سوگیری تجربی یا خطای در دسترس بودن چیست؟

سوگیری تجربی یا خطای در دسترس بودن چیست؟

پس از تجربه اصلاح و ریزش‌های قابل ملاحظه بازار سرمایه در سال ۹۹، سرمایه گذاری در بورس برای بسیاری از افراد به شیوه‌ای بسیار پرریسک برای سرمایه‌گذاری تبدیل شده است. این در حالی است که با توسعه و ایجاد تنوع در ابزارهای معاملاتی در دسترس، گزینه‌های جذاب متعددی همچون صندوق درآمد ثابت، صندوق شاخصی، صندوق‌های کالایی و… نیز در این بازار وجود دارند که می‌توانند در شرایط مختلف، جهت کاهش ریسک سبد سرمایه‌گذاری موثر باشند. در این مقاله ضمن بررسی یکی از سوگیری‌های شناختی به‌عنوان خطای در دسترس بودن یا سوگیری تجربی، آموزش بورس و سرمایه گذاری در صندوق درآمد ثابت را به‌عنوان راهکارهایی برای مقابله با این خطا و مدیریت ریسک سرمایه گذاری در بورس معرفی خواهیم کرد.

سوگیری تجربی چیست؟

به نظر شما افراد شاغل در کدامیک از مشاغل زیر بیشتر در خطر جانی قرار دارند؟

• کشاورزی
• کار ساختمانی
• ماهیگیری
• پلیس

مطالعات نشان داده‌اند عموم افراد در پاسخ به این سوال گزینه آخر (پلیس) را انتخاب می‌کنند. این در حالی است که طبق آمار، ماهیگیرها بیشتر در خطر از دست دادن سلامتی یا حتی جان خود هستند؛ پس چرا اولین گزینه‌ای که انتخاب می‌کنیم گزینه آخر یعنی پلیس است؟

علت این موضوع را می‌توان در یکی از خطاهای شناختی به‌نام سوگیری تجربی (Experiential Bias) یا خطای در دسترس بودن (Availability Bias) جستجو کرد. طبق تعریف این سوگیری افراد هنگام تصمیم‌گیری برای اطلاعاتی که اخیرا دریافت کرده‌اند یا مواردی که به تازگی تجربه کرده‌اند وزن بسیار زیادی قائل می‌شوند و تصور می‌کنند هر اتفاقی که در گذشته نزدیک افتاده است، حتما دوباره تکرار خواهد شد. در مثال فوق نیز پرونده‌های جنایی، تصادفات و مواردی از این دست که باعث مرگ پلیس‌ها می‌شوند، عموما در رسانه‌ها بازتاب زیادی دارند و با توجه به اینکه دائما در اخبار گزارش‌هایی از این دست می‌شنویم، تصور می‌کنیم این‌ها اتفاق‌هایی هستند که به‌وفور تکرار می‌شود. این در حالی است که با مراجعه به آمار و اطلاعات موجود، خلاف این امر ثابت می‌شود.

تاثیر سوگیری تجربی بر سرمایه گذاری در بورس

طی سال‌های اخیر بسیاری از افراد پس از دریافت کد بورسی، به‌صورت مستقیم و با خرید سهام شرکت‌های مختلف – که در بسیاری از موارد حتی شناختی هم از آن شرکت‌ها نداشتند – تمام یا بخش قابل توجهی از سرمایه خود را وارد بورس کردند. این گروه از سرمایه‌گذاران باتوجه به اینکه دانش و تجربه کافی از نوسان‌های بازار – که جزئی جدانشدنی از بازارهای مالی است – نداشند، با شروع اصلاح یا ریزش‌های بورس، درصد چشم‌گیری از سرمایه خود را از دست دادند. این مسئله فارغ از دلایل آن، از طریق خطای در دسترس بودن که پیش‌تر به تعریف آن پرداختیم، سبب می‌شود افراد با تصور اینکه ریزش‌های اخیر دوباره تکرار خواهند شد، علاقه‌ای به سرمایه گذاری در بورس نشان ندهند.

این در حالی است که سوگیری تجربی و خطاهای شناختی صرفا راه‌های میان‌بر ذهن برای تجزیه و تحلیل مسائل هستند و تکیه بر آن‌ها منجر به تصمیم‌گیری اشتباه افراد می‌شود. در این شرایط باید در نظر بگیرید که اولا آنچه در گذشته اتفاق افتاده، لزوما تکرار نخواهد شد و همچنین می‌توان با روش‌هایی از قبیل آموزش بورس، مهارت‌های سرمایه‌گذاری را ارتقا داد و در این مسیر به نتایج بهتری دست یافت.

تاثیر آموزش بورس بر کاهش خطاهای سرمایه‌گذاری

برای افرادی که قصد دارند به شیوه مستقیم در بورس سرمایه‌گذاری کنند، آموزش بورس مهم‌ترین اقدام است. در واقع خرید و فروش سهام بدون برخورداری از دانش مالی، درست مانند این است که بخواهید با چشم‌های بسته از یک خیابان شلوغ عبور کنید! بنابراین نمی‌توان انتظار داشت افراد بدون برخورداری از دانش مالی، نسبت به خرید و فروش سهام اقدام کنند و بدون ضرر یا با کسب سود از این بازار خارج شوند. علاوه بر این، آموزش بورس احتمال اینکه سرمایه‌گذاران تحت تاثیر سوگیری‌های رفتاری، از جمله خطای در دسترس بودن، تصمیمات سرمایه‌گذاری نادرست بگیرند را نیز کاهش می‌دهد.

به‌عنوان مثال اگر فردی در گذشته و به‌علت نداشتن دانش مالی، در زمان و قیمت نادرست سهام شرکتی را خریداری کرده و متحمل ضرر شده باشد، در صورت عدم برخورداری از دانش مالی ممکن است تحت تاثیر سوگیری تجربی حتی در بهترین شرایط نیز دیگر سراغ سرمایه‌گذاری در آن شرکت نرود! این در حالی است که دریافت آموزش‌های بورسی از جمله تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی می‌تواند به افراد کمک کند تا در زمان و قیمت مناسب، سهام شرکت‌ها را خریداری کنند و تحت تاثیر سوگیری تجربی فرصت‌های سرمایه گذاری در بورس را از دست ندهند.

سرمایه گذاری در صندوق درآمد ثابت، راهکار جلوگیری از سوگیری‌های رفتاری

روش‌های مختلف سرمایه گذاری در بورس به شیوه غیرمستقیم همواره راهکار مناسبی برای کاهش یا حتی در حالت ایده‌آل از میان برداشتن تاثیر منفی خطاهای شناختی در سرمایه‌گذاری هستند. در ارتباط با سوگیری تجربی نیز، اگر تصور می‌کنید ریزش‌های بازار طی سال‌های اخیر شما را کاملا نسبت به سرمایه گذاری در بورس بدبین کرده، می‌توانید با سرمایه‌گذاری در صندوق درآمد ثابت، سرمایه‌گذاری بدون ریسک در بورس را تجربه کنید.