آشنایی با سوگیری زیان‌گریزی در بازارهای مالی
اگر قرار باشد بین زیان قطعی یک میلیون تومانی و زیان دو میلیونی با احتمال 80 درصد یکی را انتخاب کنید، کدام گزینه را ترجیح می‌دهید؟ مطالعات نشان داده‌اند خیلی از افراد زیان غیر قطعی را هرچقدر هم که بزرگ باشد، به زیان قطعی ترجیح می‌دهند. از این ویژگی در مالی رفتاری تحت عنوان «سوگیری زیان‌گریزی» یا «loss Aversion Bias» یاد می‌شود. این موضوع می‌تواند در معاملات سهام و به‌طور کلی در سرمایه‌گذاری مشکلاتی ایجاد کند. در این مقاله ضمن معرفی این سوگیری رفتاری، روش‌هایی از قبیل سرمایه‌گذاری در صندوق درآمد ثابت و سبدگردانی در بورس را به عنوان راه‌هایی برای کاهش تاثیر این خطا مورد بررسی قرار داده‌ایم.
سوگیری زیان‌گریزی
عموما ترس و ناراحتی افراد از زیان، بیش از شادی ناشی از کسب سود و موفقیت است. یعنی ناراحتی شما از تحمل یک زیان 10 میلیون تومانی بیش از شادی شما از کسب سودی دقیقا به همان میزان است! گفته می‌شود علت این امر ریشه در دورانی دارد که اجداد غارنشینمان باید از خطراتی مانند حیوانات وحشی در امان می‌مانند. در آن دوران انسان‌ها یاد گرفتند نسبت به خطرات و آسیب‌های مختلف واکنش‌های شدیدتری نشان دهند. به‌هرحال، در نهایت تفاوت چندانی ندارد که ریشه زیان‌گریزی کجاست، مهم این است که بتوانیم با این سوگیری به طور دقیق آشنا شده و تاثیرات آن را در زندگی روزمره و البته در دنیای سرمایه‌گذاری به حداقل برسانیم.
زیان‌گریزی منجر به چه آسیب‌هایی می‌شود؟
اگر از خدمات مدیریت دارایی از قبیل سبدگردانی در بورس یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری استفاده نمی‌کنید و شیوه سرمایه‌گذاری مستقیم را در بورس پیش گرفته‌اید، ممکن است در مواقعی که سرمایه‌گذاری‌تان زیان‌ده است، احساس کنید فروش سهم و خروج از آن برای شما ساده نیست. در واقع دیدگاه نادرستی وجود دارد که متاسفانه بین بسیاری از سرمایه‌گذاران رایج است. عده‌ای به اشتباه تصور می‌کنند تا زمانی که سهام زیان‌ده خود را نفروشند زیان محقق نشده است و همواره با امیدواری بی‌پایه، در انتظار بهبود شرایط و افزایش قیمت سهام می‌نشینند و در این فاصله نیز صرفا متحمل زیان بیشتر می‌شوند.
چگونه می‌توان با این سوگیری مقابله کرد؟ در ادامه با نکات و روش‌هایی آشنا می‌شوید که در نظر گرفتن آن‌ها کمک می‌کند در مواجهه با زیان‌گریزی عملکرد بهتری داشته باشید.
سرمایه‌گذاری غیر مستقیم، راهکاری برای جلوگیری از خطاهای سرمایه‌گذاری
زمانی که فردی به صورت مستقیم اقدام به خرید و فروش سهام می‌کند یا خود تصمیم می‌گیرد، منابع مالی خود را با چه نسبت‌هایی میان دارایی‌های مختلف تقسیم کند، احتمال اینکه درگیر خطاهای سرمایه‌گذاری شود تا حد قابل توجهی افزایش می‌یابد. روش‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم مانند سبدگردانی در بورس یا استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌تواند تا حد زیادی از تاثیر خطاهای سرمایه‌گذاری بکاهد. در این دسته از خدمات، شما مدیریت دارایی خود را به عهده افراد حرفه‌ای بازار سرمایه می‌سپارید و می‌توانید از تخصیص بهینه منابع مالی خود میان دارایی‌های مختلف مطمئن باشید. در ادامه تفاوت سبدگردانی در بورس و صندوق‌های سرمایه‌گذاری را توضیح می‌دهیم.
