نحوه محاسبه مالیات خرید و فروش سهام در بورس

به‌زبان ساده، مالیات پولی است که از جیب شما، برای تامین رفاه عمومی و ارائه خدمات اجتماعی بهتر در جامعه پرداخت می‌شود! در واقع مالیات، بخشی از درآمد شما در فعالیت‌های شغلی یا اقتصادی‌تان است که به خزانه دولت واریز می‌شود. دولت هم با این پول، ضمن تامین هزینه‌های جاری خود، خدماتی مثل ساخت مدرسه، بيمارستان، جاده، و سایر خدمات عمومی ضروری را به شهروندان ارائه می‌دهد. مالیات‌ها دسته‌بندی‌های مختلفی دارند و اشخاص حقیقی و حقوقی، بنا بر نوع شغل یا فعالیت‌های اقتصادی‌شان، موظف به پرداخت آن‌ها هستند. به طور کلی، مالیات‌ به دو دسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شود. عدم پرداخت مالیات در مدت زمانی مقرر، جریمه‌های مالی سنگینی به دنبال دارد. 

«بنجامین فرانکلین» سیاستمدار و نویسنده‌ مشهور آمریکایی هم در مورد مالیات یک جمله معروف دارد که در نامه‌ای به یکی از دوستانش گفته است: “در این دنیا، هیچ چیز قطعی نیست جز مرگ و مالیات!

در این مقاله، می‌خواهیم نحوه محاسبه مالیات خرید و فروش سهام در بازار سرمایه و فرآیند پرداخت آن را با ذکر مثال بررسی کنیم. 

محاسبه مالیات در بورس

برای معاملات اوراق بهادار در بازار سرمایه، درصد مشخصی مالیات و کارمزد اخذ می‌شود.

در بازار سرمایه به‌عنوان مهم‌ترین دماسنج اقتصادی کشور، اشخاص حقیقی و حقوقی مثل سرمایه‌گذاران خرد، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، سبدگردان‌ها و سرمایه‌گذاران نهادی (عمده) فعالیت می‌کنند. در این بازار و سایر بازارهای مالی زیرمجموعه، حین خرید و فروش اوراق بهادار و انواع دارایی‌ها، معمولا درصدهای مشخصی به‌عنوان کارمزد و مالیات پرداخت می‌کنید؛ که به صورت خودکار کسر شده و در هر بازار (یا کلاس‌های مختلف دارایی) متفاوت است. 

(توجه داشته باشید که کارمزد معاملات با مالیات در بورس کاملا متفاوت است و برای اطلاع از جزئیات کارمزد پرداختی در بازار سهام می‌توانید مقاله کارمزد معاملات در بورس را مطالعه کنید)

مالیات خرید و فروش سهام در بورس

همانطور که در بخش قبلی ذکر شد، هزینه‌های خرید و فروش سهام شامل کارمزد و مالیات است که به صورت درصدهای معینی طی فرایند معاملاتی از شما اخذ می‌شود. زمانی که سهام می‌خریم، صرفا بخشی از کارمزد معامله را پرداخت می‌کنیم و مبلغی به‌عنوان مالیات از حساب شما کسر نمی‌شود؛ اما در زمان فروش سهام، ۰.۵ درصد مبلغ ریالی معامله به اضافه کارمزد فروش از مبلغ فروش سهام کم می‌شود. توجه داشته باشید که مالیات خرید و فروش سهام (و چه بسا کارمزد آن) در مقایسه با سایر دارایی‌ها (مثلا سکه) بسیار ناچیز است. 

چگونه مالیات خرید و فروش سهام را حساب کنیم؟

فرض کنید که می‌خواهیم ۵۰۰۰ سهم از شرکت صبا فولاد خلیج فارس با نماد فصبا در قیمت ۴۰۰ تومان بخریم. مبلغ ۷۴۰۰ تومان (۰.۳۷ درصد) بابت کارمزد خرید سهام، در زمان خرید از حساب ما کسر می‌شود. حال اگر سهام را با همان قیمت ۴۰۰ تومان بفروشیم، حین فروش سهام، مبلغ ۱۷۶۰۰ تومان به‌عنوان مالیات (۰.۵ درصد) و کارمزد فروش (۰.۳۷ درصد) از مبلغ ریالی حاصل از فروش سهام کسر می‌شود. دقت داشته باشید که درصد مالیات خرید و فروش سهام در بازارهای بورس، فرابورس و پایه فرابورس یکسان است.

