صندوق سرمایه گذاری چیست و انواع آن کدام است؟

صندوق سرمایه گذاری به‌عنوان یکی از کاراترین گزینه‌های سرمایه گذاری غیرمستقیم در بورس به‌حساب می‌آید. صندوق‌ها برای افرادی مناسب هستند که از دانش کافی برای سرمایه‌گذاری برخوردار نیستند یا به دلیل مشغله‌ کاری، امکان تحلیل و بررسی بازار را ندارند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری دارایی‌های خود را در بازارهای مختلفی مانند بورس، طلا، اوراق بدهی، سپرده بانکی و… سرمایه‌گذاری می‌کنند. بنابراین سرمایه‌گذاری در صندوق برای علاقه‌مندان، با هر درجه از ریسک‌پذیری ممکن است. در این مقاله به معرفی صندوق‌های سرمایه‌گذاری و انواع آن‌ها، به‌عنوان یکی از راه‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بورس می‌پردازیم.

دارایی‌های خرد افراد در صندوق جمع‌آوری و توسط تیمی متشکل از تحلیلگران حرفه‌ای و باتجربه، مدیریت می‌شود. دارایی‌های صندوق مانند سهام شرکت‌ها، به بخش‌های کوچکی تقسیم می‌شود که به آن «واحد سرمایه‌گذاری» می‌گویند و هر سرمایه‌گذار براساس میزان دارایی، مالک تعدادی از واحدهای سرمایه گذاری صندوق می‌شود. همچنین فرایند خرید و فروش در صندوق‌ها تحت عنوان «صدور و ابطال واحد» نامیده می‌شود.

ویدیوی صندوق سرمایه گذاری چیست و انواع آن کدام است؟

فعالیت صندوق‌ها با مجوز و تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار است.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری از نقدشوندگی بالایی برخوردار هستند؛ به‌طوری‌که سرمایه‌گذاران هر زمانی که نیاز داشته باشند، می‌توانند با ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری خود، وجه آن را دریافت کنند. 

دارایی صندوق متشکل از سهام، اوراق مشارکت و سایر اوراق یا کالاهای سرمایه‌ای است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری با توجه به نسبت ترکیب دارایی‌هایشان به چند دسته اصلی صندوق سرمایه گذاری درآمد ثابت، صندوق سرمایه گذاری سهامی، صندوق سرمایه گذاری مختلط، صندوق بازارگردانی و صندوق‌های کالایی تقسیم می‌شوند.

ذکر این نکته لازم است که علاوه بر این صندوق‌ها، صندوق‌های دیگری همچون زمین و ساختمان، پروژه، جسورانه و نیکوکاری نیز وجود دارند که با توجه به ماهیت آن‌ها، طی سالیان گذشته عموماً مورد استقبال کمتری بوده‌اند.

صندوق سرمایه گذاری قابل معامله(ETF)

یکی دیگر از انواع دسته‌بندی صندوق‌های سرمایه‌گذاری، دسته‌بندی این صندوق‌ها بر اساس شیوه خرید و فروش آن‌ها است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری بر این اساس به دو دسته صندوق‌های قابل معامله (ETF) و صندوق‌هایی که بر اساس صدور و ابطال معامله می‌شوند، تقسیم می شوند. به‌عنوان مثال صندوق‌های هدیه و اکسیر فارابی صندوق‌های صدور و ابطالی هستند؛ یعنی برای سرمایه‌گذاری در آن‌ها باید از طریق سایت فارابی‌زون درخواست خرید خود را ثبت کنید.

واحدهای صندوق‌های سرمایه گذاری قابل معامله (ETF) مانند سهام شرکت‌ها در سامانه معاملات آنلاین هر کارگزاری مانند سامانه فارابیکسوی کارگزاری فارابی، قابل‌خرید و فروش هستند. صندوق‌های قابله معامله(ETF) مانند دیگر صندوق‌ها نقدشوندگی بالایی دارند. این صندوق‌ها، بسته به نوع فعالیت و سرمایه‌گذاری دارایی‌ها، سرمایه خود را در انواع اوراق و کالاهای سرمایه‌ای قرار می‌دهند. در میان صندوق‌های تحت مدیریت شرکت سبدگردان فارابی، صندوق‌های سهامی سلام، درآمد ثابت لبخند، واحدهای ممتاز صندوق اهرمی جهش و صندوق بخشی فلز فارابی صندوق‌های قابل معامله هستند. یعنی برای سرمایه‌گذاری در آن‌ها باید از طریق سامانه معاملات آنلاین کارگزاری خود درخواست خرید ثبت کنید. برای آشنایی بیشتر با این دسته از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مقاله «صندوق قابل معامله (ETF) چیست؟» را بخوانید.

