اوراق مرابحه چیست؟

اوراق مرابحه به‌عنوان یکی از روش‌های تامین مالی کم ریسک در بازار سرمایه شناخته می‌شود. این اوراق سرمایه‌گذاران را به بنگاه یا نهادی که به نقدینگی نیاز دارد متصل می‌کند و از این طریق هر دو طرف معامله به هدف خود که به‌ترتیب کسب سود و تامین مالی است، دست می‌یابند. حوزه فعالیت بورس ایران به خرید و فروش سهام شرکت‌ها محدود نمی‌شود و انواع مختلفی از اوراق بهادار در این بازار مورد معامله قرار می‌گیرد، از جمله آن‌ها می توان به اوراق مرابحه اشاره کرد. در ادامه این مقاله اوراق مرابحه را به‌عنوان یکی از ابزارهای سرمایه گذاری در بورس و کسب سود بدون ریسک از این بازار مورد بررسی قرار داده‌ایم.

اوراق صکوک چیست؟

برای درک مفهوم اوراق مرابحه نخست باید مفهوم صکوک را  درک کنیم، چرا که اوراق مرابحه با نام اوراق صکوک مرابحه شناخته می‌شوند. اوراق بدهی در بازار سرمایه ایران، با نام صکوک شناخته می‌شوند؛ کلمه «صکوک» از واژه عربی «صک» به معنای سفته، چک و نوشته بدهکار است و این کلمه به طور عادی و در اصطلاحات بانکداری اسلامی به عنوان اوراق قرضه اسلامی شناخته می‌شود. اوراق صکوک انواع مختلفی دارد که یکی از آن‌ها اوراق صکوک مرابحه نام دارد. 

اوراق صکوک مرابحه چیست؟

افرادی که اوراق صکوک مرابحه را خریداری می‌کنند، مالک درصدی از دارایی می‌شوند که طبق قرارداد مرابحه آن را خریداری کرده‌اند. به‌عبارت دیگر می‌توان گفت صاحب این اوراق، مالک آن دین یا دارایی است و تا زمانی که تاریخ سررسید این اوراق به اتمام برسد، خریداران آن در دارایی تقسیم شده سهیم هستند. همچنین این اوراق، سود و بازدهی ثابت را میان مالکین آن دارایی تقسیم می‌کنند. این نوع اوراق را که نشانگر مالکیت فرد بر دارایی خاص است را می‌توان در بازار ثانویه‌ای مانند بورس خرید و فروش کرد.

در اوراق مرابحه باید نکاتی رعایت شود تا آن اوراق از اعتبار کافی برخوردار باشند. اولین نکته بحث مشخص شدن قیمت دارایی به صورت قطعی در زمان معامله اوراق است. دومین نکته این است که هر دو طرف باید از نرخ سود اوراق با خبر باشند. این موضوع آن‌چنان از اهمیت برخوردار است که طبق قوانین اسلامی اگر در تعیین قیمت و نرخ سود مشکلی وجود داشته باشد خریدار اوراق می‌تواند آن را فسخ کند.

انواع صکوک مرابحه

• اوراق مرابحه تامین مالی

 در بعضی از مواقع دولت‌ها و شرکت‌های مختلف نقدینگی لازم برای فعالیت‌های مورد نیاز خود را ندارد و از طریق فروش این اوراق قصد دارند منابع مالی لازم را برای خود کسب کند. این روش برای پیش‌برد پروژه‌ها و احداث آن‌ها انجام می‌شود.

• اوراق مرابحه رهنی

اوراق مرابحه رهنی زمانی منتشر می‌شود که تسهیلات بانک‌ها و شرکت‌های لیزینگی به اوراق بهادار تبدیل شود. در واقع، انتشار این اوراق در مواقعی انجام می‌پذیرد که بانک‌ها یا شرکت‌های لیزینگی احتیاج شدیدی به نقدینگی دارند. 

• اوراق مرابحه تامین نقدینگی

 این نوع اوراق نیز برای تامین منابع مالی و نقدینگی لازم برای دولت‌ها، سازمان‌ها و یا بنگاه‌های اقتصادی کاربرد دارد. این مدل از اوراق بیشترین کاربرد در بازار سرمایه ایران را دارد. این روش برای تامین مواد اولیه و تکمیل پروژه‌ها انجام می‌شود.

• اوراق مرابحه تامین سرمایه شرکت های تجاری

در این نوع اوراق، بانی (شرکت تجاری) که خود نقش ناشر را ایفا می‌کند، با هدف تامین سرمایه فعالیت تجاری مستمر، اقدام به انتشار این اوراق می‌کند و سرمایه نقدی سرمایه‌گذاران را جذب می‌کند و به عنوان وکیل از طرف آن‌ها، کالاهای مورد نیاز شرکت‌های وابسته به دولت، سازمان‌های دولتی و… را به صورت نقدی خریداری کرده، سپس با اضافه کردن سود معین و بالاتر بردن قیمت تمام شده کالاها، آن‌ها را به صورت اقساط به خریداران می‌فروشد.

کاربرد اوراق مرابحه در بورس ایران

اوراق مرابحه در بورس ایران جهت تامین مالی و نقدینگی شرکت‌های فعال مورد استفاده قرار می‌گیرد. کاربرد این اوراق به این صورت است که هر زمانی شرکتی در پیش‌برد طرح‌ها و امور داخلی خود جهت توسعه به مشکل کمبود نقدینگی بر می‌خورد اقدام به عرضه اوراق صکوک مرابحه می‌کند. از آن‌جایی‌که سرمایه‌گذاری در این اوراق بدون ریسک است، خرید و فروش آن‌ها یکی از روش‌های مورد علاقه افراد محتاط برای سرمایه گذاری در بورس است.

نمونه انتشار اوراق مرابحه در بورس ایران

انتشار اوراق مرابحه توسط شرکت فولاد خوزستان در اسفند ماه سال 1401 یکی از نمونه‌های انتشار اوراق صکوک مرابحه در بورس ایران است. این شرکت اسفند سال گذشته اوراق مرابحه‌ای به ارزش سه هزار میلیارد تومان جهت خرید مواد اولیه از بورس کالا منتشر کرد. این اوراق با سود 18 درصد و با سررسید سه ساله بودند که هر سه ماه سود پرداختی با دارندگان اوراق تسویه می‌شود. این اوراق برای سرمایه‌گذار سود ثابتی را در نظر می‌گیرند که از قبل به اطلاع خریدار می‌رسد.

این روش مشارکت مناسب چگونه افرادی است؟

این روش از سرمایه گذاری در بورس مختص افراد کم ریسک و اصطلاحا محتاط است. این افراد می‌توانند با استفاده از اوراق مرابحه، ضمن دریافت سود بدون ریسک و مشخص، در مسیری مشارکتی به توسعه و پیش‌برد پروژه‌ها و محصولات بنگاه یا نهاد عرضه کننده اوراق کمک کنند.