مالیات خرید و فروش صندوق‌های سهامی قابل معامله (ETF)

صندوق سرمایه‌گذاری یک روش سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است که مالیات خرید و فروش ندارد.

صندوق‌ سرمایه‌ گذاری یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بازار سهام است. در این صندوق‌ها که کاملا تحت نظارت سازمان بورس هستند، دارایی‌های خرد و کلان تجمیع شده و توسط افراد حرفه‌ای مدیریت می‌شود که معمولا ریسک کمتر، بازدهی معقول‌تر و هزینه‌های معاملاتی کمتری نسبت به سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس دارد. طبق ماده ۱۴۳ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی، معاملات صندوق‌های سرمایه‌گذاری از نوع «صدور و ابطال» و «قابل معامله در بورس» و همچنین سود بدست آمده از سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها، معاف از پرداخت مالیات است. همچنین برای کسب اطلاعات دقیق در مورد جزئیات کارمزد پرداختی در خرید و فروش صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانید مقاله کارمزد سرمایه‌گذاری در صندوق ها چقدر است؟ را مطالعه کنید. 

قانون مالیات بر ارث سهام اشخاص متوفی

قوانین جدید مالیات بر ارث از سال ۱۳۹۵ در کشور اجرایی شده است که طبق این قوانین، وراث بر اساس نسبتی که با فرد متوفی داشته‌اند، به چند دسته مختلف تقسیم می‌شوند و درصد مشخصی مالیات بر ارث سهام مربوط به شرکت‌های پذیرفته شده در بورس پرداخت می‌کنند که جزئیات آن طبق جدول زیر است:

نکته: درباره قانون مالیات بر ارث سهام دقت داشته باشید که سود سهام مشمول مالیات بر ارث نیست و مبنای محاسبات ارزش روز سهام در تاریخ تحویل یا ثبت انتقال به وراث است. 

نحوه محاسبه مالیات در شرکت‌های سهامی عام

شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و فرابورس معافیت مالیاتی ویژه دارند

بر اساس ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم، معادل ۱۰% از مالیات بردرآمد حاصل از فروش کالاهایی که در بورس‌‌های کالایی پذیرفته شده و به‌فروش می‌‌رسند، ۱۰% از مالیات بردرآمد شرکت‌هایی که سهام آن‌ها برای معامله در بورس‌های داخلی یا خارجی پذیرفته می‌‌شوند و ۵% از مالیات بردرآمد شرکت‌هایی که سهام آن‌ها برای معامله در بازار خارج از بورس داخلی یا خارجی پذیرفته می‌‌شوند، از سال پذیرش تا سالی که از فهرست شرکت‌های پذیرفته شده در این بورس‌ها یا بازارها حذف نشده‌اند، با تایید سازمان بخشیده می‌‌شود.

شرکت‌هایی که سهام آن‌ها برای معامله در بورس‌های داخلی یا خارجی یا بازارهای خارج از بورس داخلی یا خارجی پذیرفته شوند، در صورتی که در پایان دوره مالی به تایید سازمان حداقل ۲۵% سهام شناور آزاد داشته باشند، معادل دو برابر معافیت‌های فوق از بخشودگی مالیاتی برخوردار می‌‌شوند. 

آیا می‌توان از مالیات در بورس معاف شد؟ 

روش پرداخت کارمزد و مالیات حین خرید و فروش دارایی‌های مختلف کاملا متفاوت است. همانطور که می‌دانید، معاملات بازار سهام از طریق ارسال سفارش از سامانه‌های معاملات آنلاین به هسته مرکزی بازار انجام می‌شود؛ بنابراین مالیات خرید و فروش سهام و کارمزد، به‌صورت خودکار حین انجام معاملات از حساب سرمایه‌گذاران کسر می‌شود و شرکت‌های کارگزاری نقشی در این فرایند ندارند. در نتیجه، عدم پرداخت کارمزدها و مالیات در بورس امکان‌پذیر نیست!