صندوق سرمایه گذاری درآمد ثابت

اگر شما فرد ریسک‌پذیری نیستید و هدف‌تان از سرمایه‌گذاری، کسب سود دوره‌ای ثابت و مشخص است، صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت بهترین انتخاب هستند.

این صندوق‌ها با توجه به بازدهی بالاتر از سپرده بانکی، جذابیت بیشتری برای سرمایه‌گذاران دارند. علاوه بر آن، برخلاف سپرده‌های بانکی که سود ماه‌شمار پرداخت می‌کنند (یعنی پرداخت سود به حداقل موجودی حساب در طول یک ماه)، در صندوق‌های سرمایه‌گذاری به ازای هر روز نگهداری واحد‌های آن، به سرمایه‌گذار سود روزشمار تعلق می‌گیرد. لازم به ذکر است در مقاله «صندوق درآمد ثابت، رقیب جدی سپرده بانکی» مهم‌ترین مزایای سرمایه‌گذاری در صندوق درآمد ثابت را نسبت به سپرده‌گذاری در بانک مورد بررسی قرار داده‌ایم.

بین 70 تا 90 درصد دارایی صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت را اوراق مشارکت، سپرده بانکی و سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت تشکیل‌ می‌دهد و باقی‌مانده آن بنا بر تصمیم مدیر صندوق، در سهام سرمایه‌گذاری می‌شود. صندوق هدیه فارابی و صندوق لبخند دو مورد از پربازده‌ترین صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت فعال در بازار سرمایه هستند و تمام فرایند ثبت‌نام و صدور و ابطال واحدهای آن به‌صورت آنلاین انجام می‌شود. برای سرمایه‌گذاری در صندوق هدیه (صدور و ابطالی) باید از طریق فارابی‌زون درخواست صدور واحد ثبت کنید و سرمایه‌گذاری در لبخند نیز از طریق سامانه معاملات آنلاین تمام کارگزاری‌ها امکان‌پذیر است. کافی است نماد «لبخند» را جستجو کرده، سفارش خرید خود را ثبت کنید.

صندوق سرمایه گذاری سهامی

همان‌طور که از نام این صندوق مشخص است، بیشتر دارایی‌های آن را سهام شرکت‌های بورسی تشکیل می‌دهند و درصد کمتری هم شامل اوراق مشارکت، سپرده بانکی و سایر دارایی‌ها است. بنابراین ریسک سرمایه‌گذاری در صندوق سهامی، بیشتر از صندوق‌های درآمد ثابت است؛ با این تفاوت که هدف آن‌ها کسب بازدهی بالاتر از شاخص کل و سایر بازارهای سرمایه‌گذاری موازی است.

اگر شما فرد نسبتاً ریسک‌پذیری هستید، این گزینه مناسب شما است. چرا که این نوع صندوق‌ها با مدیریت سرمایه حرفه‌ای و براساس شرایط بازارهای مختلف، دارایی خود را در سهام و انواع اوراق سرمایه‌گذاری می‌کنند تا در بلندمدت بازدهی بالاتر از بورس و بازارهای موازی داشته باشند. صندوق‌های سهامی سود تضمین‌شده و پرداخت سود دوره‌ای ندارند و سرمایه‌گذاران از اختلاف قیمت خرید و فروش هر واحد سرمایه‌گذاری، سود کسب می‌کنند. صندوق سهامی اکسیر فارابی (صدور و ابطالی) یکی از انواع این صندوق‌ها است که طی 10 سال گذشته بازدهی 12000 درصدی، یعنی بیشتر از شاخص کل بورس و دارایی‌های دیگری نظیر دلار، طلا و مسکن نصیب سرمایه‌گذاران کرده است. صندوق سلام فارابی نیز به‌عنوان صندوق سهامی قابل معامله تحت مدیریت این شرکت سبدگردان بازدهی قابل توجهی را نسیب سرمایه‌گذاران خود کرده است.

