بازارگردانی در بورس چیست؟
یکی از ویژگی‌های مهم بورس نقدشوندگی بالای آن نسبت به سایر بازارهای سرمایه‌گذاری است. گردش مالی بالای این بازار موجب کاهش ریسک نقدشوندگی بورس شده است. درنتیجه سرمایه‌گذاران می‌توانند با خیال آسوده اقدام به خرید سهام کنند و درصورتی‌که نیاز به سرمایه خود داشته باشند، با فروش سهام، به‌راحتی دارایی خود را به وجه نقد تبدیل کنند. این در حالی است که در سایر بازارها بسته به شرایط موجود، نقدشوندگی ممکن است با مشکل مواجه شود. به‌طور مثال بازار مسکن ازجمله بازارهای سرمایه‌گذاری است که به دلیل رکودهای دوره‌ای و سرمایه موردنیاز بالا، مشکل نقدشوندگی داشته و امکان خرید و فروش در آن به‌راحتی ممکن نیست.
نقدشوندگی بورس در چه شرایطی کم می‌شود؟
نقدشوندگی این بازار در مقاطعی ممکن است دچار مشکل شود. اگر سهمی شرایط مطلوبی داشته باشد، تقاضا برای خرید سهام آن افزایش می‌یابد. با افزایش تقاضای خرید سهام یک شرکت ،طبیعتاً درخواست فروش سهام آن نیز کاهش می‌یابد و فروشنده‌ها تمایلی به فروش سهام خود ندارند؛ که این حالت می‌تواند منجر به تشکیل صف خرید شود.
همچنین گاهی به دلیل عدم استقبال از یک سهم، خریداران تمایلی به خرید سهام نخواهند داشت و با افزایش میزان درخواست‌های فروش، نماد دچار صف فروش می‌شود. تشکیل صف خرید یا صف فروش باعث کاهش حجم معاملات و درنتیجه نقدشوندگی بازار می‌شود.
راهکار لازم برای افزایش نقدشوندگی بورس
برای حل مشکلاتی از قبیل تشکیل مداوم صف‌های خریدوفروش شرکت‌ها در بازار سرمایه، نهادی به نام بازارگردان (Market Maker) و صندوق‌های بازارگردانی تشکیل شده‌اند. بازارگردان‌ها موظف‌اند روزانه تعداد مشخصی از سهام یک شرکت را معامله کنند. به عبارتی در زمانی که بورس درگیر صف‌های خرید است بازارگردان در نقش فروشنده ظاهر می‌شود و با فروش سهام، نقدشوندگی آن را افزایش می‌دهد. بازارگردان از ایجاد هیجان در معاملات جلوگیری می‌کند و زمانی که بورس به دلیل اخبار و حواشی نامناسب درگیر صف‌های فروش می‌شود با خرید سهام شرکت به‌صورت روزانه، با افزایش نقدشوندگی سهم، هیجان منفی کاذب را کاهش می‌دهد.
به عبارتی می‌توان گفت بازارگردان به نهاد یا شرکتی گفته می‌شود که با کسب مجوز لازم و با تعهد به افزایش نقدشوندگی، عرضه و تقاضای متوازن اوراق بهادار و تعیین دامنه نوسان قیمت، اقدام به خریدوفروش سهام می کند و عرضه و تقاضای بازار را کنترل می‌کنند.
وظایف بازارگردان چیست؟
به‌طورکلی، وظایف اصلی بازارگردان‌ها شامل موارد زیر می‌شود؛
- افزایش نقدشوندگی سهام شرکت‌ها
- جلوگیری از نوسان شدید قیمت‌ها با محدود کردن دامنه نوسان
- کنترل عرضه و تقاضا در سهم
- حفظ نقدینگی کلی موجود در بازار
بنابراین بازارگردان نقش مهمی در معاملات یک سهم ایفا می‌کند و نقدشوندگی نماد تا حد زیادی به عملکرد آن بازارگردان مربوط می‌شود.
هدف از بازارگردانی چیست؟
بازارگردان موظف است در زمان افزایش قیمت سهم با فروش سهام از رشد هیجانی جلوگیری کند و در زمان ریزش‌های بازار نیز با خرید سهام شرکت، مانع افت هیجانی و شدید ارزش سهام شرکت شود؛ بنابراین بازارگردان‌ها برای کنترل عرضه و تقاضای حاکم بر بازار باید از پشتوانه قوی مالی برخوردار باشند.
بازارگردان با در اختیار داشتن مدیریت تعداد مشخصی از سهام و منابع مالی و اعتباری، در صورت نیاز اقدام به خریدوفروش سهام شرکت می‌کند. با اینکه هدف بازارگردان کسب سود از معاملات نیست، در بعضی شرایط ممکن است خرید سهام با قیمت کم و فروش سهام با قیمت بالاتری صورت گیرد که منجر به کسب سود حاصل از نوسان قیمت شود.
