انواع روش های تامین مالی

بنگاه‌های اقتصادی برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای خود مانند راه‌اندازی خط تولید، تامین مواد اولیه، تولید محصول جدید، سرمایه‌گذاری و… نیاز به نقدینگی خارج از اندوخته خود دارند. تامین مالی از طریق مشارکت خصوصی و عمومی راه حل مناسب جهت توسعه کسب و کار بنگاه‌های اقتصادی مانند شرکت‌ها، کارخانجات و حتی کسب و کارهای کوچک است.

تامین مالی چیست؟

تامین مالی یا Financing به تامین سرمایه مورد نیاز بنگاه‌های اقتصادی و تجاری جهت توسعه کسب و کارشان گفته می‌شود. در حقیقت، شرکت‌های بزرگ، متوسط و کوچک با روش‌های مختلفی اقدام به تامین سرمایه در گردش جهت تکمیل طرح‌های توسعه‌ی خود کرده و این طرح‌ها می‌توانند خرید تجهیزات، سرمایه‌گذاری، خرید ماشین آلات و… باشد. در ادامه با انواع روش‌های تامین مالی بیشتر آشنا خواهید شد. 

صندوق تامین مالی چیست؟

صندوق تامین مالی یا Financing Fund یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری بوده که هدف از تاسیس آن تامین مالی طرح‌های توسعه کسب و کارها است. صندوق‌های تامین مالی به سه نوع صندوق پروژه، صندوق زمین و ساختمان و صندوق جسورانه تقسیم‌بندی می‌شوند.

صندوق پروژه

صندوق پروژه با هدف تامین مالی طرح‌های توسعه‌ای خلاقانه و نوآور تشکیل شده و کسب و کارها با جذب نقدینگی مورد نیاز توسط این صندوق اقدام به راه‌اندازی پروژه‌های در دست اقدام خود می‌کنند. در حقیقت، با تکمیل پروژه سود حاصل از بهره‌برداری پروژه بین سرمایه‌گذاران تقسیم می‌شود. با توجه به اینکه صندوق پروژه ابتدا یک شرکت سهامی خاص است، پس از تکمیل پروژه می‌تواند به صورت یک شرکت سهامی عام در بورس یا بازارهای خارج از بورس، مانند فرابورس فعالیت کند. 

صندوق زمین و ساختمان

هدف از تشکیل صندوق زمین و ساختمان جذب سرمایه جهت تولید و تکمیل پروژه‌های ساختمانی بوده و این پروژه‌ها می‌توانند مسکونی و تجاری باشند. این صندوق‌ها منابع مالی مناسبی را در اختیار سازندگان پروژه‌های ساختمانی قرار داده و در نهایت با تکمیل پروژه‌ها سود حاصل از فروش بین سرمایه‌گذاران تقسیم می‌شود.

صندوق سرمایه گذاری جسورانه

یکی از پرریسک‌ترین و نوآورترین صندوق‌های سرمایه‌گذاری، صندوق جسورانه یا Venture Capital Fund است. در حقیقت، هدف از راه‌اندازی صندوق جسورانه تامین مالی شرکت‌های نوپا و استارت آپ‌ها بوده و سرمایه‌گذاران این صندوق با هدف کسب بازدهی بسیار بالا در صندوق جسورانه سرمایه‌گذاری می‌کنند. زیرا، ریسک سرمایه‌گذاری در صندوق‌های جسورانه بسیار بالا بوده و حتی احتمال بازگشت سرمایه در آن‌ها می‌تواند صفر باشد.  لازم به ذکر است با راه‌اندازی بازار نوآفرین فرابورس راه تامین مالی شرکت‌های کوچک و متوسط در ایران هموارتر شده است. عمده صندوق‌های جسورانه در بخش خصوصی و شرکت‌های خارج از بورس فعال هستند.

مزایای صندوق تامین مالی

از جمله مهم‌ترین مزایای صندوق‌های تامین مالی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مدیریت حرفه‌ای
• نقدشوندگی مناسب
• شفافیت
• عملکرد قانونی تحت نظارت نهادهای رسمی

حالا که با صندوق های تامین مالی و مزایای آن آشنا شدید، بهتر است سایر روش‌های تامین مالی مانند اوراق درآمد ثابت را نیز فراگیرید. در حقیقت، اوراق درآمد ثابت نقش مهمی در تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی ایفا می‌کنند.