نکته قابل توجه دیگر در خصوص صندوق‌های سهامی این است که این صندوق‌ها انواع مختلفی دارند. صندوق‌های اهرمی و صندوق بخشی دو مورد از جذاب‌ترین انواع صندوق‌های سهامی به‌شمار می‌روند. در ادامه هر یک از این صندوق‌ها را به‌طور خلاصه معرفی کرده‌ایم.

صندوق اهرمی

صندوق‌های اهرمی مانند صندوق اهرمی جهش، به‌عنوان یکی از انواع صندوق سهامی با توجه به برخورداری از دو نوع واحد عادی و ممتاز گزینه‌ای جذاب برای تمام گروه سرمایه‌گذاران اعم از افراد ریسک‌پذیر و محتاط به‌شمار می‌رود. بخش مهمی از دارایی‌های این صندوق نیز در سهام و حق تقدم شرکت‌ها سرمایه‌گذاری می‌شود و افراد می‌توانند با سرمایه‌گذاری در واحدهای ممتاز آن سودی بیشتر از شاخص کل به‌دست آورند. در مقابل برای واحدهای عادی این صندوق‌ها بازه سودی تعریف می‌شود که بالاتر از بانک است و افرادی که به‌دنبال گزینه‌ای برای مدیریت ریسک سرمایه‌گذاری هستند، می‌توانند این واحدها را انتخاب کنند. برای آشنایی بیشتر با صندوق‌های اهرمی می‌توانید مقاله «صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی چیست؟» را بخوانید.

صندوق بخشی

صندوق بخشی یا صندوق تخصصی، نوعی از صندوق‌های سهامی است که روی سهام شرکت‌های فعال در یک صنعت خاص سرمایه‌گذاری می‌کند. به‌عنوان مثال صندوق فلز فارابی (ETF) صندوقی است که منابع مالی آن تنها در سهام شرکت‌های فعال در بخش فلزی بازار سرمایه‌گذاری می‌شود. با توجه به مدیریت حرفه‌ای این صندوق‌ها نیز عموما بازدهی بالاتر از شاخص کل را تحقق می‌بخشند. برای درک بهتر صندوق‌های بخشی و ویژگی‌های آن‌ها مقاله «صندوق بخشی (Sector Fund)چیست؟» را بخوانید.

صندوق سرمایه گذاری مختلط

از نظر ریسک‌پذیری، این صندوق بین صندوق سرمایه گذاری درآمد ثابت و صندوق سرمایه گذاری سهامی قرار دارد. این صندوق‌ها 60 درصد، یعنی بیش از نیمی از دارایی خود را در سهام و باقی‌مانده آن را در اوراق درآمد ثابت نظیر اوراق مشارکت و سپرده بانکی سرمایه‌گذاری می‌کنند. این صندوق‌ها نسبت به صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت پتانسیل سودآوری بیشتری دارد؛ اما به دلیل اینکه بخش عمده سرمایه صندوق، در سهام سرمایه‌گذاری می‌شود، حداقل سود تضمینی ندارد.

صندوق سرمایه گذاری مختلط مناسب افرادی است که تمایل دارند علاوه بر حفظ ارزش دارایی در مقابل نوسانات بازار، در صورت رشد بورس، بازدهی بیشتری از صندوق‌های درآمد ثابت کسب کنند. بنابراین سرمایه‌گذاران صندوق مختلط از ریسک‌پذیری بالاتری به نسبت سرمایه‌گذاران صندوق‌های درآمد ثابت برخوردارند.

صندوق کالایی

صندوق‌های کالایی نوع دیگری از صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند و امکان سرمایه‌گذاری در کالاهای مختلف از قبیل طلا، محصولات کشاورزی و… را از طریق بازار سرمایه فراهم می‌کنند. منابع مالی این صندوق‌ها صرف سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار مبتنی بر سپرده کالایی می‌شود. نقدشوندگی بالا، مدیریت حرفه‌ای و وجود پشتوانه قوی مهم‌ترین مزایای سرمایه‌گذاری در صندوق کالایی به‌شمار می‌روند. برای آشنایی بیشتر با این صندوق‌ها مقاله «صندوق کالایی چیست؟» را مطالعه کنید.

