اقتصاد دیجیتال چیست؟

اقتصاد دیجیتال عبارتی است که هر چه پیش می‌رویم بیشتر به گوش‌مان می‌رسد و کاربردهای آن نیز بیشتر شناخته می‌شود. این عبارت شامل تمام نقل و انتقالات و فعالیت‌های اقتصادی است که بر بستر فناوری‌های دیجیتالی انجام می‌شود. البته در همین ابتدا باید متذکر شد که این مفهوم، با اقتصاد اینترنت یا Internet economy از نظر دامنه فعالیت‌ها تفاوت‌هایی دارد؛ چرا که اقتصاد اینترنتی بر مبنای اتصال اینترنت است درحالی‌که اقتصاد دیجیتال می‌تواند بر بستر هرگونه ابزار دیجیتالی که در دنیای اقتصادی امروز استفاده می‌شود، باشد. برای مثال در دنیای مدرن و دیجیتالی امروز فعالیت‌هایی مانند سرمایه گذاری در بورس و خرید و فروش سهام یا حتی آموزش بورس،‌ می‌تواند بر بسترهای دیجیتالی و آنلاین صورت بگیرد. در ادامه به توضیح دقیق‌تر دامنه فعالیت‌های این زمین بازی نسبتا جدید برای اقتصاد و تفاوتی که در زندگی حال و آینده ما خواهد گذاشت، می‌پردازیم.

دستیابی به اقتصاد دیجیتال

ابزارهای اصلی که دستیابی به اقتصاد دیجیتال را برای ما ممکن می‌سازد، به طور کلی شامل اینترنت نسل پنجم یا 5G،‌ اینترنت اشیاء یا IOT و هوش مصنوعی می‌شود که در ادامه نقش و کاربرد هر کدام را در محقق ساختن اقتصاد دیجیتال بررسی می‌کنیم.

اینترنت نسل پنجم یا 5G

اینترنت نسل پنجم، جدیدترین نسل اینترنت است که نسبت به نسل‌های قبلی خود مانند 4G، علاوه بر سرعت و پهنای باند بیشتر، مزایای مهم دیگری نیز دارد؛ این نسل اینترنت،‌نه تنها انسان‌ها را با سرعت بالا به یکدیگر متصل می‌کند، بلکه ماشین و اشیاء را نیز به یکدیگر متصل و آن‌هارا کنترل می‌کند. با این شبکه جدید،‌کاربر می‌تواند سطح جدیدی از فناوری را به خوبی درک و تجربه کند. یکی از آن فناوری‌ها که به وسیله اینترنت نسل پنجم،‌تجربه آن ممکن می‌شود،‌اینترنت اشیاء یا IOT است. 

اینترنت اشیاء (IOT)

به زبان ساده می‌توان گفت اینترنت اشیا یا Internet of things به معنی اتصال دستگاه‌های مختلف به یکدیگر از طریق اینترنت است. گلدان‌های شما زمان آبیاری‌شان را به شما اطلاع می‌دهند، یخچال‌ها به شما می‌گویند چه زمانی لازم است به خرید بروید یا حتی خودشان به جای شما مواد غذایی لازم را از سوپرمارکت سفارش می‌دهند. شما از هر نقطه‌ای از کره زمین که باشید، می‌توانید به ربات مخصوص‌تان بگویید خانه را برای‌تان تمیز کند! به‌طور خلاصه، این فناوری در آینده‌ای نه چندان دور زندگی به سبک فیلم‌های تخیلی را برای ما ممکن می‌سازد. البته دامنه فعالیت‌های IOT به حدی گسترده است که هنوز طیف وسیعی از آن به مرحله اجرا نرسیده است. با این حال نحوه کار این تکنولوژی از نظر تئوری ساده است؛ چرا که صرفا دستگاه‌های دارای این فناوری، داده‌های محیط اطراف را جمع‌آوری و آن را برای سامانه ابری یا Cloud System ارسال می‌کند، سپس آن را پردازش کرده و در نهایت براساس داده‌ها عمل می‌کند.