روش های سرمایه گذاری مبتنی بر بدهی

یکی از رایج‌ترین روش‌های تامین مالی برای بنگاه‌های اقتصادی بزرگ، انتشار اوراق بدهی است. در حقیقت، اوراق بدهی را می‌توان کم ریسک‌‌ترین ابزار سرمایه‌گذاری در نظر گرفت. زیرا، این اوراق معمولا توسط شرکت‌های بزرگ منتشر شده و از درجه اعتباری بالایی برخوردار هستند. یکی از مشهورترین اوراق بدهی در ایران اوراق اخزا یا اسناد خزانه اسلامی بوده که به عنوان یک ابزار سرمایه گذاری بدون ریسک تلقی شده و دولت جهت تامین مالی این اوراق را منتشر می‌کند. در کنار اخزا، اوراق زیر از جمله مهم‌ترین اوراق تامین مالی مبتنی بر بدهی هستند: 

اوراق اجاره

اوراق اجاره از جمله اوراق بهادار انتفاعی با سود مشخص بوده که شرکت‌ها برای خرید دارایی‌های ثابتی مانند هواپیما، ماشین آلات، تجهیزات و… اوراق اجاره منتشر می‌کنند. در حقیقت، سرمایه‌گذارانی که در تامین مالی از طریق اوراق اجاره مشارکت می‌کنند مالک دارایی خریداری‌شده توسط شرکت بوده و شرکت زمانی که سود و اصل سرمایه‌ی سرمایه‌گذاران را پرداخت می‌کند، مالک دارایی خواهد شد. به طور مثال یک شرکت حمل و نقل قصد خرید کشتی به ارزش ۱۰۰۰ میلیارد تومان دارد. در چنین شرایطی، شرکت با توجه به کمبود نقدینگی لازم، اقدام به تامین مالی از طریق اوراق اجاره کرده و متعهد می‌شود سالانه سود مشخصی با پرداخت ماهانه، فصلی و… به سرمایه‌گذاران پرداخت کند. همچنین، سرمایه‌گذاران مالکیت کشتی را تا پایان پرداخت سود و بازگشت اصل سرمایه در اختیار خواهند داشت. 

اوراق مرابحه

اوراق مرابحه نیز از جمله اوراق بهادار انتفاعی بوده و قابل معامله در بازار ثانویه (بورس یا فرابورس) هستند. شرکت‌ها با انتشار اوراق مرابحه برای تامین مالی جهت تهیه مواد اولیه، تجهیزات، زمین، ساختمان و… اقدام می‌کنند. بر خلاف اوراق اجاره، شرکت مالکیت دارایی خریداری‌شده را دارد. اما، در طول دوره اوراق، دارایی خریداری‌شده به عنوان وثیقه نزد نهاد واسط (نهاد مالی که اوراق را به نمایندگی از شرکت در بازار منتشر می‌کند) قرار می‌گیرد. 

به طور مثال یک شرکت خودروسازی قصد راه‌اندازی خط تولید خودرو برقی را دارد و به همین منظور باید تجهیزاتی را برای عملیاتی کردن خط تولید خریداری کند. در چنین شرایطی، شرکت اوراق مرابحه با سود سالانه ۲۳ درصد و با موعد پرداخت هر ۳ ماه یکبار منتشر کرده و دوره‌ی عمر اوراق ۴ سال است. 

نکته قابل توجه در رابطه با اوراق مرابحه، قابلیت خرید و فروش آن‌‌ در بازار ثانویه بوده و همچنین قوانین ساده‌تر و انعطاف‌پذیرتر آن در مقایسه با اوراق اجاره است.

اوراق استصناع یا سفارش ساخت

اوراق استصناع یا سفارش ساخت از جمله اوراق بهادار قابل معامله در بورس یا بازارهای خارج از بورس بوده و طبق آن یک شخص حقوقی (بنگاه اقتصادی) برای ساخت یک پروژه مانند کارخانه، پالایشگاه، شهرک صنعتی و… نیاز به سرمایه داشته و برای تامین مالی باید معادل مبلغ مورد نیاز اوراق منتشر کند. در این مدل شرکتی که نیاز به تامین مالی دارد می‌تواند با یک پیمانکار قرارداد جهت ساخت پروژه را تحت نظارت یک ناظر ساخت منعقد کرده یا حتی خود شرکت به عنوان پیمانکار مسئولیت ساخت پروژه را بر عهده بگیرد. توجه داشته باشید که به میزان سرمایه مورد نیاز اوراق توسط نهاد مالی واسط منتشر و به فروش رسیده و مبلغ حاصل از فروش اوراق جهت ساخت پروژه در اختیار شرکت قرار می‌گیرد. 

سود اوراق سفارش ساخت نیز مانند سایر اوراق مبتنی بر بدهی مشخص و پرداخت آن به سرمایه‌گذاران نیز می‌تواند ماهانه، فصلی و… انجام شود. لازم به ذکر است پروژه در حال ساخت تا پرداخت کلیه سود و اصل سرمایه‌ی مشارکت‌کنندگان به وکالت از دارندگان اوراق، تحت مالکیت نهاد مالی واسط قرار گرفته و پس از تسویه اوراق، تحت مالکیت شرکت قرار می‌گیرد.

