صندوق کالایی چیست؟

صندوق کالایی یا Exchange Traded Commodities یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری است که منابع مالی آن به‌جای اینکه صرف سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌ها یا اوراقی با درآمد ثابت شود، در اوراق بهادار مبتنی بر سپرده کالایی سرمایه‌گذاری می‌شود و به افراد این امکان را می‌دهد که تنها با دریافت کد بورسی و درست مانند خرید سهام در بورس، در کالاهایی از قبیل طلا،زعفران و گواهی سپرده‌ حامل‌های انرژی مانند نفت خام، گاز، میعانات گازی و … سرمایه‌گذاری کنند. صندوق سرمایه‌گذاری مبتنی بر کالای سینرژی فارابی از نوع صندوق‌های کالایی مبتنی بر گواهی سپرده حامل‌های انرژی است.

جایگاه صندوق کالایی در بورس کالا

همان‌طور که در مقاله «آشنایی با بورس کالا» دیدیم، صندوق کالا یکی از زیر مجموعه‌های بازار مالی بورس کالاست و در کنار اوراق سلف، قراردادهای خرید دین و گواهی‌های سپرده کالایی، بازار مالی زیرمجموعه بورس کالا را تشکیل می‌دهد. در نظر داشته باشید اصلی‌ترین هدف از ایجاد این بازار در بورس کالا تامین مالی عرضه‌کنندگان و خریداران بوده است.

معاملاتی از قبیل خرید خودرو در بورس، در بازار فیزیکی بورس کالا و قراردادهای آتی و اختیار معامله، در بازار مشتقه انجام می‌شوند. علاوه بر این، گواهی‌های سپرده کالایی و اوراق سلف، از ابزارهای مورد استفاده در بازار مالی بورس کالا به‌شمار می‌روند. پیشنهاد می‌کنیم برای مرور و یادآوری جایگاه صندوق کالا در بورس کالای ایران، نمودار زیر را مشاهده کنید.

آشنایی با صندوق‌های کالایی

صندوق‌های کالایی انواعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که منابع مالی آن‌ها به‌جای اینکه در سپرده‌های بانکی یا سهام شرکت‌ها سرمایه‌گذاری شود، صرف سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار مبتنی بر کالا می‌شود. این اوراق شامل «گواهی سپرده کالایی»، «قراردادهای آتی»، «قراردادهای اختیار معامله» و «قراردادهای سلف موازی استاندارد» می‌شود؛ بنابراین نباید انتظار داشته باشید صندوق‌های کالا در دارایی‌های فیزیکی سرمایه‌گذاری کنند. با این‌حال، واحدهای این صندوق‌ها روند قیمتی کالا یا کالاهایی را دنبال می‌کند که در آن‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند و افراد می‌توانند با دریافت کد بورسی و طی مراحلی کاملا مشابه با خرید سهام در بورس، در این صندوق‌ها سرمایه گذاری کنند. در ادامه انواع اوراق بهادار مبتنی بر کالاها را که منابع مالی صندوق‌های کالایی صرف سرمایه‌گذاری در آن‌ها می‌شود را به‌طور خلاصه مورد بررسی قرار می‌دهیم. 

• گواهی سپرده کالایی

گواهی سپرده کالایی نوعی از اوراق بهادار است که بر اساس موجودی میزان مشخصی از یک کالا در انبارهای مورد تایید بورس کالا صادر می‌شود. در نظر داشته باشید برای آشنایی دقیق‌تر با این نوع از اوراق بهادار می‌توانید مقاله «گواهی سپرده کالایی چیست؟» را مطالعه کنید.

• قراردادهای آتی

همان‌طور که در مقاله «معاملات آتی چیست؟» بررسی کردیم، قراردادهای آتی افراد را ملزم می‌کند مقدار مشخصی از یک کالا را در زمانی معین در آینده، مورد معامله قرار دهند. این نوع از قراردادها مزایای متعددی دارند و از همین رو نیز برای سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان محصولات از جذابیت بخصوصی برخوردار هستند.

• قراردادهای اختیار معامله

قراردادهای اختیار معامله یا آپشن (option)، همان‌طور که از نام آن پیدا است، به خریدار اختیار، این امکان را می‌دهد که در آینده کالایی مشخص را بخرد یا بفروشد. همان‌طور که اشاره شد، این قرارداد صرفا اختیار تصمیم‌گیری در این خصوص را فراهم می‌کند و برای فرد دارای اختیار الزام‌آور نیست. لازم به‌ذکر است پیش‌تر در مقاله «قرارداد اختیار معامله یا option چیست؟» این نوع از قراردادها را به‌دقت بررسی کرده‌ایم.

