آشنایی با فیبوناچی در تحلیل تکنیکال

فیبوناچی نامی آشنا در دنیای ریاضیات و اروپای قرون وسطاست. لئوناردو فیبوناچی(Leonardo Bigollo Pisano) ریاضی‌دانی ایتالیایی بود که به واسطه ابداعات و مطالعاتش در حوزه سِری‌ها و الگوریتم شهرت دارد. نام او به موجب ارائه دنباله فیبوناچی(Fibonacci sequence) در دنیای دانش شناخته شده است. از این دنباله علاوه بر حوزه ریاضیات در طراحی‌ها، اندازه‌گیری و ترکیب‌های هنر و معماری هم استفاده می‌شود.

گستره این دنباله به بازارهای مالی نیز کشیده شده است به‌طوری‌که در زمینه تحلیل تکنیکال(Technical analysis)، اعداد فیبوناچی(Fibonacci sequence) و نسبت‌های مشتق شده از آن، به عنوان سطوح نشان‌دهنده حمایت(Support) و مقاومت(Resistance) کاربرد داشته، به تحلیل و پیش‌بینی حرکات آینده قیمتی کمک می‌کنند.

فیبوناچی(Fibonacci) چیست؟

دنباله فیبوناچی سری اعدادی است که هر عدد، حاصل جمع دو عدد قبلی است. برای مثال به نمونه زیر توجه کنید:

0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144, 233, 377, 610, …

شیوه ایجاد این اعداد از نظر ریاضیاتی نیز به شکل زیر توصیف می‌شود:

Xn = Xn-1 + Xn-2

همانطور که در مثالِ گفته شده قابل مشاهده است، این اعداد از صفر شروع شده و  از سمت چپ، جمع هر دو عدد متوالی، عدد بعدی را ساخته است. اگر نسبت هر یک از این اعداد، به عدد بعدی، اندازه گرفته شود، نتایج اعدادی هستند که به اعتقاد برخی از تحلیلگران می‌تواند چراغی برای روشن کردن مسیر پیش‌رو در بازارهای مالی ارائه کند. این نسبت محاسبه شده و در جدول زیر قابل مشاهده است:

کاربرد فیبوناچی در تحلیل تکنیکال چیست؟

در علم تحلیل تکنیکال، تحلیلگر همواره به دنبال یافتن الگوها، اندازه‌گیری نسبت‌های تغییر قیمت، مشخص کردن فضاهای احتمالی تحرکات و… است. از این‌رو دنباله‌های فیبوناچی و نسبت‌های مشتق‌شده از آن نیز می‌تواند به عنوان ابزاری در جهت یافتن سطوح مهم قیمتی که از آن‌ها با عنوان سطوح حمایت و مقاومت یاد می‌شود، مورد استفاده قرار گیرند.

این ابزار در تمام بازارهای مالی که امکان انجام تحلیل تکنیکال وجود دارد، قابل استفاده است. در ادامه به برخی از کاربردهای فیبوناچی اشاره می‌شود:

تشخیص سطوح حمایت و مقاومت:

از جمله نسبت‌های پرکاربرد فیبوناچی اعداد 23.6٪، 38.2٪، 50٪ و 61.8٪ هستند که از آن‌ها برای یافتن سطوح مهم در یک چارت قیمتی استفاده می‌شود. توقع می‌رود با رسیدن قیمت یک دارایی در بازارهای مالی به این محدوده‌ها، واکنش قابل توجهی رویت شود.

تعیین محدوده‌های ورود یا خروج:

همانطور که از نسبت‌های فیبوناچی می‌توان برای شناسایی سطوح حمایت یا مقاومتی استفاده کرد همچنین می‌توان با ترکیب این محدوده‌ها با سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال، نقاط معتبری را برای ورود یا خروج به یک دارایی شناسایی کرد.

شناسایی محدوده اصلاح قیمتی:

سطوحی که در یک نمودار قیمتی به عنوان محدوده مقاومتی شناخته می‌شود، می‌تواند سطحی باشد که از آنجا اصلاح قیمتی دارایی رخ می‌دهد؛ به همین دلیل فیبوناچی برای شناسایی این محدوده‌ها می‌تواند کاربردی باشد.

