که این صندوق‌ها به شما ارائه می‌دهند، بهره‌مند شوید. در هر صورت،‌ بی‌کار بودن پول شما و صرفا پس‌انداز آن در چنین شرایطی آخرین گزینه‌ای است که باید به آن فکر کنید؛ چرا که در این صورت،‌ با توجه به تورم مداوم و فزاینده،‌ ارزش پول شما به مرور کاهش‌ می‌یابد.