بازار پایه فرابورس چیست و چه قوانینی دارد؟

در مقاله «بازار فرابورس چیست؟» با جایگاه فرابورس در سیستم اقتصادی کشور و بازارهای زیرمجموعه آن همچون بازار پایه آشنا شدید. آشنایی با این بازار و مشخصات آن برای افرادی که قصد دارند به شیوه مستقیم به سرمایه گذاری و خرید سهام در بورس بپردازند از اهمیت فراوانی برخوردار است. در این مقاله قصد داریم طبقه‌بندی بازارهای پایه فرابورس را با دقت بیشتری بررسی کرده، ببینیم سهام شرکت‌ها تحت چه شرایطی در این بازارها مورد معامله قرار می‌گیرد.

کدام بازارها زیرمجموعه فرابورس هستند؟

«بازار اول»، «بازار دوم»، «بازار عرضه (بازار سوم)»، «بازار پایه»، «بازار ابزارهای نوین مالی» و «بازار مشتقات» زیرمجموعه‌های اصلی فرابورس به‌شمار می‌روند. از میان تمام بازارهایی که نام بردیم تنها در بازارهای اول، دوم و بازار پایه امکان خرید سهام و به‌طور کلی معامله سهام شرکت‌ها وجود دارد. اما شرکت‌های مختلف بر چه اساسی رده‌بندی می‌شوند و مشخص می‌شود سهام آن‌ها در کدام بازار معامله خواهد شد؟

دلایل ورود شرکت‌ها به بازار پایه فرابورس

طبق قانون برای اینکه شرکت‌ها بتوانند به بازارهای اول و دوم بورس و فرابورس راه پیدا کنند، باید از شرایط مشخصی برخوردار باشند. همچنین لازم است بدانید شرایط پذیرش در بورس، سخت‌گیرانه‌تر از شرایط پذیرش در بازارهای اول و دوم فرابورس است. با تمام این اوصاف، اگر شرکتی شرایط لازم برای پذیرش در هیچ‌کدام از این بازارها را به‌دست نیاورد، یا در نتیجه برخی اتفاقات صلاحیت فعالیت در بورس یا بازارهای اول و دوم فرابورس را از دست بدهد، باید وارد بازار پایه فرابورس شود. علاوه بر این، ممکن است شرکتی خود درخواستی مبنی بر پذیرش در بازارهای اول و دوم بورس و فرابورس نداشته باشد، اما طبق لایحه 99 قانون پنجم توسعه، به‌عنوان یک شرکت سهامی عام موظف باشد سهام خود را به‌صورت عمومی عرضه کند. در این شرایط نیز شرکت مورد نظر وارد بازار پایه فرابورس می‌شود.

لازم به ذکر است شرایط قرارگیری شرکت‌ها در هر کدام از بازارها به عوامل متعددی از جمله «وجود زیان انباشته»، «حداقل تعداد سهامداران»، «حداقل سرمایه ثبت شده شرکت»، «نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی شرکت و سودآوری» و «سابقه فعالیت شرکت در صنعت مربوطه» بستگی دارد و با توجه به وضعیت شرکت مورد نظر در هر کدام از موارد ذکر شده، ممکن سهام شرکت در هر یک از این بازارها معامله شود.

طبقه بندی بازار پایه فرابورس

از شهریور ماه سال 1398 بازار پایه به سه بخش «بازار پایه زرد»، «بازار پایه نارنجی» و «بازار پایه قرمز» تقسیم شد. در ادامه هر یک از این بازارها، دامنه نوسان آن‌ها و شرایط ورود به هرکدام را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

تابلو زرد بازار پایه

اولین تابلو بازار پایه زرد است. شرکت‌ها برای ورود به بازار پایه زرد باید حداقل یک صورت مالی حسابرسی‌شده و تحویل شده داشته باشند. همچنین باید تعداد دفعاتی که شرکت نسبت به ارائه صورت‌های مالی خود اقدام نکرده، حداکثر دو مرتبه باشد. در نظر داشته باشید دامنه نوسان تابلو بازار پایه زرد، مثبت و منفی سه درصد است برای آشنایی بیشتر با مفهوم دامنه نوسان می‌توانید به مقاله «دامنه نوسان چیست؟» مراجعه کنید.

تابلو نارنجی بازار پایه

ناشرانی که در دوره رسیدگی شرایط ورود به بازار پایه زرد یا قرمز را نداشته باشند، وارد بازار پایه نارنجی می‌شوند. در صورتی که حسابرس مستقل و بازرس قانونی نسبت به هر یک از صورت‌های مالی شرکت مورد نظر اظهار نظر مردود داشته باشند یا اظهار نظرشان از نوع عدم اظهار نظر باشد، سهام آن شرکت در تابلو نارنجی بازار پایه معامله خواهد شد. لازم به ذکر است دامنه نوسان شرکت‌های فعال در این بازار مثبت و منفی 2 درصد است. 

تابلو قرمز بازار پایه

در صورتی که مراجع قضایی به‌طور قطعی رای مبنی بر ورشکستگی شرکت سهامی عام صادر کنند یا مجمع عمومی فوق‌العاده یا مراجع قضایی رای به انحلال شرکت بدهند یا شرکت مورد نظر برای مدت حداقل 3 سال صورت مالی حسابرسی شده ارائه نداده باشد، سهام آن شرکت در بازار پایه قرمز فرابورس مورد معامله قرار می‌گیرد. دامنه نوسان شرکت‌های این بازار مثبت و منفی یک درصد است.

چگونه متوجه شویم یک شرکت در کدام بازار پایه قرار دارد؟

لازم به‌ذکر است در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (tsetmc)، زمانی که صفحه مربوط به یکی از شرکت‌های بازار پایه را باز کنید، در قسمت زیرین نام نماد و شرکت می‌توانید دلایل قرارگیری آن نماد در بازار پایه را مشاهده کنید. این دلایل می‌تواند موارد متعددی از جمله «لغو پذیرش»، «طبق قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور»، «انحلال»، «ورشکستگی» یا «عدم اظهار نظر/ اظهار نظر مردود» باشد. همچنین فراموش نکنید اگر به‌تازگی معاملات سهام را شروع کرده‌اید، بهتر است در سهام شرکت‌هایی که در بازارهای اول و دوم بورس و فرابورس معامله می‌شوند سرمایه‌گذاری کنید، چرا که ریسک این سه بازار تا حد قابل توجهی بالاتر از سایر بازارها است.

سخن پایانی

سرمایه گذاری در بورس اگرچه در دید نخست کاری ساده به نظر می‌رسد، اما لازم است پیش از اقدام به خرید سهام در بورس، حتما اطلاعات خود را در ارتباط با بازار سرمایه و قوانین آن افزایش دهید. در این مقاله به همین منظور بازار‌های پایه فرابورس را مورد بررسی قرار دادیم. فراموش نکنید سرمایه‌گذاری در این بازارها (به‌ویژه بازار قرمز) تنها به سرمایه‌گذاران و معامله‌گران حرفه‌ای توصیه می‌شود.