هوش مصنوعی (AI)

آخرین و شاید مهم‌ترین زمینه ظهور اقتصاد دیجیتال،‌ هوش مصنوعی یا Artificial Intelligence  است. هدف اصلی هوش مصنوعی به‌عنوان شاخه‌ای از علوم رایانه‌ای، تولید ماشین‌های هوشمندی است که از نظر عملکرد نهایت شباهت را به انسان داشته باشند تا بتواند وظایفی که نیاز به هوش انسانی دارد را انجام دهند؛ بنابراین می‌توان هدف آن را نوعی شبیه‌سازی هوش انسانی برای کامپیوتر دانست. از بُعد نظری، ابزار هوش مصنوعی بر سه پایه یادگیری، درک و استدلال استوار است. پژوهشگران از این تکنولوژی در زمینه‌های مختلفی از جمله دنیای فناوری و پزشکی استفاده می‌کنند. الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای فعالیت‌هایی نظیر تحلیل بازار، سرمایه‌ گذاری در بورس و خرید و فروش سهام در حوزه مالی نیز استفاده می‌شوند. برای بررسی دقیق‌تر نقش هوش مصنوعی در بازار‌های مالی می‌توانید مقاله «نقش هوش مصنوعی در بازار‌های مالی از زبان ChatGPT!» را بخوانید.

یادگیری ماشینی (Machine learning)

زمینه نوظهوری که عده‌ای معتقدند حتی هوش مصنوعی را به حاشیه رانده است،‌ Machine learning یا یادگیری ماشینی است. در واقع این فناوری خود زیرمجموعه‌ای از هوش مصنوعی است. در تکنولوژی ماشین لرنینگ،‌ ماشین‌ها فرایند یادگیری را فرا می‌گیرند و این مسئله خود قدمی برای شبیه‌تر شدن به انسان و عملکرد ذهن او است. در دنیای امروز ماشین لرنینگ در جنبه‌های مختلف اکوسیستم مالی نقش مهمی بازی می‌کند. از مدیریت دارایی و ارزیابی ریسک گرفته تا ارائه مشاوره سرمایه گذاری  و برخورد با تقلب در امور مالی و احراز هویت اسناد. صندوق‌‌های سرمایه گذاری ابزارهای کاربردی برای پوشش ریسک سرمایه گذاری در بورس هستند و نقش پررنگی در بازارهای مالی ایفا می‌کنند؛ اما با ظهور تکنولوژی‌هایی نظیر هوش مصنوعی، یادگیری ماشینی و شکل‌گیری معاملات الگوریتمی،‌ افراد راهکارهای دیگری برای خرید و فروش سهام، سرمایه گذاری در بورس و البته کاهش ریسک پرتفوی خود دارند.

اقتصاد دیجیتال، انقلاب صنعتی چهارم

اقتصاد دیجیتال، زندگی ما را از جنبه‌های گوناگونی تحت تاثیر قرار داده و هنوز به نیمه راه پیشرفت خود هم نرسیده است. این تغییر تا حدی است که بنیان‌گذار مجمع جهانی اقتصاد، آقای کلاوس شواب (Klaus Schwab) این پدیده یعنی اقتصاد دیجیتال را انقلاب صنعتی چهارم می‌داند و معتقد است برخلاف گذشته که فناوری‌ها صرفا یک ابزار بودند،‌ امروزه فناوری‌ها خالق سیستم‌های جدید هستند. پیشرفت تکنولوژی که باعث ارزان شدن ابزارهایی مثل موبایل و کامپیوتر می‌شود، تاثیر زیادی بر ایجاد شکوفایی اقتصاد دیجیتال داشته و خواهد داشت. همین مسئله می‌تواند ابزارها و راهکارهای موثرتری برای فعالیت در بازارهای مالی را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دهد. با همه‌گیری و پیشرفت ابزارها برای سرمایه گذاری در بورس و خرید و فروش سهام، شاید در آینده‌ای نه‌چندان دور نیاز به آموزش بورس و مفاهیم پایه سرمایه‌گذاری جای خود را به تسلط بر ماشین لرنینگ و نحوه تعامل با هوش مصنوعی دهد.