تاریخچه بورس اوراق بهادار در ایران
ایده اولیه ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران به سال 1315 بر‌می‌گردد که به درخواست دولت ایران، شخصی بلژیکی به نام «وان لوترفلد» درباره تشکیل بورس اوراق بهادار در ایران بررسی‌هایی انجام داد و طرح قانونی تأسیس و اساسنامه آن را نیز تهیه کرد. اما به علت وقوع جنگ جهانی دوم تمام کارهای انجام شده متوقف شد.
به دنبال تحولات اقتصادی و اجتماعی دهه 1340 و با توجه به ارتباط گسترده سیاسی و اقتصادی ایران در آن دوره با نظام اقتصاد و سرمایه‌داری غربی، کم و بیش نحوه تأسیس و اداره بورس، تشکیلات و سازمان آن و کیفیت تصدی دولت مشخص شد. در اردیبهشت ماه سال 1345 لایحه قانون بورس اوراق بهادار توسط مجلس شورای ملی به تصویب رسید و بورس اوراق بهادار تهران به عنوان یکی از ابزارهای استراتژیک اتکا به نظام بازار آزاد و تشویق فعالیت بخش خصوصی در ایران تأسیس شد. قانون تأسیس بورس اوراق بهادار از سمت وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ و مقرر شد نسبت به اجرای مفاد قانون فوق اقدام کند، اما در عمل به دلیل آماده نبودن زیرساخت‌های لازم مانند بخش صنعتی و بازرگانی، اجرای این قانون تا بهمن ماه سال 1346 به تعویق افتاد.
پذیرش اولین شرکت
سرانجام، بورس اوراق بهادار تهران از 15 بهمن ماه سال 1346، با پذیرش سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران به عنوان بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی آن زمان و سپس سهام شرکت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه و اوراق قرضه عباس آباد فعالیت خود را به طور رسمی آغاز کرد. طی 11 سال فعالیت آغازین بورس، تا سال 1357 در مجموع سهام 105 شرکت در بورس اوراق بهادار پذیرفته شد.
بورس در دوران انقلاب اسلامی
از نیمه دوم سال 1357 و در جریان انقلاب اسلامی، بورس اوراق بهادار تهران با کاهش معاملات روبرو شد و عملاً تا سال 1361 کاملاً متوقف شد. در سال 1357 تعداد 105 شرکت در بورس اوراق بهادار پذیرفته شده بودند که تا پایان سال 1367 به عدد 56 شرکت کاهش یافت. علت این مسئله تملک تعداد بالایی از بنگاه‌های اقتصادی (شامل بانک، بیمه و برخی صنایع کشور) توسط دولت بود.
از سال 1362 تا سال 1367 تقاضای اندکی برای سهام وجود داشت اما به دلیل پایین بودن قیمت‌های پیشنهادی خریداران، عرضه‌کنندگان چندان زیاد نبودند. درنهایت پذیرش قطعنامه 598 سازمان ملل متحد در تابستان سال 1367 و تصویب قانون پنج ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران موجبات رونق بورس اوراق بهادار تهران را فراهم آورد.
بورس اوراق بهادار تهران بین دهه 60 تا 80 روندی پرفراز و نشیب را تجربه کرد و در نهایت در آذر ماه سال 1384 قانون جدید بازار اوراق بهادار مصوب مجلس شورای اسلامی شد. در این قانون که اصلی‌ترین قانون حاکم بر اوراق بهادار و بورس‌های ایران است، سازمان کارگزاران بورس و اوراق بهادار منحل و وظایف و اختیارات قانونی آن به سازمان بورس و اوراق بهادار انتقال یافت و البته بعضی از وظایف آن نیز به بورس‌‌ها منتقل شد.
از سال ۱۳۸۹ سامانه معاملات برخط(آنلاین) با هدف توسعه بازار سرمایه، سهولت و عدالت در معاملات راه‌اندازی و تا به امروز موجب رشد تعداد فعالان بازار و همچنین افزایش فعالیت مستقیم در این بازار شده است.
بورس اوراق بهادار
وظیفه اصلی بورس آماده سازی بستر و زیرساخت لازم برای ارتباط بین سرمایه‌داران و متقاضیان استفاده از این سرمایه است. در این راستا با جذب و سامان‌دهی سرمایه‌های مازاد و سرگردان جامعه و فروش سهام شرکت‌ها، ضمن به حرکت درآوردن چرخ‌های اقتصاد از طریق تأمین مالی پروژه‌ها و افزایش درآمدهای مالیاتی؛ منافع اقتصادی چشم‌گیری را به ارمغان می‌آورد و البته در کنار آن تاثیرات تورمی وجود نقدینگی در سطح جامعه را نیز کاهش خواهد داد.
مهمترین مزیت بورس اوراق بهادار حمایت قانونی از صاحبان منابع پس اندازی و متقاضیان سرمایه است. بنابراین بورس اوراق بهادار از یک جهت مرکز جمع آوری پس اندازها به منظور تأمین مالی پروژه‌های سرمایه گذاری و از جهتی دیگر، مرجع رسمی و مطمئن برای دارندگان پس اندازهای راکد است. این اشخاص می‌توانند از طریق بورس منابع مالی مازاد خود را برای سرمایه گذاری در اختیار شرکت‌ها قرار داده یا با خرید اوراق مشارکت دولتی و شرکت‌های معتبر، از سود قابل قبولی برخوردار شوند.
با توجه به فضای رقابتی حاکم بر بازار بورس اوراق بهادار، در بلندمدت شرکت‌های سود ده می‌توانند از طریق فروش سهام، نقدینگی لازم برای تأمین مالی پروژه های خود را بدست آورند و شرکت‌های زیان‌ده نیز به طور خودکار از گردونه رقابت خارج شده و نهایتاً شاهد رونق اقتصادی خواهیم بود.
خوشبختانه امروزه با گسترش ابزارهاي مالی با محوریت ریسک پذیری متنوع، افزایش فعاليت‌های آموزشی و اطلاع‌رساني‌های تبلیغاتی موجبات توجه بیش از پیش عامه مردم به بورس فراهم شده و تعداد سهامداران در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته است.