• قراردادهای سلف موازی استاندارد

اوراق سلف مبتنی بر عقد پایه سلف هستند. طبق این نوع از قرارداد، خریدار کل مبلغ قرارداد را هنگام انجام معامله می‌پردازد و فروشنده متعهد می‌شود در زمان مشخص که در قرارداد تعیین شده و مورد توافق طرفین قرار گرفته است، کالای مورد نظر را به خریدار تحویل دهد.

انواع صندوق‌های کالایی

• صندوق‌های تک کالایی

منابع مالی این صندوق‌ها صرف سرمایه‌گذاری در تنها یک نوع دارایی مانند طلا می‌شود. در حال حاضر اکثر صندوق‌های فعال در بازار سرمایه ایران، از نوع صندوق تک کالایی هستند.

• صندوق‌های چند کالایی یا شاخصی

دارایی‌های این صندوق، برخلاف صندوق تک‌کالایی، صرف سرمایه‌گذاری در انواع مختلفی از دارایی‌ها می‌شود و سرمایه‌گذاران با خرید واحدهای آن می‌توانند به‌سادگی به سبد دارایی‌های خود تنوع بخشند.

پیشنهاد مطالعه: «صندوق چند کالایی چیست؟»

ترکیب دارایی صندوق کالایی

ترکیب دارایی صندوق کالایی طبق امیدنامه باید از گواهی سپرده یک کالا یا کالای مکمل آن تشکیل شود. به طور مثال در صندوق‌های کالایی مبتنی بر طلا، امکان تخصیص کل دارایی‌های صندوق به گواهی سپرده شمش طلا و گواهی سپرده سکه طلا وجود دارد. در جدول زیر ترکیب دارایی‌های صندوق کالایی را مشاهده می‌کنید:

ترکیب دارایی صندوق کالایی سینرژی فارابی در مقایسه با صندوق‌های کالایی کمی متفاوت است. این صندوق امکان سرمایه‌گذاری در گواهی سپرده انواع حامل‌های انرژی در بورس انرژی را دارد و ترکیب دارایی آن به صورت زیر است.

مزایای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های کالایی

• به نفع اقتصاد کشور و به نفع سرمایه‌گذاران

صندوق کالایی یکی از ابزارهای نوین مالی است که مانند تمام ابزارهای دیگر بازار سرمایه، هم در جهت منافع سرمایه‌گذاران و هم در جهت رشد اقتصادی کشور موثر عمل می‌کند. چرا که با سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها دارایی سرمایه‌گذاران از آسیب تورم در امان می‌ماند و از طرفی به جای اینکه سرمایه با خرید کالا در بازار غیررسمی از چرخه اقتصاد کشور خارج شود، وارد بازار سرمایه شده و نقش مهمی در جهت رشد اقتصادی کشور ایفا می‌کند. در نظر داشته باشید در مقاله «نحوه محاسبه تورم و اثر آن بر خرید و فروش سهام» آثار این پدیده را بر اقتصاد کشور و بازارهای مالی بررسی کرده‌ و توضیح داده‌ایم چگونه سرمایه‌گذاری در بورس می‌تواند افراد را از آسیب تورم دور نگه دارد.

به‌عنوان مثال فردی را در نظر بگیرید که معتقد است بهترین شیوه برای حفظ سرمایه از آسیب تورم، خرید سکه است. خرید سکه و نگهداری آن در خانه ضمن اینکه دارایی شما را در معرض خطراتی از قبیل سرقت قرار می‌دهد، مشکلات دیگری نیز دارد و سرمایه را از چرخه اقتصاد کشور خارج می‌کند؛ اما اگر فرد مورد نظر به‌جای این کار، سرمایه خود را صرف خرید واحد‌های یک صندوق طلا کند، می‌تواند هم از سود بازار طلا بهره‌مند شود، هم مشکلات سرمایه‌گذاری در این بازار را تجربه نکند. علاوه بر این فراموش نکنید با سرمایه گذاری در صندوق کالا، دیگر با احتمال خرید کالای خراب یا جعلی نیز روبه‌رو نخواهید بود. 