برای کسب اطلاع بیشتر در رابطه با انواع سطوح حمایت و مقاومت می‌توانید مقاله سطح حمایت و مقاومت در بورس را مطالعه کنید.

چطور از فیبوناچی در تحلیل تکنیکال استفاده کنیم؟

برای استفاده از نسبت‌های فیبوناچی در تحلیل تکنیکال نیازی به محاسبه یا تلاش قابل توجهی نیست. در تمام سامانه‌هایی که در بازارهای مالی فعالند و بر اساس سایت تریدینگ ویو(www.tradingview.com) خدمات ارائه می‌دهند، فقط کافی است وارد بخش چارت دارایی شده و از نوار عمودی سمت چپ چارت گزینه مربوط به Gann and Fibonacci Tools را انتخاب نمایید در این منو کشویی می‌توان انواع ابزارهای فیبوناچی را یافت.

حتما به این نکته توجه داشته باشید که از آن‌جایی که پایه و اساس فیبوناچی‌ها بر مبنای درصد است، بنابراین بهتر است برای نتیجه بهینه، هم نمودار قیمت و هم ابزار فیبوناچی روی حالت لگاریتمی قرار گیرد. برای تغییر نمودار قیمت از حالت حسابی به لگاریتمی می‌توانید از منوی پایین صفحه گزینه log را به حالت فعال تغییر دهید. 

برای لگاریتمی کردن ابزارهای فیبوناچی هم کافیست وارد بخش تنظیمات و نحوه نمایش شده و از پایین صفحه گزینه «Fib Levels Based On Log Scale» را به حالت فعال تغییر دهید.

برای استفاده از این ابزار در بورس اوراق بهادار تهران نیز می‌توانید به سامانه فارابیکسو(هلیوم) کارگزاری فارابی مراجعه نموده و با ورود به بخش تکنیکال از ابزارهای فیبوناچی بهره‌مند شوید. در ادامه به توضیح در مورد سه نوع پرکاربرد از این ابزار می‌پردازیم.

فیبوناچی اصلاحی(Fibonacci Retracement)

این ابزار پر‌کاربردترین فیبوناچی در بازارهای مالی است که تحت عنوان فیبوناچی اصلاحی (Retracement) شناخته می‌شود. مهمترین نسبت‌های فیبوناچی اصلاحی شامل اعداد و درصدی به صورت زیر است:

0.236(%23.6), 0.382(%38.2), 0.5(%50), 0.618(%61.8), 0.786(%78.6)

در بین اعداد گفته شده از 61.8% به عنوان عدد کلیدی و مهم یاد می‌شود.

نحوه رسم فیبوناچی اصلاحی

• انتخاب نقطه شروع و پایان: برای ترسیم این فیبو دو نقطه بر روی نمودار قیمتی باید انتخاب شود، ابتدا یک روند صعودی یا نزولی را در چارت قیمتی شناسایی کرده و سپس ابزار Fibonacci Retracement را انتخاب کنید.
• رسم نمودار: اگر یک روند صعودی انتخاب شد، باید یک نقطه از کف انتخاب کرده و به سقف روند متصل کنید و همچنین اگر روند نزولی انتخاب شده باشد، یک نقطه از سقف روند را انتخاب کرده و به کف روند متصل کنید.

همانطور که در تصویر زیر مشخص است، یک روند صعودی انتخاب شده و با استفاده از ابزار فیبوناچی اصلاحی، کف به سقف متصل شده است که با انجام این کار، سطوح مهم این ابزار بر روی چارت قیمتی دارایی رسم می‌شود.

• تحلیل سطوح: طبق تصویر بالا، در پلتفرم فارابیکسو(هلیوم)، در بخش چارت تکنیکال، نماد فولاد انتخاب و سطوح فیبوناچی اصلاحی رسم شده است. طبق خطوط ترسیم شده، مشخص است که سطح 0.382 به عنوان یک حمایت معتبر مهم عمل کرده است.

