سرمایه گذاری در طلا بهتر است یا دلار؟
تغییرات نرخ دلار در ایران همواره یک شاخص کلیدی در شکل‌گیری انتظارات تورمی بوده و افزایش یا ثبات در قیمت دلار، تاثیر زیادی بر قیمت سایر کالاها از جمله طلا داشته است. اما، مساله اساسی اینجاست که دلار به عنوان یک ارز خارجی برای سرمایه گذاری بهتر است یا طلا؟ در این مقاله به بررسی کامل سرمایه گذاری در طلا و دلار خواهیم پرداخت.
نقش دلار در اقتصاد ایران
نرخ دلار طی ۴ دهه اخیر نقش بسیار کلیدی در نوسانات شاخص های اقتصاد کلان داشته و به نوعی تبدیل به یک دماسنج برای ارزیابی متغیرهایی نظیر نرخ تورم و رشد اقتصادی شده است. در نمودار زیر می‌توانید روند قیمت دلار طی ۴۰ سال اخیر را مشاهده کنید:
همانطور که مشخص است طی این ۴ دهه تنها در یک بازه زمانی ۱۱ ساله، یعنی ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۹ روند نسبتا ثابتی در نرخ ارز مشاهده شده و نظام ارزی ایران بارها و بارها تغییرات گسترده‌ای به خود دیده است. همچنین، در یک دوره ۴ ساله، پیش از توافق برجام تا زمان خروج آمریکا از این توافق در اردیبهشت ۱۳۹۷، شاهد ثبات نسبی و شکننده نرخ ارز در اقتصاد ایران هستیم. چرا اقتصاد ایران تا این حد به نوسانات نرخ ارز وابسته شده و چرخه‌های تجاری کسب و کار در ایران تا این اندازه تحت تاثیر نرخ ارز است؟
منابع حاصل از صادرات نفت خام و گاز طبیعی اصلی‌ترین منبع درآمد دولت ایران در ۱۰۰ سال اخیر بوده و هر گونه نوسان در قیمت نفت یا فروش نفت، میتواند فضای اقتصاد ایران را با چالش مواجه کند. در حقیقت، دلارهای حاصل از فروش نفت و گاز وارد بودجه عمومی کشور شده و بخشی از آن نیز صرف تامین کالاهای وارداتی میشود و در نهایت بخش مازاد درآمدهای نفتی از طریق بانک مرکزی وارد بازار میشود. همچنین، پیش از انقلاب اسلامی، بخشی از درآمدهای نفتی در حسابی تحت عنوان «حساب درآمد برنامه» ذخیره می‌شد و پس از انقلاب نیز، حسابی با نام «حساب ذخیره ارزی» و در دهه ۱۳۹۰ صندوق توسعه ملی راه‌اندازی شدند.
با این حال، کاهش درآمدهای نفتی و کاهش قیمت جهانی نفت به معنی افزایش قیمت دلار و نرخ تورم در ایران است. اما، طی ۲ دهه اخیر کشور ما گرفتار تحریم‌های متعدد نفتی و مالی است و همین امر بیشترین اثر را بر افزایش نرخ دلار گذاشته و به همین جهت تقاضا برای خرید ارز و سرمایه گذاری در طلا افزایش پیدا کرده است. در حقیقت، با تحریم صادرات نفت، کاهش درآمدهای نفتی و افزایش قیمت دلار، شاهد افت شدید رشد اقتصادی در کشور هستیم و در چنین شرایطی مردم برای حفظ ارزش سرمایه خود در برابر تورم روی به خرید طلا می‌آورند.
سرمایه گذاری در طلا
سرمایه گذاری در طلا به عنوان یک دارایی ضدتورمی، یکی از بهترین راه‌های حفظ ارزش سرمایه در میان‌مدت و بلندمدت است. با افزایش ریسک های سیستماتیک مانند جنگ معمولا تقاضا جهت خرید طلا افزایش پیدا میکند و این یک امر رایج در جهان است. با این حال، وقوع ریسک‌های سیاسی و ژئوپولتیک در کنار متغیرهایی چون کاهش نرخ بهره در آمریکا، افزایش نرخ بیکاری در آمریکا و موارد مشابه، محرک‌های اصلی افزایش قیمت جهانی طلا هستند. در نمودار زیر می‌توانید روند قیمت اونس جهانی طلا در ۵ دهه اخیر را مشاهده کنید:
نکته‌ای که باید در رابطه با موج‌های صعودی قوی در نمودار قیمت جهانی طلا در نظر گرفت، وقوع ریسک‌های ژئوپلیتیکی در منطقه خاورمیانه است. به طور مثال، وقوع درگیری در اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی میان کشورهای عربی و اسرائیل و سپس وقوع انقلاب اسلامی در ایران در اواخر دهه ۱۹۷۰، موجب افزایش شدید قیمت طلا و نفت در آن دهه گشت. برای مدت‌زمان ۲ دهه از پایان دهه ۷۰ میلادی، طلا روندی نزولی و خنثی را طی کرد تا اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی. حادثه تروریستی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ و آغاز جنگ آمریکا و ناتو علیه عراق و افغانستان، وقوع بهار عربی در برخی از کشورهای شمال آفریقا مانند مصر و تونس، باعث شد قیمت طلا برای تقریبا یک دهه روند صعودی را طی کند. در اوایل دهه ۲۰۱۰، طلا تقریبا دچار افت شد و حتی با وجود شکل‌گیری گروه‌های تکفیری در منطقه خاورمیانه، تحت تاثیر روابط بین‌المللی مثبت ایران با غرب در آن زمان، چندان رشدی نکرد. با روی کار آمدن دونالد ترامپ به عنوان یک رئیس جمهور غیرقابل پیش‌بینی، ورق برای طلا دوباره برگشت و ریسک‌های سیاسی در جهان به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش پیدا کرد. اما، شروع دهه ۲۰۲۰ هم‌زمان میشود با شیوع بیماری کووید-۱۹ در جهان و رشد بی‌سابقه قیمت طلا تا آستانه ۲ هزار دلار. سپس، آغاز جنگ روسیه و اوکراین در ابتدای سال ۲۰۲۲ و حادثه ۷ اکتبر ۲۰۲۳ در نوار غزه، محرک‌های اصلی رشد شدید و بی‌سابقه طلا در ۵ سال گذشته است. همچنین، نسخه دوم دولت ترامپ ریسک‌های اقتصادی و سیاسی را در یک سال اخیر به اوج رسانده و بانک‌های مرکزی اکثر کشورهای جهان، ذخیره طلا را به حداکثر رسانده‌اند.