• کاهش هزینه سرمایه‌گذاری

در قسمت قبل مشکلات سرمایه‌گذاری را برای سرمایه‌گذاران خرد بررسی کردیم؛ اما مشکلات دیگری نیز وجود دارد که مختص افرادی است که قصد دارند در بازار فیزیکی بورس کالا نسبت به خرید کالاهای مورد نظر خود اقدام کنند. از جمله مهم‌ترین هزینه‌های خرید کالا در بازار فیزیکی بورس می‌توان به هزینه‌های حمل و نقل، هزینه نگهداری و انبارداری اشاره کرد. علاوه بر این زمانی که با خرید کالای فیزیکی اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنید، احتمال وقوع خسارت‌ را نیز می‌پذیرید. این در حالی است که با سرمایه گذاری در صندوق کالا دیگر با مشکلاتی از این دست روبه‌رو نخواهید بود.

• وجود پشتوانه قوی

همان‌طور که در مقاله «آشنایی با بورس کالا» اشاره کردیم، بورس کالا تحت نظارت مستقیم سازمان بورس فعالیت می‌کند و نظارت این سازمان بر معاملات، سبب می‌شود سرمایه‌گذاران با خیالی آسوده دارایی خود را به این بازار منتقل کنند.

• افزایش تنوع پرتفوی

اگر درحال حاضر نیز به خرید سهام در بورس و به‌صورت کلی فعالیت در این بازار مشغول هستید، حتما به اهمیت متنوع‌سازی سبد دارایی‌های خود آگاهید و می‌دانید که افزایش تنوع در سبد دارایی‌ ریسک سرمایه‌گذاری شما را کاهش می‌دهد. سرمایه‌گذاری در صندوق‌های کالایی نیز راه خوبی برای افزایش تنوع و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری است.

• نقدشوندگی بالا

به منظور حفظ نقدشوندگی، فرایند بازارگردانی در این صندوق‌ها انجام می‌شود. در نتیجه در بازارهای هیجانی مثبت و منفی، در این صندوق‌ها صف خرید و فروش ایجاد نمی‌شود و سرمایه‌گذاران به‌راحتی می‌توانند نسبت به سرمایه‌گذاری یا نقد کردن دارایی خود از صندوق اقدام کنند.

چگونه در صندوق‌های کالایی سرمایه‌گذاری کنیم؟

برای سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها کافیست پس از دریافت کد بورسی و از طریق سامانه معاملات آنلاین کارگزاری خود، مانند خرید سهام در بورس، با جستجوی نماد صندوق کالای مورد نظر سفارش خریدتان را در بازه قیمتی مجاز ثبت کنید.

در نظر داشته باشید لیست صندوق‌های کالایی فعال و دارای مجوز از سوی سازمان بورس را می‌توانید در سایت بورس کالای ایران مشاهده کنید. همچنین در وبسایت مرکز پردازش اطلاعات مالی شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، دسترسی به اطلاعات و بررسی بهترین صندوق کالایی امکان‌پذیر است. برای مشاهده لیست صندوق‌های کالایی در سایت فیپیران می‌توانید ابتدا به منوی صندوق‌ها مراجعه کرده سپس گزینه در اوراق بهادار مبتنی بر سپرده کالایی را انتخاب کنید.

کارمزد سرمایه گذاری در صندوق کالا چقدر است؟

اطلاعات مربوط به کارمزد معاملات واحدهای صندوق سرمایه گذاری قابل معامله کالایی در جدول زیر قابل مشاهده است. لازم به ذکر است کارمزد پذیره‌نویسی این صندوق‌ها نیز مشابه کارمزد معاملات آن محاسبه می‌شود.

جمع‌بندی

برای بسیاری از ما خرید خودرو در بورس تنها شیوه فعالیت در بورس‌های کالایی به‌شمار می‌رود؛ این در حالی است که این بازار گزینه صندوق‌های کالایی را نیز پیش روی سرمایه‌گذاران قرار داده است. این صندوق‌ها به‌عنوان یکی از ابزارهای مورد استفاده در بازار مالی بورس کالا به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد تا بدون دغدغه نگهداری کالا یا محدودیت‌های حجم و قیمت، در کالاهای مورد نظر خود سرمایه‌گذاری کنند. سرمایه‌گذاران می‌توانند با دریافت کد بورسی و خرید واحدهای این صندوق‌ها، از سود سرمایه‌گذاری در بازار کالای مورد نظر خود بهره‌مند شوند.