همین روش رسم را می‌توان برای یک روند نزولی نیز انجام داد و سطوح حمایت یا مقاومتی را شناسایی کرد که در تصویر زیر مشخص شده است و همانطور که قابل مشاهده است با انتخاب ابتدا و انتهای روند نزولی، فیبو اصلاحی رسم شده است. در این روند بعد از یک حرکت غالب نزولی، اصلاحی رخ داده که در آن محدوده‌ سطح 0.50 به عنوان حمایت قیمتی عمل کرده است.

فیبوناچی گسترشی(Fibonacci Extension)

فیبوناچی اکستنشن یا گسترشی نیز مانند سایر ابزار این گروه از اعداد و نسبت‌های فیبوناچی استفاده می‌کند و تفاوت آن با فیبو اصلاحی در این است که از فیبوناچی گسترشی(Fibonacci Extension) برای تخمین سطوح‌های حمایت یا مقاومتی آتی یا اهداف احتمالی قیمتی یک دارایی استفاده می‌شود و پیش‌بینی از روند تغییرات آن دارایی ارائه می‌دهد.

سطوحی که از طریق این خطوط بدست می‌آید، قطعیتی در رخ دادن به عنوان اهداف قیمتی ندارند و فقط احتمال وجود مهمترین سطوح قیمتی را مطرح می‌کنند.

 اعدادی که در ترسیم فیبوناچی اکستنشن یا گسترشی استفاده می‌شود، محدوده‌ی بالاتر از 100% را نیز در بر می‌گیرد مانند: 100٪، 161.8٪، 261.8٪ و … . 

نحوه رسم فیبوناچی اکستنشن یا گسترشی 

• انتخاب نقاط شروع و پایان: ابتدا باید ابزار Fibonacci Extension در پلتفرم انتخاب شود، سپس در این فیبوناچی باید سه نقطه برای ترسیم سطوح بر روی چارت مشخص گردد.
• رسم نمودار: در ترسیم این فیبوناچی نیز می‌توان یک روند صعودی یا نزولی انتخاب شود. به صورت کلی همواره نقطه اولِ انتخابی در آغاز روند قرار دارد، نقطه دوم در پایان همان روند و نقطه سوم به عنوان نقطه بازگشتی روند بعدی(می‌تواند پولبک باشد) در نظر گرفته می‌شود.

برای آشنایی بیشتر با انواع پولبک بهتر است مقاله پولبک چیست؟ را مطالعه کنید.

به بیان دیگر می‌توان نقطه اول و دوم را به عنوان شروع و پایان یک موج و نقطه سوم را به عنوان محدوده اصلاحی در نظر گرفت.

نمونه‌ای از ترسیم فیبو اکستنشن برای یک روند انتخابی صعودی در تصویر زیر مشخص است.

• تحلیل سطوح: طبق تصویر بالا، ابتدا و انتهای موج اول صعودی به عنوان نقطه اول و دوم در نظر گرفته شده و محدوده دره آخر به عنوان نقطه سوم. همانطور که قابل مشاهده است، روند نمودار تا سطح 100 درصد موج قبلی ادامه‌دار بوده است.

همین روش رسم را می‌توان برای یک روند نزولی نیز انجام داد که در تصویر زیر مشخص شده است. همان‌طور که قابل مشاهده است برای انتخاب نقاط اول و دوم، ابتدا و انتهای موج اول نزولی انتخاب شده است و برای نقطه‌ی سوم نیز، بخشی در محدوده‌ اصلاحی موقت یا پولبک به آخرین مقاومت، انتخاب شده است. طبق تصویر، انتظار داریم در ادامه روند نزولی، سطح 1.618 به عنوان هدف بعدی قیمتی باشد.

جمع بندی

در این مقاله تلاش شد ابتدا توضیح مختصری در رابطه با اعداد فیبوناچی داده شود، سپس کاربردهای فیبوناچی در تحلیل تکنیکال بیان شود و در ادامه ضمن معرفی دو ابزار فیبوناچی اصلاحی(Fibonacci Retracement) و فیبوناچی گسترشی(Fibonacci Extension) توضیحات مربوطه و نحوه استفاده از آن‌ها بر اساس نمودار قیمتی یک دارایی، توضیح داده شود.