شاخص بورس چیست؟

برای سرمایه گذاری موفق در بورس لازم است پس از دریافت کد بورسی، با مهمترین مفاهیم و اصول سرمایه‌گذاری در این بازار آشنا شوید. یکی از این مباحث، شاخص‌های متعددی است که برای تحلیل عملکرد بخش‌های مختلف بازار سرمایه معرفی شده‌اند. در ادامه این مطلب، به معرفی رایج‌ترین شاخص‌های بورسی پرداخته‌ایم.

شاخص کل بورس (شاخص قیمت و بازده نقدی)

شاخص کل یا TEDPIX، بین شاخص‌های مختلف بورس، پرکاربردترین آن‌ها به‌حساب می‌آید. این شاخص که به‌عنوان معیاری برای سنجش نحوه عملکرد کلی بازار سهام به کار می‌رود، از تقسیم ارزش جاری بازار سهام در زمان موردنظر به ارزش جاری بازار سهام در سال پایه و ضرب حاصل در 100 به‌دست می‌آید. 

نکته قابل‌توجه در ارتباط با شاخص کل این است که این شاخص علاوه بر قیمت سهام شرکت‌ها، سود نقدی پرداخت شده(DPS) توسط آن‌ها را نیز شامل می‌شود؛ به همین علت از شاخص کل تحت عنوان شاخص قیمت و بازده نقدی نیز یاد می‌شود. 

برای درک بهتر مفهوم شاخص کل و تغییرات آن، در نظر بگیرید که عدد شاخص کل بورس تهران در پایان سال 1399 معادل 1,307,707 واحد و در انتهای سال 1398 برابر با 512,900 بوده است؛ بنابراین شاخص کل در فاصله سال‌های 98 تا 99 رشدی معادل 794807 واحد، یعنی به اندازه 150 درصد رشد کرده است.

باتوجه به اینکه در محاسبه شاخص کل تمام شرکت‌های فعال بازار در نظر گرفته می‌شوند؛ اگر فرض کنیم پرتفوی شما به نسبت برابر از سهام تمام این شرکت‌ها تشکیل شده باشد، در انتها بازدهی سرمایه‌گذاری شما برابر با بازدهی شاخص کل خواهد بود.

توجه داشته باشید در محاسبه شاخص کل، تعداد سهام شرکت‌ها اثرگذار است. این موضوع بیانگر آن است که هر چه شرکتی بزرگتر باشد، یعنی سرمایه بالاتر و در نتیجه تعداد سهام بیشتری داشته باشد، تغییر قیمت آن تاثیر بیشتری بر تغییرات شاخص کل خواهد داشت. این مسئله باعث می‌شود شرکت‌های کوچک در محاسبه شاخص کل عملاً تاثیر چندانی نداشته باشند؛ که همین مساله باعث شده نقدهایی به تحلیل شاخص کل و نحوه محاسبه آن وارد باشد.

علاوه بر موارد گفته شده، در نظر داشته باشید روند صعودی شاخص کل، نباید باعث شود بدون بررسی وضعیت بنیادی سهمی، اقدام به خرید آن کنید؛ چرا که شاخص کل تنها میانگینی از وضعیت کلی بازار است و روند صعودی آن به معنی عملکرد مناسب تمام شرکت‌های فعال در بازار نیست؛ پس فراموش نکنید نباید بدون بررسی وضعیت بنیادی سهام و صرفاً با تکیه بر تحلیل شاخص کل، سهام شرکتی را بخرید.

دسترسی به اطلاعات شاخص و تغییرات آن، علاوه بر سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران tsetmc، از طریق سامانه فارابیکسو نیز امکان‌پذیر است.

شاخص کل هم وزن

روش محاسبه شاخص کل هم‌وزن، تفاوت تاثیرگذاری با شاخص کل دارد. در این شاخص، تعداد سهام شرکت‌ها نقشی در ندارد؛ بنابراین می‌توان چنین نتیجه گرفت تمام شرکت‌های بورسی فارغ از اندازه آن‌ها، به یک اندازه در تغییرات شاخص کل هم‌وزن نقش دارند؛ چرا که تغییرات قیمت سهام شرکت‌های کوچک، به اندازه تغییرات قیمتی شرکت‌های بزرگ اهمیت دارد.

برای درک اهمیت این شاخص شرایطی را تصور کنید که در پایان یک روز معاملاتی، شاخص کل هم‌وزن منفی بوده، اما شاخص کل بازار مثبت است. در چنین شرایطی می‌توان نتیجه گرفت بازار در آن روز به‌طور کلی نزولی بوده و علت مثبت شدن شاخص کل، معاملات مثبت چند شرکت بزرگ بازار بوده است؛ بنابراین، بررسی شاخص کل هم‌وزن می‌تواند دید بهتری از وضعیت واقعی بازار به سرمایه‌گذاران بدهد.

در نظر داشته باشید در دوره خودآموزین آشنایی با فارابیکسو در سایت آموزین می‌توانید با جایگاه شاخص کل هم‌وزن، شاخص کل و سایر امکانات این سامانه آشنا شوید.

