حق تقدم خرید سهام و نحوه استفاده از آن

شرکت‌ها برای ادامه فعالیت خود و بهبود شرایط، به منابع مالی کافی نیاز دارند. افزایش سرمایه یکی از مواردی است که در موضوع سرمایه گذاری در بورس اهمیت زیادی پیدا می‌کند. شرکت‌ها به روش‌های مختلفی فرایند افزایش سرمایه را انجام می‌دهند؛ یکی از این روش‌ها افزایش سرمایه از محل آورده نقدی است. در این شرایط، شرکت به سهامداران حاضر در مجمع افزایش سرمایه، امتیازی را تحت عنوان حق تقدم اعطا می‌کند که ارزش آن براساس تعداد سهام و میزان افزایش سرمایه، مشخص می‌شود؛ اما حق تقدم چیست و چگونه می‌توان از آن استفاده کرد؟

حق تقدم در بورس چیست؟

همان‌طور که اشاره شد، شرکت‌ها به روش‌های مختلفی فرایند افزایش سرمایه را انجام می‌دهند؛ یکی از این روش‌ها افزایش سرمایه از محل آورده نقدی است. چنانچه شرکتی افزایش سرمایه خود را از محل آورده نقدی انجام داده باشد، بعد از انجام مراحل افزایش سرمایه تعدادی گواهی با عنوان حق تقدم میان سهامداران حاضر در مجمع تقسیم می‌شود. سهامداران می‌توانند حق تقدم خود را به فروش رسانده یا آن را به سهام تبدیل کنند.

نماد حق تقدم با افزودن یک «ح» به نماد اصلی شرکت ساخته می‌شود؛ برای مثال نماد خودرو، حق تقدم خود را با نماد «خودروح» عرضه کرده است. در ادامه به توضیح نحوه تقسیم حق تقدم و راه‌های استفاده از آن می‌پردازیم.

نحوه استفاده از حق تقدم سهام

شیوه تقسیم حق تقدم هر شرکت به میزان افزایش سرمایه و تعداد سهام آن بستگی دارد. به‌طور‌کلی میزان حق تقدم را براساس فرمول زیر می‌توان محاسبه کرد:

برای درک بهتر نحوه تخصیص حق تقدم، به این مثال توجه داشته باشید. فرض کنید شرکتی یک میلیارد سهم باشد. حال این شرکت تصمیم گرفته از طریق افزایش سرمایه ۱۰۰ درصدی از محل آورده نقدی، سرمایه خود را به دو میلیارد سهم برساند. در این صورت، اگر سهامداری قبل از مجمع ۱۰ میلیون سهم داشته باشد (یک درصد سهام شرکت)، بعد از مجمع میزان سهم آن به نیم درصد کاهش می‌یابد. برای حفظ این تعادل و جلوگیری از کاهش درصد سهام سهامداران، شرکت ۱۰ میلیون حق تقدم به سهامدار خواهد داد.

قیمت تئوریک سهم بعد از افزایش سرمایه از محل آورده نقدی

قیمت سهام شرکت‌ها بعد از افزایش سرمایه با تغییراتی همراه خواهد بود؛ بنابراین یکی از مهم‌ترین موضوعات در رابطه با افزایش سرمایه شرکت‌ها از طریق آورده نقدی بحث قیمت آن‌ها بعد از مجمع یا همان قیمت تئوریک است. برای محاسبه این قیمت می‌توانید از فرمول زیر استفاده کنید.

برای این‌که بهتر با موضوع قیمت حق تقدم و قیمت هر سهم بعد از افزایش سرمایه آشنا شوید، به این مثال توجه کنید. شرکتی قصد دارد سرمایه خود را از طریق آورده نقدی و به میزان ۵۰ درصد افزایش دهد. اگر قیمت پایانی سهم قبل از افزایش سرمایه ۲۰۰۰ تومان باشد، برای محاسبه قیمت تئوریک لازم است ضریب افزایش سرمایه یعنی A را محاسبه کنید. حال با قرار دادن مقادیر در فرمول اصلی، قیمت تئوریک سهام این شرکت به دست می‌آید. 