اوراق مشارکت

اوراق مشارکت از جمله رایج‌ترین اوراق بهادار بدون ریسک در ایران و جهان است که معمولا توسط ارگان‌های دولتی مانند شهرداری‌ها، شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و… برای تامین سرمایه طرح‌های تولیدی خدماتی مانند ساخت سد، بزرگراه، خدمات شهری و… منتشر می‌شود. بر خلاف اوراق اجاره، مرابحه و استصناع که دارای سود معین هستند، اوراق مشارکت دارای سود انتظاری بوده و در صورتی که بازدهی پروژه بیشتر از نرخ سود الحساب باشد، ما به‌التفاوت سود الحساب و مازاد محاسبه و به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود. 

اوراق مشارکت را می‌توان به دو دسته بورسی و غیربورسی تقسیم کرد. در حقیقت، برخی از شرکت‌های سهامی عام و سهامی خاص اوراق مشارکت را در بورس عرضه می‌کنند و معمولا شرکت‌های دولتی و وزارتخانه‌ها اوراق مشارکت را از طریق بانک‌ها و تحت نظارت بانک مرکزی منتشر می‌کنند. نحوه پرداخت سود اوراق مشارکت نیز با توجه به مدت زمان عمر اوراق می‌تواند ماهانه، فصلی و سالانه باشد. 

روش‌های تامین مالی از طریق افزایش سرمایه

یکی از روش‌های رایج برای تامین مالی افزایش سرمایه شرکت بوده و معمولا شرکت‌های بزرگ (بورسی) تامین مالی برای اجرای طرح‌های توسعه را از طریق افزایش سرمایه انجام می‌دهند. در برخی از روش‌های افزایش سرمایه مانند افزایش سرمایه از محل سود انباشته، سرمایه جدیدی  وارد شرکت نمی‌شود و تامین مالی از محل نقدینگی مازاد (سود انباشته‌شده) صورت می‌گیرد. 

برخی از شرکت‌ها نیز از طریق افزایش سرمایه از محل آورده نقدی اقدام به تامین مالی کرده و در این روش سهامداران سرمایه جدیدی را وارد شرکت می‌کنند. روش‌های متنوعی برای افزایش سرمایه وجود داشته و باید توجه داشت که فرایند قانونی افزایش سرمایه از زمان پیشنهاد تا زمان ثبت افزایش سرمایه در اداره ثبت شرکت‌ها، می‌تواند پیچیده و زمان‌بر باشد.

شرکت‌های تولیدی و کوچک ترجیح می‌دهند با در نظر گرفتن تئوری ارزش زمانی پول  روش سریع‌تری را برای تامین مالی جهت پیشبرد اهداف توسعه‌ای خود انتخاب کنند. معمولا تامین مالی از طریق انتشار اوراق بدهی و تامین مالی جمعی نسبت به افزایش سرمایه سریع‌تر انجام‌ می‌شود.

کرادفاندینگ

تامین مالی جمعی یا Crowdfunding یکی از بهترین، سریع‌ترین و ساده‌ترین روش‌های تامین مالی برای کسب‌ و کارهای کوچک و متوسط است. در حقیقت، تامین مالی جمعی با مشارکت سرمایه‌های خرد تشکیل شده و با هدف تامین سرمایه در گردش شرکت‌های تولیدی جهت اجرای طرح‌های تولیدی و سودآور صورت می‌پذیرد. 

برای اطلاع از شرایط تامین مالی جمعی برای شرکت‌ها توصیه می‌شود مقاله «شرکت ها چطور می توانند تامین مالی جمعی کنند؟» را مطالعه کنید.

وام گرفتن از بانک ها

دریافت تسهیلات از بانک‌ها از روش‌های مرسوم جهت تامین مالی برای اشخاص حقیقی و حقوقی بوده و بسیاری از شرکت‌ها جهت تامین نقدینگی مورد نیاز اقدام به دریافت وام از بانک‌ها می‌کنند. نکته‌ای که باید در رابطه با دریافت وام از بانک در نظر گرفت فرایند زمان‌بر، ارائه تضامین سنگین و مدت‌زمان بالای خواب پول است. بنابراین، روش‌های تامین مالی از طریق انتشار اوراق بدهی و کرادفاندینگ در مقایسه با وام گرفتن از بانک مناسب‌تر هستند.

کلام آخر

به صورت کلی تامین مالی از طریق بازار سرمایه و انتشار اوراق برای تامین سرمایه‌های سنگین انجام می‌شود. تامین مالی برای کوتاه‌مدت و سرمایه‌های کوچک و متوسط معمولا از طریق اخذ تسهیلات از بانک و تامین مالی جمعی انجام شده و فرایند تامین مالی جمعی از طریق کرادفاندینگ نیز نسبت به سایر روش‌ها ساده‌تر و سریع‌تر است.