سود و زیان بازارگردان
بازارگردان‌ها با توجه به تعهدی که در قبال خریدوفروش سهام شرکت‌ها دارند، همواره با ریسک بالایی مواجه هستند. این شرکت‌ها در شرایطی سود می‌کنند که بتوانند سهام خریداری‌شده خود را در قیمت بالاتری به فروش برسانند و از اختلاف قیمتی بین خریدوفروش آن سهم سود کنند. از سوی دیگر در زمانی که بازار سهام با افت مواجه می‌شود، بازارگردان به دلیل تعهدی که مبنی بر خرید سهام دارد، باید روزانه تعداد مشخصی سهم خریداری کند. درصورتی‌که همچنان فشار عرضه بالا باشد، با افت قیمت‌ها در بازار، بازارگردان نیز متضرر می‌شود. از سوی دیگر در زمان تشکیل صف خرید، بازارگردان مجبور است سهم خریداری‌شده را در قیمت معاملاتی روز به مشتریان بفروشد و این عملیات برای بازارگردان زیان‌ده است.
میزان کارمزد بازارگردان
به دلیل نوع فعالیت بازارگردان، این شرکت‌ها برای خدمات خود کارمزد دریافت می‌کنند تا زیان احتمالی ناشی از معاملات را جبران کند. همچنین توجه داشته باشید که اگر قیمت سهم خریداری‌شده نزولی باشد، با توجه به کارمزدی که بازارگردان برای معاملات باید پرداخت کند، ممکن است با ضرر بیشتری مواجه شود. به همین دلیل میزان کارمزدی که بازارگردان‌ها بابت معاملات خود می‌پردازند، کمتر از کارمزد معمول معاملات است.
بر این اساس، طبق آخرین مصوبه شورای عالی بورس در دی‌ماه ۱۳۹۹ مقرر شد سقف نرخ کارمزد خریدوفروش بازارگردانی همه نهادهای مالی ازجمله صندوق توسعه بازار سرمایه، صندوق‌های بازارگردانی و سایر نهادهای مالی که طبق مقررات مجوز بازارگردانی اوراق بهادار قابل معامله در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران دریافت کرده‌اند، ۲۰ درصد سقف نرخ‌های کارمزد معمول اوراق بهادار (با رعایت حداکثر سقف ریالی مصوب کارمزد) در هر معامله باشد. به عبارتی کارمزد پرداختی معاملات بازارگردان به سازمان بورس ۸۰ درصد کمتر از کارمزد معاملات عادی است. همچنین بازارگردان از پرداخت مالیات در زمان فروش سهام نیز معاف است و نیازی به پرداخت ۰٫۵ درصد مالیات فروش ندارد.
نتیجه‌گیری
بازارگردانی و فعالیت بازارگردان‌ها در بورس کمک شایانی به افزایش عمق بازار سرمایه می‌کند و مانع از کاهش و افزایش هیجانی قیمت سهام شرکت‌ها می‌شود. وجود بازارگردان در بورس علاوه بر افزایش نقدشوندگی بازار، اعتماد به این بازار نزد سرمایه‌گذاران خرد را افزایش می‌دهد و به آن‌ها کمک می‌کند با خیال آسوده‌تری در این بازار جذاب سرمایه‌گذاری کنند. فراموش نشود مشاوره سرمایه گذاری، به صورت اصولی توسط کارگزاران در کنار نقش مهم بازارگردان ها در افزایش نقدشوندگی بازار می تواند کمک زیادی در اعتمادسازی سرمایه گذاران به این بازار داشته باشد. بنابراین می توان انتظار داشت با بازارگردانی اصولی و مشاوره سرمایه گذاری درست، در آینده نزدیک شاهد افزایش سرمایه گذاری در بورس باشیم.
این پست دارای 4 دیدگاه است
سلام وعرض ادب، بسیار عالی وقانع کننده توضیح داده شده است. امیدوارم در مقالات بعدی جزئیات بیشتری از بازار گردانی، از جمله نحوه بازار گردانی شرکت‌های بازار پایه ،بازار اول بورس و فرابورس وحدود اختیار بازار گردان و…. توضیح داده شود. متشکرم
از همراهی شما متشکریم.
بله، حتما در مطالب آینده به این موضوعات هم می‌پردازیم.
چه کسی برحسن فعالیت بازار گردانها نظارت دارد؟
شرکت بورس، فرابورس و البته سازمان بورس بر فعالیت بازارگردان‌ها نظارت می‌کنند.