موضوع دیگری که در این زمینه اهمیت دارد، ارزش هر حق تقدم است. برای محاسبه ارزش هر حق تقدم، لازم است مشابه با فرمول زیر آورده سهامداران به ازای هر سهم را از قیمت جدید هر سهم کم کنیم.

آورده نقدی سهامداران به ازای هر سهم معمولا همان قیمت اسمی یعنی ۱۰۰۰ ریال است؛ در این مثال ما همان ۱۰۰۰ ریال یا ۱۰۰ تومان را در نظر می‌گیریم.

۱۵۶۶.۶ = ۱۰۰ – ۱۶۶۶.۶  = ارزش حق تقدم هر سهم 

دامنه نوسان قیمت حق تقدم

یکی از موارد مهم در موضوع حق تقدم دامنه نوسان قیمت آن‌هاست. دامنه قیمت نوسان مجاز حق تقدم نمادهای بورسی دو برابر دامنه نوسان نماد اصلی شرکت است. در جدول زیر دامنه نوسان نمادهای بورسی و فرابورسی به همراه دامنه نوسان حق تقدم آن‌ها آورده شده است.

تبدیل حق تقدم به سهام

بعد از مجمع، سهامداران می‌توانند در یک مهلت ۶۰ روزه که احتمال تمدید آن به مدت حداکثر ۳۰ روز دیگر نیز وجود دارد، با پرداخت ۱۰۰ تومان به ازای هر برگه، حق تقدم‌های خود را به سهام تبدیل کنند. پس از این بازه زمانی، شرکت حق تقدم‌های باقی‌مانده خود را به فروش می‌رساند و پس از تکمیل مراحل افزایش سرمایه، این فرایند به اتمام می‌رسد. دقت کنید که تبدیل حق تقدم به سهام، فرایند زمان‌بری خواهد بود و ممکن است ماه‌ها به طول بینجامد؛ اما با انتشار خبر ثبت افزایش سرمایه در کدال، سهامداران می‌توانند حق تقدم‌های خریداری شده خود را که اکنون به سهام تبدیل شده است، به فروش برسانند.

نحوه پذیره‌نویسی الکترونیکی حق تقدم سهام و واریز وجه

از ابتدای سال ۱۴۰۲ سهامدارانی که قصد واریز وجه به صورت الکترونیکی به منظور تبدیل حق تقدم به سهام را دارند، می‌توانند از طریق مراجعه به درگاه یکپارچه ذینفعان بازار سرمایه اقدام کنند. برای این‌کار کافیست وارد صفحه کاربری خود در سامانه ذینفعان بازار سرمایه شده و گزینه مشارکت در پذیره‌نویسی را انتخاب کنند. اگر مطالباتی از گذشته داشته باشند نیازی به پرداخت وجه ندارند ولی اگر مطالبات از گذشته نداشته باشند باید مبلغ محاسبه شده برای تبدیل حق تقدم به سهام را به صورت الکترونیکی از طریق درگاه پرداخت موجود در سامانه پرداخت کنند. در ضمن اگر سهامداری تمایل به استفاده از حق تقدم نداشته یا خواهان فروش آن باشد، نیاز به مراجعه سامانه ذینفعان بازار سرمایه ندارد.

چگونه حق تقدم خود را بفروشیم؟

اگر بعد از افزایش سرمایه شرکت تمایلی ندارید که حق تقدم خود را به سهام تبدیل کنید، می‌توانید آن را به فروش برسانید. برای فروش حق تقدم‌های خود کافیست وارد سامانه معاملاتی شده و با جستجوی نماد حق تقدم، مشابه با فرآیند خرید و فروش سهام، آن را به فروش برسانید. 