سبدگردانی در بورس
در خدمات سبدگردانی متقاضی پس از مشخص کردن اهداف خود از سرمایه‌گذاری و میزان ریسکی که قادر به تحمل آن است، نسبت به عقد قرارداد سبدگردانی با شرکتی معتبر که از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار مجوز دارد، اقدام می‌کند. سپس شرکت مورد نظر در مدت قرارداد که عموما یک سال است، مدیریت منابع مالی که فرد در اختیار شرکت گذاشته را به عهده گرفته و آن را بسته به اهداف و میزان ریسک‌پذیری متقاضی صرف سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مختلف می‌کند. لازم به ذکر است با توجه به اینکه خدمات سبدگردانی بسیار هزینه‌بر هستند، هر شرکت سبدگردان برای ارائه این خدمات حداقل سرمایه‌ای را مشخص می‌کند؛ به‌عنوان مثال حداقل سرمایه لازم برای استفاده از خدمات سبدگردانی فارابی یک میلیارد تومان است. زمانی که شما از این خدمات استفاده کنید، تاثیر سوگیری زیان‌گریزی و سایر خطاهای سرمایه‌گذاری دیگر به حداقل رسیده یا حتی از بین می‌روند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری
با توجه به اینکه برای ارائه خدمات سبدگردانی در بورس حداقل سرمایه‌ای مشخص مورد نیاز است، طبیعتا برای تمام علاقه‌مندان سرمایه‌گذاری در بورس گزینه مناسبی به شمار نمی‌رود. صندوق‌های سرمایه‌گذاری از قبیل صندوق درآمد ثابت و صندوق سهامی گزینه‌هایی هستند که افراد می‌توانند با هر میزان سرمایه‌ای سراغ آن‌ها بروند. نحوه عملکرد و بازدهی هر صندوق سرمایه‌گذاری را می‌توانید از طریق سایت صندوق مورد نظر و البته سامانه فیپیران مشاهده کرده مورد بررسی قرار دهید. مهم‌ترین نکته‌ای که در این خصوص باید در نظر بگیرید، ارتباط مستقیم میان ریسک و بازدهی است. درواقع هرچه ریسک سرمایه‌گذاری بیشتر باشد، انتظار می‌رود آن سرمایه‌گذاری بازدهی بالاتری نیز به دنبال داشته باشد؛ بنابراین فراموش نکنید قبل از اقدام به سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها حتما میزان ریسک‌پذیری خود را مشخص کنید.
در میان انواع مختلف صندوق‌های سرمایه‌گذاری صندوق درآمد ثابت برای افراد محتاط که عموما افق زمانی سرمایه‌گذاری آن‌ها کوتاه مدت است مناسب هستند. در مقابل صندوق‌های سهامی نیز برای سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر گزینه مناسبی به شمار می‌روند. در نظر داشته باشید برای بررسی دقیق‌تر تفاوت‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری و خدمات سبدگردانی می‌توانید مقاله «تفاوت سبدگردانی و صندوق سرمایه گذاری» را ببینید.
چند نکته دیگر برای مقابله با سوگیری زیان‌گریزی
اگر علاقه‌ای به روش‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بورس ندارید و ترجیح می‌دهید خودتان مدیریت دارایی خود را عهده‌دار شوید، نکاتی وجود دارد که می‌تواند تاثیرات زیان‌گریزی را بر سرمایه‌گذاری شما به حداقل برساند:
1- زیانی که در سامانه معاملات می‌بینید، واقعا اتفاق افتاده است!
باوری که به اشتباه میان برخی از سرمایه‌گذاران جا افتاده، این است که تا زمانی که سهام خود را نفروشند، سود یا زیان محقق نشده است. این باور نادرست است. فراموش نکنید یکی از مهم‌ترین نکات در سرمایه‌گذاری پایبندی به حد ضرر است. اگر حد ضرر خود را رد کردید، نسبت به فروش و خروج از سهام مورد نظر اقدام کنید.
2- بیش از اندازه وضعیت بازار را چک نکنید
برای موفقیت در سرمایه‌گذاری نیازی نیست هر لحظه در حال بررسی وضعیت بازار باشید. اگرچه سرمایه‌گذاری امری پویاست؛ اما قرار نیست با بررسی لحظه‌ای وضعیت قیمت سهم‌های مختلف خود را بیشتر از حالت عادی در معرض خطاهای سرمایه‌گذاری قرار دهید. فراموش نکنید افراد هر چقدر بیشتر نگران باشند، بیشتر احتمال دارد مرتکب رفتارهای غیرمنطقی شوند.
3- به وجود سوگیری‌ها آگاه باشید
این موضوع اگرچه بسیار ساده به نظر می‌رسد، اما می‌تواند تا حد زیادی از رفتارهای غیرمنطقی سرمایه‌گذاران جلوگیری کند؛ بنابراین یکی از بهترین شیوه‌های جلوگیری از تاثیر سوگیری زیان‌گریزی در بازارهای مالی و سایر سوگیری‌های شناختی مطالعه درباره این خطاها و آگاهی به وجود آن‌ها است.
سخن پایانی
همان‌طور که در این مقاله دیدید، سوگیری زیان‌گریزی می‌تواند سبب شود افراد در بازار سرمایه متحمل زیان شوند. در این مقاله سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بورس را به‌عنوان یکی از بهترین شیوه‌های جلوگیری از این سوگیری و سایر خطاهای رفتاری سرمایه‌گذاران معرفی کردیم و سپس نکاتی را مطرح کردیم که می‌تواند به علاقه‌مندان سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس کمک کند تا از این سوگیری دور بمانند. در پایان در نظر داشته باشید، تعیین حد سود و ضرر، حفظ تنوع در سرمایه‌گذاری و البته معامله با دید بلندمدت نیز تاثیر قابل توجهی روی موفقیت سرمایه‌گذاران در این بازار دارد. برای آشنایی بیشتر با این نکات مقاله «چند اصل مهم برای معاملات موفق» را بخوانید.