صندوق سرمایه گذاری طلا

طلا به‌عنوان کالای ارزشمند سرمایه‌ای، همواره مورد توجه سرمایه‌گذاران بوده است؛ اما مشکلاتی مانند نگه‌داری و حفظ آن، سرمایه‌گذاری را برای افراد دشوار می‌کند. صندوق سرمایه گذاری طلا، نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی است که دارایی آن به جای انواع اوراق بهادار، صرف سرمایه‌گذاری در طلا و سکه می‌شود تا با خرید گواهی‌های سپرده کالایی، نگرانی سرمایه‌گذار بابت حفاظت از دارایی فیزیکی از بین رود. متناسب با افزایش یا کاهش قیمت طلا در بازار، ارزش کل دارایی و هر واحد سرمایه‌گذاری این صندوق نیز تغییر می‌کند. بنابراین در صندوق طلا، سرمایه‌گذاران می‌توانند از اختلاف قیمت خرید و فروش خود سود کسب کنند.

صندوق‌ سرمایه گذاری زمین و ساختمان

مسکن همواره یکی از جذاب‌ترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری است؛ اما با توجه به قیمت‌های موجود، سرمایه‌گذاری در این بازار نیازمند مبالغ بسیار زیادی است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان صندوق‌هایی هستند که سرمایه‌های کوچک افراد را جهت انجام پروژه‌های ساختمانی و ساخت‌وساز جذب می‌کنند. با این کار، افراد با سرمایه‌های خرد نیز می‌توانند در پروژه‌های عظیم و درآمدزا سهیم شوند.

صندوق سرمایه گذاری پروژه

صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه که جزء جدیدترین انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند، به جذب منابع مالی سرمایه‌گذاران برای انجام پروژه‌های صنعتی، معدنی، نفت و پتروشیمی می‌پردازند. هدف از این کار جمع‌آوری سرمایه برای انجام پروژه‌های قابل توجیه است.

صندوق سرمایه گذاری نیکوکاری

صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیکوکاری نوع جدیدی از صندوق هستند که جهت حمایت از اهدافی خاص مانند حمایت از ورزشی خاص یا تیم‌های ورزشی ایجاد شده‌اند. با این کار سود سرمایه‌گذاری برای حمایت از اهداف صندوق، به این افراد تعلق می‌گیرد.

صندوق سرمایه گذاری جسورانه

این صندوق‌ها برای حمایت از ایده‌ها و کسب‌وکارهای نوآورانه به وجود آمده‌اند و افراد می‌توانند با سرمایه‌ گذاری در آن‌ها، به رویای تعدادی کارآفرین تحقق بخشند. «گوگل»، «آمازون»، «دیجی کالا» و «اسنپ» از نمونه پروژه‌های موفقی هستند که با این نوع سرمایه‌گذاری‌ها رشد کرده‌اند. البته که تعداد پروژه‌هایی که با شکست مواجه می‌شوند، قطعاً بیشتر است اما نمونه‌های موفق به‌قدری سودآور هستند که زیان بقیه را جبران می‌کنند.

صندوق سرمایه گذاری شاخصی

دارایی‌های این صندوق‌ها به نحوی تخصیص داده می‌شوند که بازدهی برابر شاخصی خاص داشته باشند. برای مثال اگر بخواهید با شاخص کل بورس پیش بروید و به آن نزدیک باشید، صندوق مورد نظر سهام شرکت‌هایی که بیشترین تاثیرگذاری را بر شاخص کل دارند، خریداری می‌کند. البته این صندوق‌ها فقط مختص شاخص‌های بورس نیست و شما می‌توانید مطابق شاخص صنایع، طلا یا بازارهای سرمایه‌گذاری دیگر نیز پیش بروید.

در آخر، خاطرنشان می‌کند که اطلاعات کامل مربوط به همه صندوق‌های سرمایه‌گذاری که تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کنند، در سایت مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران، در دسترس است.

شما می‌توانید جهت کسب اطلاعاتی نظیر قیمت صدور، ابطال، تعداد واحدهای در اختیار سرمایه‌گذاران و… از این سایت استفاده کنید.