لازم است به این موضوع دقت کنید که مدت زمان فروش حق تقدم محدود است و تنها در آن بازه امکان فروش حق تقدم خود را خواهید داشت.

حق تقدم استفاده نشده 

همان‌طور که اشاره شد، بعد از اضافه شدن حق تقدم به پرتفوی شما، می‌توانید یکی از دو مسیر فروش حق تقدم یا تبدیل آن به سهام را انتخاب کنید. در صورتی‌که هیچکدام از این موارد را انجام ندهید، حق تقدم شما به‌عنوان حق تقدم استفاده نشده معرفی می‌شود و دیگر اختیار فروش آن را نخواهید داشت.

در این شرایط، بعد از اتمام مهلت ۶۰ روزه فروش یا تبدیل حق تقدم‌ها، نماد حق تقدم‌ آن سهم دوباره برای چند روز بازگشایی می‌شود و شرکت می‌تواند از سمت سهامداران، حق تقدم‌های آنان را طی یک فرایند پذیره‌نویسی برای فروش در بازار قرار دهد و افراد دیگر نیز امکان خرید این حق تقدم‌های استفاده نشده را خواهند داشت. پس از پایان این مرحله، شرکت اطلاعیه‌ای در سایت کدال منتشر می‌کند که در آن میزان کل حق تقدم‌های استفاده نشده و همچنین قیمت به ازای هر حق تقدم در آن قابل مشاهده است. در نهایت براساس قیمت فروش حق تقدم‌های استفاده نشده، مبلغ مورد نظر به حساب سرمایه‌گذاران واریز می‌شود.

مزایا و معایب حق تقدم

شرکت کردن در مجمع افزایش سرمایه به روش آورده نقدی، می‌تواند مزایا و معایب مختلفی را برای سرمایه‌گذار به‌دنبال داشته باشد. مهمترین عیب این روش را می‌توان به زمان‌بر بودن فرایند عرضه حق تقدم مربوط دانست. برای دریافت اطلاعات بیشتر راجع به مجامع مختلف می‌توانید به مقاله آشنایی با انواع مجامع مراجعه کنید. با توجه به اینکه فرایند عرضه حق تقدم مدت زیادی به طول می‌انجامد، ممکن است در این بازه قیمت‌ها نزولی شده و سهامدار زیان زیادی را متحمل شود.

در مورد مزیت این موضوع نیز می‌توان به حق رای سهامداران در موضوعات مربوط به شرکت و نظارت بر روند فعالیت آن اشاره کرد. حق تقدم برای شرکت هم مزایای زیادی را به همراه خواهد داشت. برای مثال، شرکت می‌تواند علاوه‌بر جذب سرمایه کافی، ظرفیت استقراض و همچنین میزان تقاضا برای خرید سهام خود را افزایش دهد. 

جمع بندی

چنانچه شرکتی افزایش سرمایه خود را از محل آورده نقدی انجام داده باشد، بعد از انجام مراحل افزایش سرمایه تعدادی گواهی با عنوان حق تقدم میان سهامداران حاضر در مجمع تقسیم می‌شود. فروش حق  تقدم یا تبدیل آن به سهام برای سهامداران امکان‌پذیر است. شیوه تقسیم حق تقدم هر شرکت به میزان افزایش سرمایه و تعداد سهام آن بستگی دارد. در پاسخ به این سوال که افزایش سرمایه چیست و چه تاثیری بر قیمت سهام شرکت‌ها دارد؟ می‌توان گفت افزایش سرمایه یکی از روش‌هایی است که شرکت‌ها در راستای رفع نیاز خود به تأمین مالی انجام می‌دهند. اگر با نحوه خرید سهام آشنا نیستید و لزوم دریافت مشاوره در این زمینه را احساس می‌کنید، می‌توانید از مشاوره سرمایه گذاری فارابی بهره‌مند شوید.