وجه تضمین چیست؟

تصور کنید شما یکی از طرفین معامله در یک قرارداد آتی هستید؛ اما، در زمان سررسید قرارداد، طرف معامله به‌دلیل متحمل شدن ضرر، از انجام معامله خودداری می‌کند. تکلیف شما چیست؟! برای حل این مشکل، بورس کالا مبلغی را به‌عنوان وجه تضمین قرارداد، به جهت کاهش بخشی از خطرات اعتباری مشخص می‌کند.

وجه تضمین چیست و چه کاربردی دارد؟

در معاملات آتی برای تضمین تعهد طرفین نسبت به خرید و فروش کالای مشخص شده در زمان و قیمت معین، مبلغی به‌عنوان وجه تضمین قرارداد برای اطمینان از حسن انجام معامله، مشخص می‌شود. در واقع طرفین قرارداد مسئول هستند وجه مورد نظر را به حساب در اختیار بورس واریز کرده و سپس اقدام به معامله کنند. به عبارت دیگر، وجه تضمین به عنوان ضامن قراردادهای آتی بورس کالا شناخته می‌شود. 

انواع وجه تضمین

حال که با کاربرد وجه تضمین آشنا شدید، بهتر است با انواع آن نیز آشنا شوید.

وجه تضمین اولیه (Initial Margin) 

وجه تضمین اولیه، مبلغی است که در راستای انجام تعهد طرفین برای یک قرارداد آتی و در زمان انعقاد آن، مشخص می‌شود. این مبلغ، بیست درصد ارزش قرارداد با قیمت پایه اولین روز معاملاتی بوده و در زمان اتخاذ موقعیت فروش از فروشنده دریافت و بلوکه می‌شود؛ همچنین، میزان وجه تضمین اولیه در قرارداد آتی ذکر شده و با تغییر ارزش کالا، ثابت باقی خواهد ماند.

حداقل وجه تضمین (Maintenance margin)

میزان سود و زیان در بازار آتی، به‌صورت روزانه محاسبه می‌شود. این مبلغ از حساب در اختیار فردی که ضرر کرده کم شده و به حساب طرف مقابل اضافه خواهد شد؛ پس، لازم است تا همیشه در حساب سرمایه‌گذار مبلغی به عنوان حداقل وجه تضمین وجود داشته باشد.

فرض کنید بالا و پایین شدن قیمت‌ها در بازار بسیار زیاد است و شما توان مقابله با نوسانات بورس را نداشته باشید. در این شرایط ممکن است وجه تضمین در مقابل ضرر و زیان وارد شده، رقم قابل توجهی محسوب نشود. برای حل این مشکل، بورس کالا از تسویه روزانه حساب‌ها استفاده می‌کند. 

براساس تسویه روزانه، اگر یکی از طرفین با توجه به قیمت تسویه آن روز زیان کند، قیمت زیان از وجه تضمین کسر و به حساب کسی که سود کرده واریز خواهد شد. 

اما اگر وجه تضمین صفر شود تکلیف چه خواهد بود؟

اینجاست که اهمیت حداقل وجه تضمین نمایان شده و مشکل صفر شدن وجه تضمین را برطرف می‌کند. 

حداقل وجه تضمین (Minimum or Maintenance Margin) برابر با هفتاد درصد مبلغ وجه تضمین اولیه است و در صورت کمتر بودن مبلغ حساب نسبت به حداقل وجه تضمین، وضعیت مارجین کال (Margin Call) رخ خواهد داد. 

وجه تضمین لازم

برای سفارشات فروشی که ثبت و معامله آن‌ها انجام شده است و به‌عنوان موقعیت باز فروش به‌شمار می‌روند، بورس مبلغ وجه تضمین را در انتهای جلسه معاملاتی به‌عنوان وجه تضمین لازم اعلام می‌کند. در واقع بورس به‌صورت روزانه مقدار وجه تضمین لازم را محاسبه و اعلام می‌کند. با توجه به مبلغی که هر روز تعیین می‌شود، لازم است فروشنده حداقل 70 درصد از مبلغ اعلام شده را در حساب عملیاتی خود داشته باشد. چنانچه موجودی کمتر از این میزان باشد، اخطاریه افزایش موجودی یا بستن موقعیت برای فرد ارسال می‌شود.

قراردادهای آتی (futures exchange) و وضعیت مارجین کال

همانطور که اشاره شد، به علت ماهیت قراردادهای آتی، لازم است تا مبلغی به‌عنوان وثیقه (وجه تضمین اولیه) برای تضمین حسن انجام معامله، مشخص شود. اگر با این نوع از قراردادها آشنایی چندانی ندارید، مطالعه مقاله معاملات آتی چیست؟ اطلاعات کاملی را در اختیار شما قرار خواهد داد. مبلغی که در این قرارداد مشخص می‌شود، به محض انجام معامله و باز شدن موقعیت تعهدی، در حساب مشتری بلوکه خواهد شد. از طرفی، 70 درصد مبلغ وجه تضمین اولیه نیز به‌عنوان حداقل وجه تضمین تعیین می‌شود. چنانچه موجودی حساب مشتری در هنگام ضرر، کمتر از این مبلغ باشد، اخطاریه‌ای را تحت عنوان مارجین کال دریافت خواهد کرد.

در این شرایط، سرمایه‌گذار 2 انتخاب خواهد داشت : 

• بستن موقعیت معاملاتی خود با در نظر گرفتن ضرر
• واریز اختلاف وجه مورد نیاز (واریزی سپرده جبرانی)

در صورتی که سپرده جبرانی واریز نشود، بورس کالا موقعیت معاملاتی فرد را بسته، زیان وارده کسر شده و مابقی وجوه به حساب سرمایه‌گذار واریز خواهد شد. 

در مورد نوع دیگری از قراردادهای آتی، بورس کالا قرارداد آتی صندوق طلا را به‌عنوان نوعی از صندوق‌ های سرمایه‌ گذاری معرفی کرده و در بورس قابل معامله است. جهت دریافت اطلاعات بیشتر راجع به این صندوق، به مقاله آشنایی با صندوق طلا مراجعه کنید. در ضمن فراموش نکنید برای انجام معامله این صندوق‌ها، داشتن کد بورسی الزامی است.

چگونه از وضعیت مارجین کال با خبر شویم؟ 

وظیفه باخبر کردن شما از وضعیت مارجین کال بر عهده کارگزاری است. بلافاصله پس از رسیدن حساب کاربری شما به این شرایط، کارگزاری از طریق راه‌های مختلفی مثل ارسال پیامک، ارسال پیام در حساب کاربری، ارسال ایمیل و … شما را باخبر خواهد کرد.

سخن پایانی

وجه تضمین، یکی از مواردی است که در رابطه با قرارداد‌های آتی و اختیار معامله مشخص می‌شود. در همین راستا بورس کالا طرفین معامله را ملزم می‌کند که درصدی از ارزش معامله را به عنوان وجه تضمین قرارداد پرداخت کند. ضمن اینکه لازم است هر یک از طرفین قرارداد، موجودی حساب خود را تا یک رقم حداقل نگه دارد. تعیین وجه تضمین در اینگونه از قراردادها سبب کاهش ریسک نکول طرفین قرارداد می‌شود. با توجه به مفاهیم کاربردی در این زمینه، آشنایی با بورس کالا نیز اهمیت بالایی در درک موضوع دارد.