مطالب فوق، تایید میکند که طلا در ایران و جهان یک دارایی امن در بلندمدت و میان‌مدت محسوب میشود و مانند یک پوشش بیمه‌ای در پرتفوی عمل میکند. در ایران، ریسک‌های سیاسی و اقتصادی موجب شده تا تقاضا برای سرمایه گذاری در صندوق طلا به حداکثر خود برسد.
صندوق طلا
صندوق طلا نوعی از صندوقهای سرمایهگذاری است که بخش عمده دارایی آن به گواهی سپرده سکه طلا، گواهی سپرده شمش طلا و گواهی سپرده شمش نقره اختصاص می‌یابد. صندوق طلا یکی از بهترین روش‌های سرمایه گذاری در طلا محسوب میشود. از جمله مهم‌ترین مزایای سرمایه گذاری در صندوق طلا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نقدشوندگی بالا
- معاف از مالیات
- قابل معامله در بورس
- مدیریت دارایی تخصصی
- خرید و فروش آسان و بدون واسطه
- کسب بازدهی از نوسانات طلا
- سرمایهگذاری با حداقل سرمایه
صندوقهای طلا امکان سرمایهگذاری با حداقل سرمایه ۱۰۰ هزار تومانی را برای افراد فراهم ساخته‌اند. این صندوق‌ها معمولا بازدهی بالاتری نسبت به سایر مسکوکات طلا داشته و با توجه به اینکه ساختار قابل معامله در بورس (ETF) دارند، به راحتی و با کمترین کارمزد معاملات، می‌توان آن‌ها را طی روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۱۲ ظهر تا ۶ عصر معامله کرد.
جمع بندی
با توجه به آنچه بررسی شد، می‌توان گفت دلار و طلا هر دو نقش مهمی در حفظ ارزش دارایی در اقتصاد ایران ایفا میکنند؛ اما کارکرد و ریسک‌های متفاوتی دارند. دلار بیش از هر چیز به درآمدهای نفتی، سیاستهای ارزی دولت و تحریمها وابسته است و در کوتاهمدت میتواند بازدهی چشمگیر یا زیان قابل توجهی به همراه داشته باشد.
طلا در سطح جهانی به عنوان یک دارایی امن و ضد تورمی شناخته میشود که در مواجهه با بحرانهای سیاسی، اقتصادی و ژئوپولیتیکی ارزش خود را حفظ میکند. در ایران نیز طلا توانسته در بلندمدت نسبت به دلار عملکرد باثبات‌تر و مطمئن‌تری داشته باشد. در نمودار زیر می‌توانید ارزش هزار دلار سرمایه را طی دهه‌های مختلف بررسی کنید:
همانطور که مشاهده می‌کنید ارزش هزار دلار در سال ۱۳۶۰ معادل ۲۷ هزار تومان بوده و با این سرمایه در همان سال می‌توانستید تقریبا ۸ عدد سکه طلا کامل خریداری کنید. با افزایش ریسک‌های خارجی و داخلی از ابتدای دهه ۱۳۸۰، شاهد اوج‌گیری قیمت طلا نسبت به دلار هستیم و ارزش سرمایهگذاری در طلا بیش از ۷ برابر سرمایه گذاری در دلار است.
ابزارهایی مانند صندوقهای سرمایهگذاری طلا (ETF) شرایطی فراهم کرده‌اند تا افراد با سرمایه اندک، به‌صورت شفاف و نقدشونده در بازار طلا حضور یابند و از نوسانات آن بهره ببرند.
بنابراین، اگرچه دلار همچنان شاخصی کلیدی برای انتظارات تورمی و نوسانات اقتصادی در ایران باقی خواهد ماند، اما سرمایهگذاری در طلا به‌ویژه از طریق صندوقهای بورسی، گزینه‌ای مناسب‌تر و ایمن‌تر برای میان‌مدت و بلندمدت است و میتواند به‌عنوان یک بیمه سرمایه در پرتفوی هر فرد عمل کند.
