بورس انرژی چیست؟

شرکت بورس انرژی ایران (سهامی عام) به‌عنوان چهارمین بورس رسمی کشور در تیرماه 1391 و با هدف ایجاد بستری برای انجام معاملات حامل‌های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر آن‌ها، تاسیس شد. لازم به ذکر است، بورس انرژی ایران با مجوز شورای عالی بورس و اوراق بهادار و تحت نظر سازمان بورس فعالیت می‌کند. بازار فیزیکی، بازار مشتقه و بازار سایر اوراق بهادار قابل معامله سه بازار اصلی بورس انرژی را تشکیل می‌دهند. در این مقاله ضمن بررسی جایگاه بورس انرژی در اقتصاد کشور، هر یک از این بازارها را به‌دقت مورد بررسی قرار می‌دهیم.

جایگاه بورس انرژی در اقتصاد کشور

در بورس انرژی ایران نیز مشابه سایر بورس‌ها، تعداد زیادی خریدار و فروشنده حضور دارند که با انجام معامله در یک فضای رقابتی به رسیدن قیمت‌ حامل‌های انرژی به سطح تعادلی کمک می‌کنند. همان‌طور که در مقاله «جایگاه بورس در اقتصاد» نیز بررسی کردیم، سیستم اقتصادی کشور از دو بخش مالی و واقعی تشکیل شده است. بازار سرمایه و بورس‌‌های زیرمجموعه آن قسمت مهمی از بخش مالی اقتصاد را تشکیل می‌دهند. این بورس‌ها شامل «بورس»، «فرابورس»، «بورس کالا» و «بورس انرژی» هستند. لازم به ذکر است، پیش‌تر در مقالات «آشنایی با بورس کالا» و «بازار فرابورس چیست؟» هر کدام از این بازارها را به دقت مورد بررسی قرار داده‌ایم. در نمودار زیر می‌توانید جایگاه بورس انرژی و سایر بورس‌ها را در اقتصاد کشور مشاهده کنید.

از میان مهم‌ترین اعضای تشکیل‌دهنده بورس انرژی می‌توان به شرکت‌های کارگزاری دارای مجوز (از جمله کارگزاری فارابی)، پالایشگاه‌های نفت و گاز در نقش عرضه‌کننده،‌ نیروگاه‌های شیمیایی و شرکت‌های تولیدکننده زغال، کک و پالایش قیر، نیروگاه‌های برق خصوصی و عمومی، شرکت‌های توزیع برق در نقش خریدار و خرده‌فروش‌های برق دارای مجوز اشاره کرد.

بازارهای زیرمجموعه بورس انرژی

با مراجعه به سایت بورس انرژی و از طریق منوی بازارها، می‌توانید بازارهای زیرمجموعه بورس انرژی را مشاهده کنید. این بازارها شامل «بازار فیزیکی»،‌ «بازار مشتقه» و «بازار سایر اوراق بهادار قابل معامله» هستند. همچنین توجه کنید هر یک از این بازارها دارای دو رینگ داخلی و بین‌المللی هستند.

• بازار فیزیکی بورس انرژی

در بازار فیزیکی بورس انرژی کالاهای پذیرفته‌شده در بورس مورد معامله قرار می‌گیرند. چهار تابلوی بازار فیزیکی شامل تابلوی برق، نفت، گاز و سایر حامل‌های انرژی است. لازم به ذکر است، قراردادهای این بازار در قالب قراردادهای نقد، نسیه، سلف و کشف پریمیوم منعقد می‌شوند. همچنین در نظر داشته باشید، معاملات فیزیکی در بورس انرژی بسته به تعداد عرضه‌کنندگان در نماد مورد نظر و شرایط عرضه می‌تواند به‌صورت حراج حضوری، معاملات تمام الکترونیکی یا عرضه یکجا انجام شود.

• بازار مشتقه بورس انرژی

بازار مشتقه بورس انرژی به معامله اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای پذیرفته‌شده در بورس اختصاص دارد. در این بازار معامله قراردادهای سلف موازی استاندارد، اختیار معامله و آتی انجام می‌شود. در نظر داشته باشید، پیش‌تر در مقالات «معاملات آتی چیست» و «قرارداد اختیار معامله یا OPTION چیست؟» این نوع از قراردادها را مورد بررسی قرار داده‌ایم. همچنین فراموش نکنید برخلاف بازار فیزیکی بورس انرژی که حراج حضوری نیز امکان‌پذیر است، در این بازار معاملات به‌صورت تمام الکترونیکی انجام می‌شود.

• سایر اوراق بهادار و بازار فرعی

گواهی صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله، اوراق گواهی ظرفیت و گواهی‌های سپرده کالایی از دارایی‌هایی هستند که در بازار سایر اوراق بهادار بورس انرژی معامله می‌شوند. همچنین بازار فرعی بورس انرژی به معامله کالاهای تک‌محموله‌ای و خارج از گونه اختصاص دارد.

مزایای پذیرش و معامله در بورس انرژی ایران

پذیرش و معامله در بورس انرژی ایران از مزایای متعددی برخوردار است. از میان مهم‌ترین این مزایا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• معافیت مالیاتی

• معافیت از تشریفات مزایده و مناقصه

• بازاریابی و عرضه محصولات در رینگ داخلی و بین‌المللی

• تامین مالی و پوشش ریسک عرضه‌کنندگان از طریق ابزارهای مالی موجود در بورس انرژی

• کاهش هزینه‌های معاملاتی برای مشتریان در مقایسه با معامله در خارج از بورس

سخن پایانی

در این مقاله به بررسی جایگاه بورس انرژی در اقتصاد کشور، مزایای معاملات کالاها و اوراق بهادار در این بازار و البته بازارهای زیرمجموعه بورس انرژی پرداختیم. در نهایت فراموش نکنید ورود به این بازار شرایط مختص خود را دارد. برای آشنایی با این شرایط و دریافت کد معاملاتی بورس انرژی می‌توانید به سایت بورس کالا و انرژی کارگزاری فارابی مراجعه کنید.