حکم شرعی خرید و فروش سهام چیست؟
از دیدگاه شهید مطهری، انجام معاملات در بورس و کسب سود از آن، با توجه به اینکه عرضه و تقاضا تعیین کننده ارزش است، مانعی ندارد و کاملاً مشروع است. بنابراین اگر شخص سهامی را خریداری کند و پس از افزایش قیمت اقدام به فروش کند، سود حاصل از این معامله صحیح است.
بنابراین خرید و فروش سهام به منظور کسب درآمد از تغییرات قیمت و استفاده از فرصت‌های موجود در بازارهای مالی اسلامی جایز است اگرچه ملزم تولید خدمت نیز نباشد.
تمایز بازار سهام با قمار از دیدگاه فقهی چیست؟
قمار به خطر انداختن سرمایه با هدف کسب سود و منفعت در محلی است که بر پایه شانس و اتفاقات غیرمطمئن باشد و ریسک کردن به خودی خود ضرورتی نداشته باشد. در واقع قمار یک نوع بازی با جمع صفر است. یعنی یک طرف بازنده است و طرف دیگر به همان اندازه سود کسب می‌کند. در حالیکه در بازار سهام با توجه به زمان خرید و فروش سهام، ممکن است هم خریدار و هم فروشنده سود کسب نمایند و یا بالعکس.
ضمناً در قمار طرفین رهن و گرو می‌گذارند در حالیکه در بازار سهام گرویی وجود ندارد و شرط بندی صورت نمی‌گیرد. حتی اگر با شانس و اقبال همراه باشد. قمار و شرط‌بندی عملی نامشروع است و در قالب معاملات مشروع اسلامی قرار نمی‌گیرد درحالیکه خرید و فروش در بازار سهام یک معامله در قالب بیع است و به طور کلی با قمار متفاوت است.
احکام مربوط به بازار سرمایه از دیدگاه مراجع تقلید
آیت الله خامنه‌ای
سوال: خرید و فروش سهام به طریق سریع و حرفه‌ای که به “تجارت روز” معروف است، چه حکمی دارد؟
پاسخ: بورس بازاری است که در آن دارایی‌های مختلف مورد معامله قرار می‌گیرد. بنابراین بورس فی نفسه اشکال ندارد. ولی مهم این هست که باید معاملات در بورس نامشروع و خلاف قانون نباشد. در غیر اینصورت حرام است. به طور کلی فعالیت در بورس و خرید سهام و تعیین سود سالانه برای آن بر طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی که به تائید شورای محترم نگهبان قانون اساسی رسیده، انجام می‌گیرد محکوم به صحت و حلیّت است.
آیت الله سیستانی
سوال: آیا خرید و فروش سهام در بورس اوراق بهادار تهران خمس دارد؟
پاسخ: این نوع معامله مانند هر تجارت دیگر است و سر سال بر سودی که کرده‌اید، خمس واجب است. طبیعی است که مقدار قرض جزء سود نیست.
آیت الله مکارم شیرازی
سوال: سرمایه گذاری در بورس از نظر شرعی مانعی دارد؟
پاسخ: بورس هرگاه مربوط به سهام کارخانه‌ها باشد، سرمایه گذاری در آن مانعی ندارد.
بر این اساس با توجه به اینکه معاملات بورس در قالب عقد بیع صورت می‌گیرد و تمامی جوانب معامله در آن صورت می‌گیرد از لحاظ شرعی مانعی ندارد. البته برخی جنبه‌های بورس به شرح زیر مشروع نیست و درآمد کسب شده از آن محل قابل تملک نخواهد بود.
- جهل در معاملات سهام
- تبانی در معاملات سهام
- ارائه اطلاعات اشتباه و گمراه کننده
- انجام معاملات صوری و دستکاری ناعادلانه بازار
- معاملات مبتنی بر اطلاعات محرمانه داخلی
- دستکاری قیمت سهام