شاخص قیمت

شیوه محاسبه شاخص قیمت سهام(TEPIX) نیز تا حدی مشابه شاخص کل است؛ با این تفاوت که در محاسبه شاخص قیمت، سود نقدی شرکت‌های بورسی در نظر گرفته نمی‌شود؛ بنابراین می‌توان چنین نتیجه گرفت که ارزش جاری شرکت‌ها در شاخص قیمت، از حاصل ضرب قیمت سهام در تعداد سهام منتشر شده توسط شرکت بدست می‌آید و از سود نقدی تقسیم‌شده توسط شرکت تأثیر نمی‌پذیرد. در نظر داشته باشید که در شاخص قیمت، وزن سهام شرکت‌ها اهمیت دارد و هرچه شرکتی بزرگتر باشد، تغییرات آن تأثیر بیشتری بر این شاخص خواهد داشت.

شاخص قیمت هم وزن

شاخص قیمت هم‌وزن نیز برای حل مشکلی که در ارتباط با شاخص کل وجود داشت و به آن اشاره کردیم، به‌وجود آمده است: در شاخص قیمت هم‌وزن مانند شاخص قیمت، تنها قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس وجود دارد و سود نقدی و البته تعداد سهام شرکت‌ها در محاسبه آن بی‌تأثیر است. 

شاخص سهام آزاد شناور

شاخص سهام آزاد شناور(TEFIX) مشابه شاخص کل محاسبه می‌شود با این تفاوت که در محاسبه آن به جای کل سهام شرکت‌ها، تنها تعداد سهام شناور هر شرکت وارد می‌شود. منظور از «سهام شناور» آن بخشی از سهام شرکت‌ها است که در اختیار سهامداران خرد است. این سهامداران اصطلاحا سهامدار درصدی نیستند و تصمیم ندارند با نگهداری آن در مدیریت شرکت سهیم باشند.

با مراجعه به صفحه هر نماد در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران،‌ میزان سهام شناور آن نماد قابل مشاهده است. همچنین برای دسترسی به مقدار و تغییرات شاخص آزاد شناور، می‌توانید به صفحه اصلی سایت tsetmc بخش شاخص‌های منتخب مراجعه کنید.

شاخص 50 شرکت برتر بازار

شیوه محاسبه شاخص 50 شرکت برتر بازار مشابه روش محاسبه شاخص کل است. منظور از 50 شرکت برتر، لیستی است که در دوره‌های سه ماهه، از شرکت‌های برتر پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، توسط همین سازمان منتشر می‌شود. تنها تفاوت محاسبه این شاخص با شاخص کل در این است که به جای محاسبه ارزش جاری تمام شرکت‌های فعال در بازار، ارزش جاری 50 شرکت برتر در زمان مورد نظر و در سال پایه محاسبه می‌شود. 

فراموش نکنید تعداد سهام منتشر شده توسط شرکت‌ها در محاسبه این شاخص نیز اهمیت دارد. 

شاخص بازار اول و شاخص بازار دوم

سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس براساس ساختار مالی این شرکت‌ها، در دو بازار اول و دوم معامله می‌شود. بازار اول به معامله سهام شرکت‌هایی با ساختار مالی قوی‌تر و بازار دوم به سایر شرکت‌ها اختصاص دارد. 

با مراجعه به سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران(tsetmc)، می‌توانید داده‌های مربوط به هریک از این دو بازار را مشاهده کنید.

شاخص صنعت و شاخص مالی

شیوه محاسبه شاخص‌های صنعت و مالی مشابه محاسبه شاخص کل است و تنها تفاوت در نوع فعالیت شرکت‌ها است. در شاخص صنعت ارزش جاری شرکت‌های تولیدی و در شاخص مالی ارزش جاری شرکت‌های فعال در حوزه خدمات مالی و سرمایه‌گذاری مورد محاسبه قرار می‌گیرد.

شاخص‌های فرابورس

همان‌طور که می‌دانید، فرابورس ایران بازاری است که شرایط پذیرش در آن به نسب بورس ساده‌تر است و با توجه به معاملات انواع شرکت‌ها در فرابورس، این بازار نیز شاخص‌های مختص خود را دارد.

شاخص کل فرابورس و شاخص ‌های بازار اول و دوم فرابورس از مهم‌ترین شاخص‌هایی هستند که در این بازار مطرح می‌شوند که نحوه محاسبه این شاخص‌ها تفاوتی با شاخص‌های مشابه در بورس ندارد. لازم به ذکر است در مقاله «بازار فرابورس چیست؟» این بازار را به‌دقت مورد بررسی قرار داده‌ایم.

جمع‌بندی 

پس از انجام مراحل ثبت نام رایگان سامانه سجام از طریق کارگزاری فارابی و دریافت کد بورسی، می‌توانید معاملات خود را آغاز کنید. در نظر داشته باشید، در وبسایت آموزین، آموزش کار با سامانه معاملاتی فارابیکسو و انواع دوره‌های آموزش تحلیل بازارهای مالی در دسترس است که می‌توانید با استفاده از آن‌ها در معاملات خود موفق‌تر عمل‌ کنید. فراموش نکنید تحلیل شاخص‌هایی که در این مطلب به آن‌ها اشاره شد، برای سرمایه گذاری در بورس اطلاعات مفیدی را در اختیار معامله‌گران قرار می‌دهد تا در کنار بررسی وضعیت هر شرکت، تصمیم‌گیری موفق‌تری در انتخاب بهترین سهام داشته باشند.